De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 762]

123. De Vogel Phoenix.^*

1 Ghelijck den Vogel Phoenix hem selven zeer welrieckendt hout vergadert, 'twelck 2 der Sonnen hitte aensteect, ende hem daerop sett ende verbrandt, ende dat daernae 3 uyt die selve assche eenen nieuwen Phoenix voortkomt: Alsoo heeft onse Heer ende 4 Salighmaker Jesus Christus hem selven dat hout des Cruyces verkoren, ende is aen 5 het selfde in't vier der heeter liefde te-ghelijck verbrandt, ende ghestorven. Maer 6 daernae ten derden dage is hij wederom nieu, onsterflijck ende onlijdelijck weder 7 op ghestaen.

SS. PATRES.

* Regel 1 den Vogel Phoenix: de feniksvogel; 'n Oosterse (Arabiese) vogel die volgens de oude mythe zich om de 5 eeuwen op 'n nest van geurig hout verbrandde, en verjongd uit z'n as verrees, zie bijschrift; omdat ie zo zeldzaam voorkomt gaat Feniks ook betekenen: 'n geniaal man, zie vs. 13 en volg.; hem selven: voor zich zelf. - r. 2 hem: zich. - r. 3 die selve: die (zelfde). - r. 4-5 hem selven: voor zichzelf; verkoren: verkozen; aen het selfde: daaraan (= aan het selve); der heeter: ouwe 2e n.v. vrouwel.; te-ghelijk: geheel. - r. 6 nieu: volkomen gaaf; onlijdelijck: niet aan lijden onderhevig. - r. 7 SS. Patres: Sancti Patres, de Heilige Vaders (de Kerkvaders).

[p. 763]

CXXIII

 

Arabien draeght moet, en gaet den roem afstrijcken¹

 

Van d'ander werreld wijd, en alle Koninghrijcken:²

 

Om dat de Phoenix staegh haer zoele locht doorzweeft,³

 

Die nimmer zijns ghelijck ziet, noch ghezien en heeft.

5

Die nae sess eeuwen zat, en moe van hier te swerven,⁵

 

Zich willigh en van zelf toe-rustet om te sterven,⁶

 

Op eenen steylen Bergh, daer hij zijn dood-bed sticht⁷

 

Met zoet welruyckend houdt, 'twelck 'theete zomer-licht,⁸

 

Vermids zijn stralen komt ontstekende verrasschen;⁹

10

De Vogel flucx verbrand, en word verteert tot asschen;¹⁰

 

Waer uyt allencx ontstaet en voortskruypt eenen worm,¹¹

 

Daer uyt een Phoenix word vernieut nae's eersten form.¹²

 

‘Verstanden die gheleert in wijsheyd wijd uytsteken,¹³

 

‘Die werden hier bij niet onvoeghlijck vergheleken,¹⁴

15

‘Om dat zij zelden eens aentreffen haers ghelijck,¹⁵

 

‘En door haer groote faem en eere onsterffelijck,

 

‘Oock andren pricklen om met uytghereckte veeren¹⁷

 

‘Te volgen die gheraeckt zijn op den Bergh van eeren;¹⁸

 

‘Te vlieghen sterrenwaers verheven met 'tghemoed,¹⁹

20

‘Tot daermen erft te loon den groenen lauwer-hoed.²⁰

1 Arabien draeght moet: Arabië gaat trots op, verheft zich (vergelijk de rei na 't 4e bedrijf van Joseph in Dothan); afstrijcken: wegstrijken, wegdragen.

2 d'ander werreld: de twede wijde wereld (oorspr. was d'andre wereld de nieuwe wereld; verder betekent de uitdrukking: de hele wereld).

3 staegh: voortdurend.

5 nae sess eeuwen: na 6 eeuwen, gewoonlik wordt 5 eeuwen opgegeven; zat en moe: verzadigd en vermoeid (zat en moe is één uitdrukking geworden).

6 van zelf....: uit zichzelf gereed maakt (toe-rustet: vergelijk blz. 663 op vs. 17-18).

7 steylen: hoge; daer: waar; sticht: maakt.

8 welruyckend: de Noordelike vorm van welriekende (Zuid-Nederl. vorm).

9 Vermids: door (middel van); komt ontstekende verrasschen: (komt overvallen door in brand te steken), plotseling komt ontsteken (wel 'n woordspeling met ver-assen tot as maken).

10 flucx: terstond.

11 allencx: langzamerhand; voortskruypt: voortkruipt.

12 Daer uyt: waaruit; vernieut...: opnieuw geboren naar de gedaante van de vorige (eerste).

13 wijd uytsteken: ver uitmunten.

14 werden: worden; niet onvoeghlijck: niet ongepast, zeer juist.

15 eens: een keer; haers ghelijck: huns gelijke.

17 uytghereckte veeren: uitgestrekte vleugels, met alle inspanning.

18 Te volgen: hun te volgen die....

19 sterrenwaers: waers voor waerts, ts wordt dikwels s; verheven met 'tghemoed: omhoog strevend (met hun gemoed, geest).

20 daermen: waar men; te: tot; lauwer-hoed: lauwerkrans (-hoed: krans, vergelijk ons rozenhoedje, 't rozekransgebed).