|
| |
| |
| |
Rommel-pot Vant Hane-kotaant.aant.*
Om te kauwe veur begyne-koeck:
En te neurie lijck hangsje hangebroeck.
Op, wel op mijn soete Marten, vs. 1
Helpt my neurien suyver knecht 2
Wangt jy kraeckt de neuties recht, 3
En ick ken ongs Haneparten: 4
5
Deunt met my, hoe haet en nijt 5
Coppens vroomicheyt verbijt. 6
Coppen corts quam wt de kempen, 7
Veur de Spanjers hier evlucht,
Doen hy dorpen en gehucht,
10
En het boerevolck sach dempen, 10
Doen de krijch het langt liep af,
En aen Coppen paspoort gaf. 12
Alle Hanen die ontfinghen
Broeder Coppen in het veen 14
| |
| |
15
Broederlijck, en soo het scheen,
Warent wongder soete dinghen,
Maer het suerde haest int vat, 17
Duren is een moye stadt. 18
'Twas laet Koppen mit ongs waken 19
20
En te boom gaen binnen 'theck 20
Als een speulnoot songder vleck,
Koppen slangen kent en draecken, 22
En hy krayde vroech en spa
25
Oogentroost hadt gien behagen 25
In broer Koppens murge-sanck, 26
Broeders riep hy, ic wort kranck,
Ach jy selt het jou beklagen
Soo broer Koppen mit syn klock 29
30
Luyen blijft op ongse stock. 30
Oogentroost die huylde tranen:
Was het niet een soete gril 32
Van die malle Cocodril? 33
Maer ten holp niet, alle hanen,
35
Alle boeren met heur stem, 34-35
Croonden Koppen, en 'thadt klem. 36
Broeder Koppen, trouwe wachter,
Krayde, eer de Sonne blonck,
Dat het deur de Veenen klonck,
40
Alle krayers lagen achter, 40
Elck die scheen int krayen schor:
Doen begonner een geknor.
'tHaentje dickkop vande Mase, 43
Lest estiert nae Gravesangt,
45
Huylebalck in Amsterlangt
| |
| |
Schelde, ben ick dan een dwaese 46
Stocknar in het Hanevelt, 47
Dat mijn poortklock niet en gelt? 48
Durf ic krayen op een keuninck,
50
Op de Haen die sit in top
Mit een kroontjen op sen kop,
In syn groote Haneweuning, 50-52
Ba! wat meenje goede lien 53
Dat ick Coppen sel ontsien?
55
Ick sel Coppen moeyte brouwen,
Scheuren in het hoender hock,
'kSel hem veur een ketter schouwen, 58
'Klijt niet by mijn reusel-smout
60
Dat syn strongt verkeert in gout. 59-60
Fyat riep 'tkalkoensse Haentje,
Dat soo bloost om syne kam,
En de jonghens nae de Dam
Op leert trecken met een vaentje,
65
Of nae 'tbrouwers Haentje, dat
Het geviel dat grauwe geusen 67
Wonnen 'thuys te Monckelbaen,
Daer Heer hopman Swart vooraen 69
70
Trock met sinte Stevens reusen, 70
Doen de Damheer wel emant 71
| |
| |
Schoot twee dieven in het sandt.
Doe kreet trompman, by mijn trompen, 73
By mijn fluyten, dat gaet wel,
75
Wat! nu ist ewonnen spel,
Nu de grauwegeusen pompen, 76
En met giestich overlech 77
Trecken over marct en brech. 78
Corteboef die sat en lachten, 79
80
En hy hilt syn buyckje vast,
Wel hoe dunckje van die quast?
croont syn muts mit haneschachten, 82
Set die moerplaech, felle beul,
Op een bock of esels veul.
85
Maer het werck en bleef niet steken
Wangt kijck! Isrels hockgespuys 87
Socht Gods martelaers te wreken, 88
Sleepte 'tlijf veur Heeren deur, 89
90
En las hockplaccaten veur.
Een ghequetste wert edraghen
In het Gasthuys van zijn broers, 92
'Tveen was vol gekockeloers, 93
'Thock niet anders dee als clagen,
95
Troost en wisse salicheyt
Was de siecke toe eseyt. 96
Al de Haenen luyde baerden 97
Dat hy was een moordenaer, 98
Die hem teugen Christi schaer
100
Hadt estelt, mit roers en swaerden,
Die onnosel bloet vergoot,
Dat het hanehock verdroot.
| |
| |
Ia sy kreeten, door ongs sporten 103
Steecken duysent heure cop,
105
En versaen mit garst de crop, 105
Wil nu jement ongs vercorten,
Wachtje veur 'tgeloovich schuym,
Die het hock heyt op syn duym. 108
Haentje clopper creet op Coppen, 109
110
Oock ebeeten als de rest,
Clopt die ketter uyt het nest,
Wie wil mit die morsvuyl soppen? 112
Hy mach picken langs het velt
Die op ongse krijghtocht schelt.
115
Coppen liet dat onbesegelt 115
Niet alleen, maer krayde stijf, 116
O onkristelijck bedrijf! 117
Boosheyt, schelms, en ongeregelt, 118
Lijtmen dat in deuse wijck?
120
Noyt en sach ick dierghelijck!
Coppen 'tgraeu kreech tot bedaren,
Elck toehoorder mercken mocht
Dat huysplongdren niet en docht, 123
Waerom sy ehoorsaem waren
125
Coppen selden krayens moe, 125
En zijn gunst nam daechlijckx toe. 126
Haen kalkoen die kreet vol tooren, 127
'k Sou jou met mijn pennen slaen 128
Datje deuse vreemde Haen,
130
Deuse nuwelinck gaet hooren,
En jou ouwe krayers vliet,
Liet ickt om jou swackheyt niet.
Malkus quam oock aneloopen, 133
| |
| |
Lombertshanen kreet hy waect, 134
135
Siet wiet spul te grabbel maect? 135
Coppen wint soo groote hoopen,
't Is edaen, so jy by gut
Coppens toeloop niet en schut. 138
Stoot die Basiliscus buyten, 139
140
Smoort hem in zijn eyghen gift,
Maect hem swart by mont en schrift 141
Past het hock wel dicht te sluyten, 142
want hy maect de vechters flauw, 143
En het moedich geuse-grauw.
145
't Malle ventje dat sey, amen, 145
Broeders dat geschie, 'tis tijt
Datmen Koppens kam afbijt, 147
Rot en spant met kracht te samen, 148
En elck Haen op Koppen pick,
150
Dat hy 't krayen laet van schrick.
'Twas gae voort, geveynsde ketter,
Packt jou voort, jy toovenaer,
Altijt tay, en selden gaer, 153
Christen songder giest en letter, 154
155
Wije deur, en ruyme poort, 155
Siel-verleyer packt jou voort.
Koppen kon niet lange duren
Hier een steeck, en daer een douw:
160
Koppen most het duer besuren,
Arme Koppen die most gaen,
Nu sit Coppen uyt esloten,
En eschoffelt uyt het kot, 164
165
Viertien Hanen tot een spot, 165
Hanen die met sporen stooten,
| |
| |
Hanen scherp van klau en beck,
Werveldrayers binnen 't heck. 168
Toorenwachters wilt doch payen 169
170
Koppens broeders meer en meer,
Maeckt, dat als sy Coppen weer
Smorgens lustich hooren krayen,
Elck een sing met blye toon,
Keuninck Coppen spant de kroon.
175
Toorenwachters liert de grepen 175
Want een krijter grayt int hock, 177
Datmen jou wel licht sou schepen
180
En opsetten ande dijck. 180
Ia het moerhock, om te baenen 181
Ruymer wech tot Hierarchy,
Steeckt bedeckt na hockvoochdy,
185
Maer die krayen al op Wals,
Bestemoer jou kaert is vals. 186
Toorenwachters keunie lubben 187
Seper 'tsel dan beeter gaen,
190
Slang vernuwt van self heur schubben,
Maer een Haen vernuwt syn se'en, 191
Als hy fraytjes wordt besneen. 192
Wangt het aertje van die schalcken
Is te byte bits, en fel 194
195
In syn vroome buermans vel,
Over hum te huylebalcken,
Die hy straf mit spoore botst, 197
Die hy martelt, nijpt, en trotst.
Martebroer my dit holp singen, 199
| |
| |
200
Marten Heerooms veynster Aep,
Die staech ruyct aent haentje paep
En op farheers trom kan springen, 202
Marten die het al gelooft, 203
En de spijcker raeckt op 't hooft. 204
205
Wil elck Haen op Heeren krayen,
Lijt dan dat mijn Rommelpot
Deunt en speult vant Haenekot:
keun jy beytlen, ick kan drayen, 208
Ben jy huppels, ick ben sprincx, 209
210
So jy dwars drijft, ick drijf slincx.
Reyntje betert oock jou wegen, 211
Of jy krijcht al mee een beurt,
Elck is op de schalck esteurt: 213
Vos langt Coppen jouwen segen, 214
215
Dat hy weeran gae te boom, 215
En voor niements picken schroom.
Malle vent ic quyt mach schellen, 217
Want hy sel van ancxt bekackt,
In een siepton dicht epackt 219
220
Zijnen brootkurf scheep bestellen, 220
En met 'tierste schip van hier
Lubbert hieten tot Algier. 222
Hanen, kakel ick te woortrijck?
Is hier ergent wat emist? 224
225
Deynckt dit malt een kamerist, 225
In het reederijckers Noortwijck,
Of de camer van Schiedam,
Om het hock te maken tam. 228
| |
| |
Veur een slot dan gasthuys Peter, 229
230
Soo ick vraech jou ouwe Haen,
Als hy siet dit geckspul aen,
Makent jonge Hanen beter, 232
Als het ouwe hock veur heen? 233
'kWedt hy 'thooft schudt, en krayt neen.
Jn D'MATER SALEM door Jrenaeum Philalethium, by Adelaert Waermont.*
|
-
*
- Van 1627. Afgedrukt volgens de eerste uitgave in plano (hg. 370 mM., br. 182 mM.; de tekst in 3 kolommen met Gotiese letter). Unger: Bibliographie, nr. 153.
Een Rommelpot is een primitief muziekinstrument, bestaande uit een pot, overspannen met een blaas, waardoor een rietje gestoken is. Door dit met de vochtige hand te wrijven ontstaat een eentonig brommend geluid. De rommelpotspeler begeleidt een of meer straatzangers, die langs de deuren geld ophalen, vooral op vastenavond. Op de gedachte van een strijd in het Hane-kot is Vondel gekomen, doordat de uitgesloten predikant Hanekop heette en zijn tegenstander Trigland bijgenaamd werd ‘'t Kalkoense haantje’. Bovendien vervormde men Arminianen wel tot ‘arme hanen’. 't Gedicht is geschreven in Noord-Hollands dialect.
Om te kauwe veur begyne-koeck staat ongeveer gelijk met: om voor zoete koek op te eten, d.w.z. het onaangename stilzwijgend en gelaten te dragen (vgl. ‘iets voor suiker en banket opkauwen’ Ned. Wdb.). Begyne-koeck evenals Begyne-rijst: bijzondere spijzen, die op het Begijnhof bereid werden.
Het lied van Hangsje hangebroeck moet een bekend wijsje geweest zijn. Mogelik is bedoeld Bredero's lied ‘Een oudt Bestevaertje met een jong Meysjen’ (deel III, 229), waarin Hansje hangebroek voorkomt.
-
vs. 1
-
wel op: wel aan; soete Marten: mijn lieve Marten, nl. Marten Jansz. Brandt, boekverkoper bij de Nieuwe Kerk, in ‘De Gereformeerde Catechismus’, rechtzinnig uitgever van de werken der Contraremonstrantse predikanten. Deze tegenstander wordt door de rommelpotspeler geprest om een liedje te zingen ter bespotting van zijn geestverwanten (vgl. vs. 199).
-
2
-
suyver knecht: mooie jongen.
-
3
- Jij weet het fijne van de zaak (de noot kraken: door het uiterlike tot de kern doordringen). Waarschijnlik ook woordspeling met noot: muzieknoot: Jij kunt zo voortreffelik zingen.
-
4
-
ongs Haneparten: de streken van onze predikanten. Voor s en t (d) hoorde men in Amsterdams dialekt geen n maar ng (vgl. langt, vs. 11, wongder, vs. 16, enz.).
-
5
-
deunen, evenals het voorafgaande neurien: zingen.
-
6
-
vroomicheyt: rechtschapenheid; Coppens vr.: de rechtschapen Hanekop; verbijten: doodbijten, ten verderve voeren.
-
7
-
corts: kort gelegen; wt de kempen: uit Brabant; Hanekop was uit Breda gekomen (zie vs. 24).
-
12
-
paspoort geven: noodzaken om heen te gaan.
-
14
-
in het veen: in Amstelland.
-
17
-
haest: weldra. De stemming veranderde, werd ‘suer’ in plaats van ‘soet’.
-
18
-
Duren: bekende woordspeling met de stadsnaam: pendant van ‘'t kan verkeren’.
-
19
-
'Twas: Men zei (vgl. vs. 151); mit ongs waken: nl. voor de rechte leer.
-
20
-
boom: de lat waarop de hoenders te ruste gaan (vgl. vs. 215); nadruk op binnen: laat hij zich bij òns aansluiten.
-
22
-
slangen en draecken: als gifverspreidende dieren symbolen voor de ketterijen.
-
25
-
Oogentroost: Karel Leenarts (Leendertze), een medicus, ijverig voorstander van de kerkelike partij, en daarom in 1629 uit Amsterdam verbannen. Hij heette ‘in de wandeling Doctor Oogentroost’ (A.).
-
26
-
murge-sanck: het eerste gekraai, dus: zijn eerste prediking, in verband met vs. 35-36 wel zijn proefpreek.
-
29
-
klock: krachtig stemgeluid.
-
30
-
ongse stock nl. in ons kippenhok.
-
32
-
een soete gril: een aardige inval.
-
33
-
Cocodril: krokodil. