Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1 (1906)

Informatie terzijde

Titelpagina van Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1
Afbeelding van Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1Toon afbeelding van titelpagina van Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.34 MB)

Scans (27.73 MB)

XML (1.27 MB)

tekstbestand






Editeurs

Herman vander Linden

W.L. de Vreese



Genre

poëzie
non-fictie

Subgenre

kroniek
non-fictie/geschiedenis-archeologie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

(1906)–Lodewijk van Velthem–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
[pagina 108]
[p. 108]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten

Broeder Alebrecht vanden sacramente. xxiiij.Ga naar voetnoot+

 
Alse alle dinge sijn gedaen
 
Ende ane dinde dan moet gaen,
 
So es te pensen dan vor al
1590[regelnummer]
Hoe hi den genen ontfaen sal,Ga naar voetnoot1590
 
Dien van niewete gemaect heeft.Ga naar margenoot+
 
Alse dat al es toten inde geleeft,
 
Sone diet u leven clene no groet,
 
Hi en si in dinde van uwer doet.Ga naar voetnoot1594
1595[regelnummer]
Gereidi dan, minsee, saen
 
Dattu den Here machs ontfaenGa naar margenoot+
 
Die di na dit corte leven
 
Die lange bliscap mach geven,
 
Die emmermere sal geduren.
1600[regelnummer]
Hoe sal hi hem daer toe vurenGa naar voetnoot1600,1601,1602,1604
 
Dat hi daer toe yet gedoge,Ga naar margenoot+
 
Dat hi den Here ontfaen moge?
 
Hier na te sine es boven al,
 
Hoe dat hine ontfaen sal,Ga naar voetnoot1604
[pagina 110]
[p. 110]
1605[regelnummer]
Die om ons hem crucen liet,
 
Ende daer na, alst was gesciet,Ga naar margenoot+
 
Hem selven ons liet tere spise.
 
Nu verstant hier in welker wise
 
Dattuse nemen sout bestaen.
1610[regelnummer]
Ic saelt di leren, hort hier saen.
 
Dese spise soutu begripen medeGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1611-1618
 
In ere getrouweger waerhede;
 
In een hope der godliker milthede;
 
In karitaten der kerken enichede;
1615[regelnummer]
Met enen betterliken rouwe;
 
In ere weldeliker trouwe;Ga naar margenoot+
 
In een gebruken salichlike
 
Daer met te bliven ewelike.
 
Hoe saltu dese dinge verstaen,
1620[regelnummer]
Waer ward dattie sin mach gaen?
 
Alse in getrouweger waerhede,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot1621-1626
 
Watmen daer verstaen sal mede,
 
Dats dattu yegewelken dan,
 
Die dat heylige sacrament vaet an,
1625[regelnummer]
Getrouwe te sine sculdich bes,
 
Gelijc dat .i. hem selven es.Ga naar margenoot+
 
In .i. hope der godliker melthede,Ga naar voetnoot1627-1632
 
Alse inden [sacramente] altoes mede,
[pagina 111]
[p. 111]
1605[regelnummer]
Ga naar margenoot+ Die om ons hem crucen liet,
 
Ende daer na, alst was ghesciet,
 
Hem selven ons liet tere spise.
 
Nu verstant hier in welker wise
 
Dattuse nemen soudt bestaen.
1610[regelnummer]
Ic salt di leren, hort hier saen.
 
Dese spise soutu begripen mede
 
In ere ghetrouwer waerhede;
 
In een hopen der godliker milthede;
 
In caritaten der kerken enechede;
1615[regelnummer]
Met enen bitterliken rouwe;
 
In ere weeldeliker trouwe;
 
In een ghebruken salechlike
 
Daer met te blivene ewelike.
 
Hoe saltu dese dinghe verstaen,
1620[regelnummer]
Daer werd dat die sin mach gaen?
 
Als in ghetrouwegher waerhede,
 
Wat men daer verstaen sal mede,
 
Dats dattu elkerlijc dan,
 
Die dat heleghe sacrament vaet an,
1625[regelnummer]
Ghetrouwe te sine sculdech bes,
 
Ghelijc dat een hem selven es.
 
In ene hope der godliker milthede,
 
Als inden sacramente altoes mede,
[pagina 112]
[p. 112]
 
Met ere sorgechteger merringe in di,
1630[regelnummer]
Ga naar margenoot+ Dat dit sacrament volcomen sy;
 
Ende inden hope dat herte dijnGa naar margenoot+
 
Blive, dat niet geminet mach sijn.
 
