Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1 (1906)

Informatie terzijde

Titelpagina van Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1
Afbeelding van Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1Toon afbeelding van titelpagina van Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.34 MB)

Scans (27.73 MB)

XML (1.27 MB)

tekstbestand






Editeurs

Herman vander Linden

W.L. de Vreese



Genre

poëzie
non-fictie

Subgenre

kroniek
non-fictie/geschiedenis-archeologie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

(1906)–Lodewijk van Velthem–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Hoe die coninc Edeward een wijf nam, ende vander feeste die men daer dreef. xv.Ga naar voetnootCap. 15.

 
In desen tide dat dit gesciedeGa naar voetnoot1072
 
Daer ic nu af hier bediede,
 
So was .i. sake sonderlinge
1075[regelnummer]
Alse van huwelike dinge.
 
Want hier vore had gesantGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1076-1085
 
Edeward in Spaengenlant
 
Ane den coninc deser gelike:
 
Of hi hem in huwelike
1080[regelnummer]
Siere dochter geven wille nu.
 
Dese liede quamen, secgic u,Ga naar margenoot+
[pagina 296]
[p. 296]
 
Recht doemen dese stat
 
Gewonnen hadden, ende brachten, dat
 
Ga naar margenoot+ Die coninc van Spaengen gerne soude
1085[regelnummer]
Siere dochter geven, op dat hi woude.
 
Om dit so was geverst al daerGa naar margenoot+
 
Van dien gevangenen over waer,Ga naar voetnoot1087
 
Datmer niet en over rechte.
 
Mar die coninc beval bedichte
1090[regelnummer]
Datmense vaste hoeden soude;
 
‘Ende ward oec dat bi yemens scoudeGa naar margenoot+
 
Enich van hem ontginge daer,
 
Ic soude den genen rechten so naer,
 
Dat diet sagen meer vord an
1095[regelnummer]
Hem lieten ontgaen gevangen man.’
 
Die stat heeft hi oec beward,Ga naar margenoot+
 
Ende daer in geset mede ter vard
 
Met siere hant alle gerechte
 
Die die stat selen berechten,
1100[regelnummer]
Ende hueden vort van mesvalle.
 
Dus trac die coninc vandaer met alleGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1101-1103
[pagina 297]
[p. 297]
 
Jegen sine bruut, godweet,
 
Diemen hem brinct jegen gereet.
 
Dus quam dese huwelijc toe,
1105[regelnummer]
Daer menich om blide was ende vroe.
 
Feeste was daer in allen sinne.Ga naar margenoot+
 
Te Lonnen was si vort binnen:Ga naar voetnoot1107
 
Daer was si sekerst, na sijn verstaen,
 
Want hi was daer eerst ontfaen,
1110[regelnummer]
Doen hi ongeweldich was
 
Sijns lants, alsict hier voren las.Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot1111
 
Dansen, reyen, singen, springen,
 
Hets niemen diet mochte vort bringe[n],
 
Die feeste die de stede dreef.
1115[regelnummer]
Die gene diet dlatijn bescreef,Ga naar voetnoot1115
[pagina 298]
[p. 298]
 
Seide so vele van deser saken.Ga naar margenoot+
 
Dat ongelovelijc waer in spraken;
 
Want so grote behagelhede
 
Alse men daer dede in die stede,
1120[regelnummer]
Dadict u also verstaen,
 
Gine gelovets niet, sonder waen.Ga naar margenoot+
 
Alle dage, al .viij. dage uut,
 
Was in die stat dmeeste geluut
 
Van trompen, vedelen ende tambusen,
1125[regelnummer]
Sitolen, harpen; in allen husen
 
Van der stat was sonderlinge spel.Ga naar margenoot+
 
Hoe soudemen dit toe bringen wel
 
Datment al mocht gescriven,
 
Die feeste die si onderlinc driven,
1130[regelnummer]
Die va[n]derstat? Ens lichtelijc niet.
 
Ic late bliven alsoet gesciet,Ga naar margenoot+
 
Ende scrive vanden coninc vord
 
Van dingen die te hem behord
 
Ga naar margenoot+ Des coninc feeste was dus gedaen:
1135[regelnummer]
Daer mochte uut ende in gaen
 
Wie dat wille, [...] ende ongeheten;Ga naar margenoot+
 
Ende spelen, dansen, drinken, eten,
 
Dit was niemen daer wederseit.
 
Binnen der feeste ward daer geleit
[pagina 299]
[p. 299]
1140[regelnummer]
Ene tafelronde van ridderen ende cnapen,
 
Dat wie so wille, mochter [...] wapenGa naar margenoot+
 
Dragen ende joesteren mede.
 
Daer was gemaect na den sede
 
Een spel va[n] Artur den coninc,
1145[regelnummer]
Ende geordineert also die dinc,
 
Ende ut gescoren die beste saen,Ga naar margenoot+
 
Ende genoemt daer sonder waen
 
Na die heren van ouden stondenGa naar voetnoot1148-1149
 
Diemen hiet vander tavelronden.
1150[regelnummer]
Oec had die coninc geheten te voren
 
Cnapen, die daer souden doen horenGa naar margenoot+
 
Neuwe boetscape ute alle lande
 
Van stride, van orloge alte hande;
 
Ende hoemen vermane van desen
1155[regelnummer]
Elken ridder, die ut gelesen
 
Ware na siere werdichede,Ga naar margenoot+
 
Dat hi bescudden vare die stede,
 
Oft dien casteel, ofte dat lant,
 
Daer hem die bode af dade becant.
[pagina 300]
[p. 300]
1160[regelnummer]
Dit hadde die coninc met vorrade
 
Gemaect, so vast ende so gestade,Ga naar margenoot+
 
Dat elc sijn recht houden sal
 
Na datmen daer ordinieren sal;
 
Ende swoerent daer. opter stede,
1165[regelnummer]
Te houden na coninc Artur sede
 
Dat spel ende die tavelronde.Ga naar margenoot+
 
Mar sine wisten niet ter stonde,
 
Noch en hoeden hem oec niet
 
Van dat die coninc sinen cnape[n] hiet.
1170[regelnummer]
Datmen int spel soude vortbringen
 
Van allen steden die werringenGa naar margenoot+
 
Die hem letten ende die hem deren;
 
Ende dat si om dit verweren
 
Selen sijn gemaent daer toe
1175[regelnummer]
Dat sijt daer moeten geloven alsoe,
 
Oft si selen met scanden groetGa naar margenoot+
 
Ontwijst sijn daer albloet
 
Van haren gesellen. Dus waest daer
 
Geordineert daer al vor waer.
[tekstkritische noot]c. 15, opschr. coninc hs.: .coninc als boven in vs. 1055. - daer in het hs. voluit. 1077 Spaengenlant hs.: spaengen lant

voetnootCap. 15.
Dit en de vijf volgende hoofdstukken zijn opgenomen in de Bloemlezing uit Middelnederlandsche Dichters, bijeenverzameld door Dr. Eelco Verwijs, 2de deel, blz. 148-162. Over de wijze van uitgeven van Verwijs, zie onze Inleiding.
voetnoot1072
In desen tide enz. Velthem begaat hier een anachronisme: Eduard was reeds getrouwd in 1254.
margenoot+
(5)
voetnoot1076-1085
Koning van Spanje, d.i. van Castilië, was in 1254 Alfons X (1252-1284), en niet met zijn dochter, maar met zijn zuster, Eleonore van Castilië, dochter van Ferdinand III, huwde Eduard. Eleonore stierf den 29sten November 1290.
margenoot+
(10)
[tekstkritische noot]1083 hadden door Verwijs, Bloemlez. 2, 148 onnoodig veranderd in hadde 1085 woude Ten gevolge van de lengte van het vers staat -de boven wou- met een verwijzingteeken dat het er achter behoort. 1086 geverst in het hs. voluit. 1087 waer in het hs. voluit. 1089 bedichte: aldus in het hs. 1092 Enich: in het hs. veeleer Enith 1093 Ic door Verwijs, Bloemlez. 2, 148 ten onrechte veranderd in * Hi - naer in het hs. voluit. 1094 meer Door Verwijs, Bloemlez. 2, 148 veranderd in * nemmeer doch ten onrechte, zooals ook reeds door Verdam, Middelnederl. Woordenb. 4, 2330 is opgemerkt. Zie voorbeelden van 't gebruik van ‘meer’ zonder ontkenning, dat o.a. bij Velthem herhaaldelijk voorkomt, in het Middelnederl. Woordenb. 4, 1298. 1097 vard in het hs. voluit. 1100 mesvalle Lelong's verkeerde lezing * caesvalle is indertijd reeds verbeterd door M. de Vries, Middelnederl. Taalz. 98; zie ook Verwijs, Bloemlez. 2, 148 en Verdam, Middelnederl. Woordenb. 3, 1103. 1101 van daer Door Verwijs, Bloemlez. 2, 148 onnoodig veranderd in * daen
margenoot+
bl. 19 e.
margenoot+
(15)
voetnoot1087
van dien gevangenen, van wie sprake is in 't voorgaande hoofdstuk, vs. 1041-1048 en 1059-1063.
margenoot+
(20)
margenoot+
(25)
margenoot+
(30)
voetnoot1101-1103
Eduard ging niet alleen zijn bruid te gemoet, maar begaf zich zelfs naar Spanje. Het huwelijk werd gesloten in het klooster Las Huelgas nabij Burgos, van waar het bruidspaar pas het volgende jaar terugkeerde.
[tekstkritische noot]1108 was si hs.: was hi Aangezien in het voorgaande vers gezegd wordt dat Eduard's vrouw Londen ‘binnentrekt’, kan in dit vs. niet staan, dat Eduard zelf zich dáár het veiligst achtte; te minder, daar hij de prinses niet vergezelde: hij achtte háár daar het veiligst, omdat Londen hém in zijn tegenspoed getrouw gebleven was. 1111 Sijns Bij Verwijs, Bloemlez. 2, 149 is Lelong's fout * Synes blijven staan. 1112 Dansen: de slot-n op staanden voet verbeterd uit een r 1113 bringe[n]: het verkortingstreepje boven de slot-e is den kopiïst in de pen gebleven; ook reeds verbeterd door Verwijs t.a.p. 1115 dlatijn door Verwijs t.a.p. is het lidwoord d- zonder noodzaak weggelaten.
margenoot+
(35)
voetnoot1107
Eleonora begaf zich naar Londen vóór haar echtgenoot: den 23sten Juni werd zij plechtig ingehaald; den 30sten November daaraanvolgende kwam Eduard zelf: Hoc anno (1255) in festo Sancte Eldrede (23sten Juni), tunc temporis die dominica, soror regis Hispaniae, uxor domini Edwardi, primogeniti domini Regis, venit Londoniis, cui innumerabilis populus Episcoporum, Comitum, Baronum, Militum et Civium obviam exivit a Civitate; et etiam Dominus Rex in propria persona sua, Civitate Londoniarum nobilissime aturnata et acurtinata....Eodem anno Dominus Edwardus, primogenitus Regis, venit Londoniis a Wasconia in Vigilia Sancti Andree (30sten November) civitate optime cortinata (Chronica Maiorum et Vicecomitum Londoniarum, ed. Th Stapleton, London, Cambden-Society 1846, pp. 22 en 23). Zie ook Mattheus Paris., 909, 911, 916.
margenoot+
(40)
voetnoot1111
als ic hier voren las: zie het eerste boek, vs. 3833-3838.
voetnoot1115
Die gene diet dlatijn bescreef. Zou Velthem dus een Latijnsche bron benuttigd hebben om de feesten der tafelronde te beschrijven die ter gelegenheid van dit huwelijk heeten gegeven te zijn? Hij laat het althans zoo voorkomen. Maar het is opmerkenswaardig, dat geen enkel kronijkschrijver gewaagt van een tafelronde bij Eduard's huwelijk, wat trouwens nogal natuurlijk is, daar de prins toen nog maar zestien jaar oud was, en tot een dergelijke onderneming nog niet bekwaam. Edoch, onder Eduard's regeering kwamen zulke tafelronden in Engeland meer dan eens voor, en Velthem heeft er of wel zulk eene bij het bewuste huwelijk verplaatst, of wel er eene meer verdicht, waartoe wij hem, bij zijn bekende voorliefde voor dergelijke schouwspelen, wel in staat mogen achten (verg. N. Marais Hoogenhout, Untersuchungen, pp. 41-43) Dit laatste vermoeden wint aan waarschijnlijkheid, als men bedenkt dat Velthem geen andere ridders van de Ronde Tafel laat optreden dan dezulke, die in de Fransche, inzonderheid in de naar deze in 't Middelnederlandsch vertaalde romans voorkomen, speciaal in den waarschijnlijk door hemzelven gecompileerden Lancelot. Zie beneden de aanteekeningen bij cap. 16.
[tekstkritische noot]1125 Sitolen aldus wel degelijk in het hs.; Lelong's lezing Si tolen is indertijd verbeterd door M. de Vries, Middelnederl. Taalz. 163. - harpen: har- in het hs. voluit. 1130 va[n]der hs.: vader het verkortingstreepje boven de -a- is den kopiïst in de pen gebleven; ook reeds verbeterd door M. de Vries, Middelnederl. Taalz. 164 noot. - lichtelijc Door Verwijs, Bloemlez. 2, 149 onnoodig veranderd in * lichte 1136 [...] ende ongeheten hs.: ende ende ongeheten Door Lelong in zijn uitgave stilzwijgend verbeterd. 1138 wederseit hs.: weder seit
margenoot+
(45)
margenoot+
(50)
margenoot+
(55)
margenoot+
(60)
margenoot+
bl. 19 f.
margenoot+
(65)
[tekstkritische noot]1141 mochter [...] wapen hs.: mochter daer wapen een van de twee bijwoorden zal wel overbodig zijn. Lelong's verandering en verkeerde lezing * mochten der wapen zijn door Verwijs t.a.p. behouden. 1144 va[n]: in het hs. zeer duidelijk na maar het is even duidelijk dat op na den sede een bepaling volgen moet; beneden in vs. 1165 leest men dan ook na coninc Artur (= * Arturs) sede en in vs. 1262 na Arturs wise. - artur de juiste lezing van het hs. is reeds medegedeeld door M. de Vries, Middelnederl. Taalz. 6, ter verbetering van die van Lelong, die het verkortingsteeken voor -ur hier verkeerd oploste, terwijl hij het goed deed in vs. 1165. Zonderlingerwijze is Lelong's lezing bij Verwijs, Bloemlez. 2, 150 blijven staan. 1146 ut gescoren Het is niet noodig te lezen * ut geeoren waartoe men allicht geneigd zou zijn en zooals door Jonckbloet, Gesch. d. Nederl. Letterk. 2, 114 dan ook is gedaan. Terecht heeft Verwijs, Bloemlez. Gloss., mnl. ‘utsceren’ vergeleken met hgd. ‘ausscheren’ en daarbij verwezen naar Grimm, D. Wtb. 1, 948. 1150 had door Verwijs, Bloemtez. 2, 150 onnoodig veranderd in * hadde 1151 Vóór die in het hs.: doen maar op staanden voet doorgehaald.
margenoot+
(70)
margenoot+
(75)
voetnoot1148-1149
die heren...vander tafelronden, in de Middelnederlandsche romans gewoonlijk die gesellen vander tafelronde genoemd. Zie over hun aantal, en over de voornaamste die bij name genoemd worden, J. te Winkel, Gesch. der Nederl. Letterk. I, 154 en 157, tweede noot, en Jonckbloet, Rom. v. Walewein II, 191.
margenoot+
(80)
margenoot+
(85)
[tekstkritische noot]1160 vorrade hs.: vor rade 1168 hoeden hs.: horden De verbetering is afkomstig van H.J. Eymael, Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 142, die echter ten onrechte meent, dat het hs. wel degelijk hoeden heeft: voor een onervaren oog lijkt de ronde r vaak op een e. - hem in het hs. voluit. 1172:1173 deren: -weren in het hs. voluit. 1178 haren: har- in het hs. voluit. c. 16, opschr. heren in het hs. voluit. 1180 ut vercoren Door Verwijs, Bloemlez. 2, 150 veranderd in * utvertogen Afgezien nog van het twijfelachtig bestaan van ‘utevertien’ in den zin van ‘utetien’, lijkt deze verandering toch overbodig. Zooals het vers is, zal het wel beteekenen: ‘de koning is, “uitverkoren” als hij is, voorop’.
margenoot+
(90)
margenoot+
(95)
margenoot+
(100)
margenoot+
(105)

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken