De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 656]

70. Kuycken-Dief en Koekoeck.^*

1 Ghelijck de Havick den Coeckoeck: also bespottede Alexander Magnus Anaxarchum, 2 dat hij een arm leven leyde, ende slechte grove spijse at: maer dat Alexander met de 3 costelijcste leckernijen ende lieflijcste wijnen hem verlustighde, ende van alle dinghen 4 (herteken wat lust dij) hadde. Maer niet lang hier nae valt Alexander in een groote 5 kranckheyt, ende wort vande Medicijnen in een kamer gheleyt: 'twelck als Anaxarchus 6 vernam, soo lachte hij wederom met Alexander, ende zeyde: hij woude liever met 7 slechten cost en dranck zijn ghesontheyt behouden, als met leckere beetkens hem 8 selven ziecten ende smerten veroorsaken, ende vande Medicis als een gevangen man 9 ghehouden werden.

AELIANUS.

Medicè vivere, est miserè vivere: PLAUTINUM.

* Boven- en Onderschrift:
Kuycken-Dief: zie onder prent 64.
Regel 1 bespottede: bespotte (zie prent 34 r. 4); Alexander Magnus: Alexander de Grote (zie onder prent 14); Anaxarchum: (Latijnse buigingsvorm) Anaxarchus, skepties wijsgeer, gunsteling van Alexander de Grote. - r. 2 slechte: eenvoudige (ouwe betekenis van slecht, vergelijk: recht en slecht). - r. 3 lieflijcste: aangenaamste. - r. 4 herteken wat lust dij: hartje wat lus je (dij: je, zie blz. 552 op r. 4; wat lust dij: wat behaagt je; of lust dij: lust gij, uit lustij enz., gelijk in 't middeleeuws). - r. 5 Medicijn: geneesheer (gelijk in 't middeleeuws, met -ijn zoals retorisijn: rederijker); gheleyt: gelegd; 'twelck als A.: toen A dit ('t Lat. quod cum). - r. 6 wederom: op zijn beurt. - r. 8 vande Medicis: (Latijnse buigingsvorm) door de medici (geneesheren). - r. 9 ghehouden werden: vastgehouden worden; werden oorspronkelike vorm van worden; AElianus: zie onder prent 44. - r. 10 Medicè vivere, est miserè vivere: onder dokters behandeling leven is ongelukkig leven; Plautinum: Plautijns (gezegde), van Plautus, ‘de vader van't Latijnse blijspel’ omtr. 200 v. Kr.

[p. 657]

tekstkritische noten

De schampre Kuycken-dief, die daeghlijcx met zijn kluyven¹
De Kuyckenen verscheurt en d'arme tortel-duyven,
Den Koeckoeck heeft beschimpt, om dat voor zijnen kost
Hij daeghlijcx zijnen buyck met pierkens vullen most;
Vermits hij veel te bloode om yemand aen te randen,^4-5
Zijn zeen'wen nimmer tot yet treffelijcx uytspanden.⁶
De Vogel die altijd zingt op een zelve maet,⁷
Ghetroosten dat hij dus veracht werd en versmaet:⁸
Ghetroosten dat hij zich met wormkens most erneeren,⁹
Ter tijd hij onlancx spoorde, en kenden aen zijn veeren,¹⁰
Den Kuycken-Dief door list des voghelaers gheva'en,¹¹
Die hingh aan 'stoorens top tot spiegel voor de qua'en.¹²
O (sprack de Koeckoeck doen) indien ghij goedertieren¹³
V sober had vernoeght met wormkens en met pieren,^14-15
Ghij had u vrijheyd noch, en waert niet min als ick,
Ontweken vrij en vranck der voghelaren strick.
‘Wie met een sobren disch vernoeght zich houd te vreden,
‘Ontgaet 'tperijckel licht van veel ghevaerlijcheden.
‘Maer wie behaghen schept in weelde en overdaed,
‘Zich lichtelijcken brenght in eenen droeven staet.²⁰

TEKSTKRITIEK: vs. 16 der voghelaren, de oude uitgave heeft den voghelaren.

1 schampre: kwaadaardige; kluyven: klauwen.

4-5 pierkens: wormpjes. - 5 bloode: bang.

6 zeen'wen: spieren; tot yet treffelijcx uytspanden: tot iets voortreffeliks (in)spande.

7 op een zelve maet: op dezelfde deun (‘koekoek een zang’).

8 Ghetroosten: troostte zich; versmaet: gesmaad.

9 erneeren: voeden; (erneeren: met er- uit 't Duits, 't Nederl. was generen).

10 Ter tijd: totdat; spoorde: bespeurde (spoorde, en: spoord'en).

11 gheva'en: gevangen; (ghevaen: 'n ouwe bijvorm van gevangen; de ' is hier niet op z'n plaats, wel in 't volgend rijmwoord qua'en uit quaden).

12 tot spiegel: tot afschrikwekkend voorbeeld.

13 doen: toen (doen de oorspronkelike vorm); goedertieren: zachtaardig.

14-15 vernoeght: tevreden gesteld. - 15 niet min als: niet minder als, evenals.

20 lichtelijcken: gemakkelik (lichtelijcken: bijw. op -en).