In caritaten der enichede:Ga naar voetnoot1633-1640
 
Hier soutu verstaen ter stede,
1635[regelnummer]
Dattu met herten ende met sinnen
 
Der kerken sout dienen ende minnen.Ga naar margenoot+
 
Alse in enecheiden groet,
 
Bedie dat God selve geboet
 
Ende om dat heylige sacrament,
1640[regelnummer]
Daer eerst af quam haer fondament.
 
Met enen bitterliken rouwe...Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot1641-1649
 
Alse om die sake die van ons comen,
 
Wi, diet sacrament hebben genomen,
 
Dat wi altoes in onse herte
1645[regelnummer]
Selen hebben ene bitterlike smerte
 
Ende enen rouwe van anxte sere:Ga naar margenoot+
 
Hoe wi genoech doen den Here,
 
Die wi ter taflen hebben ontfaen
 
Ende hoe wi daer in mogen volstaen.
1650[regelnummer]
In een gebruken salichlike:Ga naar voetnoot1650-1655
 
Hier af en es gene gelike.Ga naar margenoot+
[pagina 113]
[p. 113]
 
Met ere sorfachtegher merringen in di,
1630[regelnummer]
Dat dit sacrament vulcomen si;
 
Ende inden hope dat therte dijn
 
Blive, dat niet geminct mach sijn.
 
In karitaten der enecheden:
 
Hier soutu verstaen ter steden
1635[regelnummer]
Dattu met herten ende met sinnen
 
Der kerken soudtte dinen ende minnen.
 
Als in enecheden
[pagina 114]
[p. 114]
 
Want dits .i. teken der volmaec[t]hede,
 
Alse emmermere te bliven mede.
 
Want int gebruken salichlike
1655[regelnummer]
Dat hord allene te hemelrike.
 
Dit machstu altemale volbringenGa naar margenoot+
 
Mettesen vorseiden dingen.
 
Aldus ende in deser manieren
 
Sone mogedi niet faelgieren
1660[regelnummer]
Vanden heyligen sacramente,
 
Op dat gi hout dese attente.Ga naar margenoot+
 
Onse Here geve mi den spoet,
 
Dat ic hier in bliven moet
 
Mijn leven lane, sonder verkeren!
1665[regelnummer]
Dit was broeder Alebrechts leren.
 
Nu salic u siere spillechedeGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1666
 
Een lettel hier nu seegen mede,
 
Also alst mi seiden vor desen
 
Die van siere conscap hadden gewesen.
[tekstkritische noot]1589 pensen hs.: prisen De verbetering is afkomstig van C. van de Water: zie het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 32. 1592 Alse hs.: Alst reeds verbeterd door C. van de Water t.a.p. 1600 vuren hs.: wren Lelong had hier gelezen werren wat Verdam voorgesteld heeft te verbeteren in berueren (zie het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 6, 66). Maar die verandering is volmaakt overbodig, zooals reeds uitvoerig betoogd is door C. van de Water in het genoemde tijdschrift 9, 31 vlg. Daar is alleen nog bij te voegen, dat niet alleen in dit handschrift, maar in de geheele middeleeuwsche palaeographie het gebruik van w voor vu gewoon is.

voetnoot+
Cap. 24. Broeder Alebrecht vanden sacramente. Onder dit opschrift vertaalt Velthem een gedeelte van een hoofdstuk van Albrecht den Groote's werk De Eucharistia, t.w. van het eerste caput van tractatus IV uit de distinctio III (zie aldaar, p. 77a), met dien verstande echter dat de vertaling ingelijst is in een inleiding en een slot, vss. 1587-1610 en vss. 1656-1669, die Velthem's eigen werk zijn, en niet van Albrecht den Groote, zooals het eenigszins den schijn heeft.
voetnoot1590
hi = de mensch in 't algemeen, men.
margenoot+
(5)
voetnoot1594
Hi = hij die den mensch geschapen heeft, God.
margenoot+
(10)
voetnoot1600,1601,1602,1604
hi = de mensch.
margenoot+
(15)
voetnoot1604
te sine = te zien.
[tekstkritische noot]1614 kerken: ker- in het hs. voluit. 1620 Waer in het hs. voluit. 1621 getrouweger in het hs. op ratuur. 1628 inden [sacramente]: aangevuld in overeenstemming met het Budinger fragment.
margenoot+
(20)
margenoot+
(25)
voetnoot1611-1618
Alb. Magn.: Iste igitur cibus sumendus est in fide veritatis, in spe divinae largitatis, in charitate Ecclesiasticae unitatis, in compunctione amaritudinis, et in delectatione et deliciis beatae perfruitionis. Daarin is, zooals men ziet, niets dat overeenkomt met vs. 1616 van Velthem: 't is een bijvoegsel, waarschijnlijk uit rijmnood, dat verder in het hoofdstuk dan ook niet nader wordt verklaard.
margenoot+
(30)
margenoot+
(35)
voetnoot1621-1626
Alb. Magn.: In fide quidem veritatis, ut omnibus quae de sacramento tradita sunt, fides adhibeatur, wat Velthem blijkbaar geheel verkeerd verstaan heeft.
margenoot+
(40)
voetnoot1627-1632
Alb. Magn.: In spe largitatis, ut divina largitas in sacramento semper ampliora donatura speretur. Velthem's tekst heeft daarmede alweer geenerlei overeenkomst. Verg. de noot bij vs. 1629.
[tekstkritische noot]1605 crucen afschr.: cruren 1606 In het afschr. tusschen alst en was een vraagteeken. 1609 Dattuse afschr.: da..use - soudt: in het afschr. boven de o een vraagteeken. 1611 soutu: in het afschr. boven de u een vraagteeken. 1614 kerken: ker- in het afschr. voluit. 1618 en 1620 Daer in het afschr. voluit. 1623 dattu afschr.: darcu met een vraagteeken boven de r. 1628 altoes afschr.: alt..s
margenoot+
Fragment B, kol. f.
[tekstkritische noot]1629 In het hs. tusschen sorgechteger en merringe: h' maar op staanden voet door den kopiïst zelven doorgehaald. - In de plaats van merringe wil Verdam lezen meninge (Middelnederl. Woordenb. 4, 1469), wat ongetwijfeld een beteren zin zou opleveren. Daar staat echter tegenover 1o dat ook het Budinger fragment merringe heeft, en 2o dat Velthem zijn voorbeeld zoo hopeloos slecht begrepen heeft, dat het ons niet meer verwondert als we iets te lezen krijgen dat ons haast onbegrijpelijk voorkomt. 1636 kerken: ker- in het hs. voluit. 1641 Uit de rijmen blijkt dat hier een vers is overgestagen. 1648 genoech doen: in het hs. doen aan het einde van het vers, en wat kleiner geschreven, met verwijzingteekens dat het na genoech behoort te staan.
margenoot+
bl. 6 f.
margenoot+
(45)
voetnoot1633-1640
Alb. Magn.: In veritate charitatis, ut unitas ecclesiae servetur.
margenoot+
(50)
margenoot+
(55)
voetnoot1641-1649
Alb. Magn.: in compunctione amaritudinis, ut tam ex parte nostra qui sumimus sacramentum, cum dolore in corde habeatur.
margenoot+
(60)
voetnoot1650-1655
Alb. Magn.: In delectatione et deliciis beatae perfruitionis, ut id cujus in beata vita signum est hoc sacramentum, semper in contemplatione mentis habeatur.
margenoot+
(65)
[tekstkritische noot]1632 geminct afschr.: geminet 1635 Dattu: in het afschr. boven elke t een vraagteeken. 1636 kerken in het afschrift voluit. - soudtte afschr.: soudt te en boven de o een vraagteeken. 1637 In het afschr. na enecheden een viertal puntjes.
[tekstkritische noot]1657 vorseiden hs.: vor seiden 1661 attente hs.: actente Door Verdam, Middelnederl. Woordenb. 1, 483, reeds stilzwijgend verbeterd. 1667 Een lettel hier: in het hs. de tien eerste letters op ratuur. 1668 mi hs.: nv De verbetering is afkomstig van Verdam, Middelnederl. Woordenb. 3, 1827. 1669 conscap hs.: cōscap door Lelong gelezen als comscap hoeft toch niet veranderd te worden in contscap zooals De Vries, Mnl. Taalzuivering 130 noot en Verdam, Middelnederl. Woordenb. 3, 1827 voorstellen, daar conscap een gewone vorm is.
margenoot+
(70)
margenoot+
(75)
margenoot+
(80)
voetnoot1666
vlgg. Zie over de ‘spellicheden’ van Albrecht den Groote: Quetif et Echard, Scriptores ordinis praedicatorum, I, p. 162 sqq.; Sighart, Albertus Magnus (Regensburg 1857), s. 67 ff. en vooral [N. Thoemes], Albertus Magnus in Geschichte und Sage (Köln 1880), ss. 151-170, waar de oudere bronnen worden vermeld.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken