De literaire manifesten van het fin de siècle in de Zuidnederlandse periodieken 1878-1914

-62- [‘Programmaverklaring van Het Nederlandsch Tooneel’]

Het tooneel is die uitdrukking der kunst welke het best toegang vindt tot het volk; de gedachten, de gevoelens, de aandoeningen, door den schrijver in beeld gebracht, worden vatbaar en aanschouwelijk voor het publiek door die andere kunst: het spel en de vertolking. Daarom moet de tooneelkunst beschermd, ondersteund en begunstigd worden. Zij is voor een volk van algemeen belang. Verheugend is het te mogen aanstippen dat het Nederlandsen tooneel in Vlaanderen deze laatste jaren degelijke beoefenaars heeft voortgebracht die zich niet tevreden stellen schokkende effecten na te jagen, alleen in hevigheid gezocht, maar rusteloos naar iets hooger, edeler, fijner streven of, rond hen, krachtige grepen doen in de werkelijkheid. Aan die tooneelkunst zal ons blad gewijd zijn. Ons doel is onpartijdige, rechtzinnige kritiek leveren, alleen het oog gericht op verbetering en veredeling van het Nederlandsen tooneel; eene kritiek, wars van alle andere nevenbedoelingen; wars, zoowel van onverdiend loven als van stelselmatige ontmoedigend afbreken.

Kritiek mag daarenboven geen oordeelvellingen ex cathedra strijken; zij moet gewettigd zijn; zij moet het daarom bij het waarom voegen. Ook tegenkritiek, van wie ze ook kome, zal ons welkom wezen; het Nederlandsch Tooneel wenscht eene vrije tribuun te worden voor al die iets degelijks, iets ernstigs hebben mede te deelen of die nuttige wenken kunnen geven. Wij wenschen meer leven, meer beweging, meer belangstelling op te wekken: daarin ligt de bloei van onze tooneelletterkunde. Al de tooneelbelangen, onder welken vorm ook, zullen de onze zijn.

Een bijzondere rubriek zal zich met al de andere uitingen der kunst bezig houden: belletrie, muziek, schilder- en beeldhouwkunst. Bevoegde critici werken mede aan het Nederlandsch Tooneel. Wij laten hier de lijst volgen van eenige medewerkers van Het Nederlandsch Tooneel: zij is voor den lezer het welsprekendste bewijs dat het blad degelijk zal opgesteld wezen en dat alleen kunstbevordering betracht.

[p. 275]

a.	het nederlandsch tooneel.
b.	Kunst en Letteren.
c.	Antwerpen.
d.	Drukker: Cl. Thibaut, Gratiekapelstraat 7, Antwerpen.
e.	‘Ons blad.’
f.	1^e jg., nr 1, 22 september 1895, p. 2.
g.	Ondertekend: De Redactie. De hoofdredacteurs van dit tijdschrift waren gustaaf de lattin en rafaël verhulst, vermoedelijk de opstellers van de programmaverklaring. gustaaf de lattin (Antwerpen 1858-Ibidem 1918) was bekend als schrijver van voornamelijk vrij realististische toneelstukken (e.a. zeer populair was het in de ‘Poesje’ te Antwerpen herhaaldelijk opgevoerde poppenspel De Leeuw van Vlaanderen, 1894). Bestuurde met zijn vriend F. van Laer van 1905 tot 1912 de Koninklijke Nederlandsche Schouwburg te Antwerpen, waar hij het repertorium grondig vernieuwde. Was vast correspondent voor Antwerpen aan Het Algemeen Handelsblad van Amsterdam.
	rafael verhulst* (Wommelgem 1866-Vaals 1941), hulparchivaris in het Stadsarchief te Antwerpen (1902), hulpbibliothecaris bij de Stadsbibliotheek te Antwerpen (1905-'07), journalist, leraar in de Nederlandse letterkunde aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium te Antwerpen (1907-'15) en schrijver. Was o.m. ook uitgever van het weekblad Uilenspiegel (1901-'02) opgezet als een Vlaamse ‘Punch.’ Als literator verwierf hij vooral bekendheid met zijn lyrisch drama Jezus de Nazarener (bekroond met de driejaarlijkse prijs voor toneelletterkunde, 1901-'03). Als activist week hij na de eerste wereldoorlog uit, eerst naar Nederland, dan naar Duitsland. Van 1921 tot '31 was hij lector voor de Nederlandse taal- en letterkunde te Göttingen.