Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 3

Vanden .xv. domsdage[n]. .xi.⁺

Na die heylige liede gereet,⁵³¹
Die maken en geen ondersceet,⁵³²
Ende na die meester, hebbic vernomen,
Dat .xv. dage selen comen;
Die teken daer af doen[se] verstaen,⁺
Maer dat ondersceden latense staen.⁵³⁶

+ Cap. 11. Van vers 558 af, vertaald uit Vincentius' Epilogus, c. CXI; ook in Dr. G.I. Lieftinck, De Middelnederlandsche Tauler-Handschriften, Groningen, Batavia, 1936, blz. 298 en 407 (Sermoen XIV)

531 na = volgens

532 ondersceet = treden uit in bijzonderheden

+ (5)

536 ondersceden = nadere uitbeelding.

[p. 363]

 

Den irsten dach noemense daer,

 

Maer den andren niet daer naer,

 

Noch den derden, noch genen meer,

540

[......] alsoe alsict seide eer.⁺

 

[........] andren dach daertoe

 

[............] ende alsoe

 

[..............] daer an

 

[...................]

545

[...................]⁺

 

⁺ Noch ander meester, alsmen siet,

 

Oft si tenden een selen wesen,

 

Of enich tijt staen na desen.

 

Om dit en salmen scriven niet

550

Den andren dach, alsemen siet,⁺

 

Maer dander teken, als ende als;

 

Diet anders maecte, dat waer valschs.

 

Nu hort dese teken ongehier.⁵⁵³

 

Den irsten dach noemt [men] hier,

555

Om dat hi quam daerna albloet⁺

 

.xl. dage na Antkerst doet,

 

Also Daniel boeke doen verstaen.

 

Die irste dach hier af, dan saen

 

So sal die zee verheffen hare

560

.xl. cubitus hoge openbare⁺⁵⁶⁰

 

Boven alle berge hogen,⁵⁶¹

 

Ende blivet staende also vermogen

 

In haer stat, alse of si ter ure

 

Beloken waer met enen mure.

565

Dat ander teken sal daer wesen,⁺

 

Dattie zee daelt na desen,

 

Ende werd so cleine oec na dien,

 

Datmense cume mach gesien.

+ (10)

+ (15)

+ bl. 89 e.

+ (20)

553 ongehier = schrikwekkend

+ (25)

+ (30)

560 cubitus = el

561 hogen = hooger komen.

+ (35)

[p. 364]

 

Dat derde, dan selen die diere saen

570

Die in die zee daer scinen staen,⁺

 

Selen briescinge geven daer

 

Toten hemel openbaer.

 

Dat vierde daeraf wesen sal,

 

Dattie zee sal bernen al;

575

Ende ander water also met,⁺

 

Waer dat si sijn geset.

 

Dat vifte, selen bomen ende cruut

 

Blodegen dau geven uut.

 

Dat seste, dan selen [die] gestichte vallen,

580

Die in die werelt sijn met allen.⁺

 

Dat sevende, daer op selen saen

 

Keyen ende stene te gader slaen.

 

Dat achtende, daer op sal gescien

 

Ene gemeine eertbeve na dien.

585

Dat .ix. de, dan sal die eerde daer⁺

 

Gelijc ende effen werden vorwaer.

 

Dat .x. de, daerop selen die liede

 

Uut haren holen comen vlieden,

 

Ende selen gaen amechtech dan,

590

Datte[r] enech cume gespreken can.⁺

 

Dat .xi. de teken, dat comt na dat,

 

Dan selen die bene daer ter stat

 

Van allen den doden opgaen,

 

Ende op haer grave daerna staen.

+ (40)

+ (45)

+ (50)

+ (55)

+ (60)

[p. 365]

595

Dat .xii. de, dan selen die sterren⁺

 

Alle vallen, sonder merren.

 

Dat .xiii. de, daerop selen dan

 

⁺ Sterven, dat leeft, wijf ende man,

 

Om datsi metten doden mede⁵⁹⁹

600

Daerna opstaen, na haer gerede.⁺⁶⁰⁰

 

Dat .xiii. de teken, daer op sal

 

Hemel ende eerde oec bernen al.

 

Dat .xv. de, dan sal sonder verden

 

Hemel ende eerde neuwe werden,

605

Ende al dat ye ward, sal dan saen⁺

 

In minscelike vorme opstaen.

+ (65)

+ bl. 89 f.

599 om dat = opdat

+ (70)

600 gerede = behoefte (nl. om op te staan)

+ (75)

540 vlgg. een groot stuk uit het perkament gesneden 559 hare in het hs. voluit 560 openbare id. 562 blivet: M. de Vries stelde voor (Taalkundig Magazijn, IV, 1842, p. 88) te verbeteren in bliven. Maar blivet is even goed, vgl. werd vs. 567.

569 vóór het vs.: - derde in het hs. voluit 572 openbaer in het hs. voluit 578 dau hs.: dan (emend. M.W., 1, 1309; 8, 901; 8, 932; ook reeds door M. de Vries, l.c., p. 91, voorgesteld); vgl. ook in een Taulersch sermoen: des vijfsten daech soe sal dat loef ende gras bloet dauwen (Dr. G.I. Lieftinck, De Middelnederlandsche Tauler-handschriften. Groningen, 1936, blz. 298) 579 [die]: emend. M.W., 2, 1710 583 vóór het vs.: 584 eertbeve in het hs. voluit. Lelong las: eertbevene. Daarmee is het bewijs geleverd, dat eertbeve ook elders dan bij Maerlant (zij het dan ook navolging) voorkomt, zie M.W., 2, 1682 588 vlieden hs.: bedieden (emend. M. de Vries, l.c.) 592 bene. Lelong had liene gelezen, wat begrijpelijk is, daar het perkament op die plaats een naad vertoont waarnevens een krook: deze valt juist langs de neerhaal van de b en scheidt de neer- van de ophaal in tweeën, zoodat van oorspronkelijk bene bij vluchtig lezen wel liene kan gemaakt worden; er is daarenboven geen punt boven de streep die de i zou moeten zijn. De emendatie in bene (M.W., 4, 564) is dus tevens juist en overbodig.

596 alle er kan in het hs. ook gelezen worden alse. - merren: -er- in het hs. voluit 598 sterven: id. 602 na hemel in het hs. een punt 603 vóór het vs. ontbreekt het alineateeken 605 ye ward hs.: yeward Cap. 12, opschr.: wereld en claerheid in het hs. voluit 609 verbernen: -ber- in het hs. voluit 610 derre id. 614 [beteren] verwandelen[...] hs.: verwandelne verbeteren (emend. M.W., 4, 863 en 9, 275), Vinc.: mutabitur in meliorem.