De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 388]

Matathias.

1. MACH. 2.^*

Wy en willen niet bewilligen in 't gebod van Antiochus, ende en willen niet offeren, en van onze wet afvallen, en and're wyze aennemen.

* 1. Mach. 2: eerste boek der Machabeeën, hfst. 2 (vs. 22).

[p. 389]

De priesterlycke kampioen.^*

Dat gingh my veel te nae! dat ick van verr' de wallen^{Vs. 1}
Van d'heylge stad met haer wachttoornen hoorde vallen:^{vs. 2}
Dat ick vernam, hoe die aertzvyand van Gods wet
Zyn schelmse voetzool hadde in 't heylighdom gezet:
Dat oock Antiochus dorst Godloos en verwaten
Tot roof verklaren 't goud van ons gewyde vaten:^{vs. 6}
Dat hy zyn schouwspel zagh aen menschen en aen vee,^{vs. 7}
En 't volck voor 't aenzicht van zyn afgoon knielen de'e.
Waerom zoo flucx ons quam op Modins hooge rotzen^{vs. 9}
De veldheer des Tyrans in naem zijns meesters trotzen,^{vs. 10}
Ick met een hellebaerd, die zwaer van koper woegh,^{vs. 11}
Hem, en die valsche Iood den kop in flarden sloegh,^{vs. 12}
En om de wet jeloers als dol, en uytgelaten^{vs. 13}
Het volck op 't marcktveld ick bazuynde uyt alle straten,
En weckte haer yver op aldus: wat! is 't niet schand
Dat hy die onlanghs zat gegyzelt, en verpand^{vs. 16}
Ons wetten stellen zal, en onzen Godsdienst schenden,
En maecken van ons kerck een grouwel der ellenden?
Wat mannen duldet niet dat u die Dwinghland kruyst^{vs. 19}
Zoo langh ghy houden kunt het lemmer inde vuyst:^{vs. 20}
Wie yvert volght my nae. 't woord droop nau vande lippen
Een werld van menschen zich in holen, en in klippen^{vs. 22}
Met my verstack voor 't heyr van die vermeten zot,^{vs. 23}
Die quam te spae zyn hiel opheffen tegen God.^{vs. 24}
Wy streen in 't steengeberghte, en zoo wy daegh'lycx wiessen^{vs. 25}
Wy vaecken d'onbesneen de'en danssen door de spiessen.^{vs. 26}
Geen Sabbath onzen erm, noch zeenwen hiel verlet,^{vs. 27}
Als ons d'erfvyand zocht. de nood wist van geen wet.
Met wyf, en kind'ren dus in ballinghschap gevloden,
Wy stelden d'eere Gods voor 's dwingelands geboden,^{vs. 30}
Tot dat onze ouwderdom zyn zonen alle vyf^{vs. 31}
Voor zyn verscheyden blies een kryghsmans hert in 't lyf,^{vs. 32}
En Machabeus die ons quam in vroomheyd nader^{vs. 33}
't Zweerd ophief, en het ampt vervulde van zyn vader.

* De priesterlycke kampioen: de priester-held.

Vs. 1 Dat ging mij te diep aan 't hart; Matathías woonde in de nabijheid van Jeruzalem, op de berg Modin (zie vs. 9).

vs. 2 Dat ik hoorde in de verte hoe in Jeruzalem mishandeld en geplunderd werd door Antiochus IV, koning van Syrië (1 Mach. 2:7-vlgg).

vs. 6 Tot roof: tot buit.

vs. 7 Dat hy zyn schouwspel zagh aen: dat hij zich verlustigde als in 'n schouwspel, in z'n wreedheid tegen mensen en vee.

vs. 9 Waerom zoo flucx: en daarom zodra.

vs. 10 trotzen: uitdagen; volgens 1 Mach. 2:15 zond Antíochus machthebbers naar Modin om hun te dwingen van Gods wet af te vallen.

vs. 11 een hellebaerd: 'n zwaard; woegh: woog.

vs. 12 die valsche Iood: die afvallige (die 't eerst aan de afgoden in Modin offerde 1 Mach. 2:23-25).

vs. 13 jeloers: vol ijver voor de Wet; als dol: als buiten mij zelf van stoutmoedigheid.

vs. 16 hy nml. Antiochus, die in Rome gijzelaar was geweest; verpand: als onderpand gegeven (1 Mach. 1:11).

vs. 19 duldet: duldt't; kruyst: martelt.

vs. 20 het lemmer: ('t lemmer van) 't zwaard.

vs. 22 in klippen: in rotsholen.

vs. 23 verstack: verborg.

vs. 24 zyn hiel opheffen: zich verzetten (hij kwam te laat om de weerkracht van de godsdienstige Joden te vernietigen).

vs. 25 zoo: toen; wiessen: toenamen (in klacht en moed).

vs. 26 vaecken: dikwels; de'en danssen door de spiessen: met de speren doodstaken.

vs. 27 Geen Sabbath...: toen Antiochus sommigen overviel op 'n sabbatdag, wilden ze zich niet verdedigen en lieten zich doden. Matathias en de zijnen besloten toen ook op de sabbat zich te verdedigen; zeenwen: spieren; hiel verlet: werkeloos hield.

vs. 30 voor: boven.

vs. 31 onze ouwderdom: ik, toen ik oud was.

vs. 32 verscheyden: sterven.

vs. 33 Machabeus, 'n zoon van Matathias: Judas de Machabeeër; die ons quam in vroomheyd nader: die mij in dapperheid meer nabijkwam dan de andere.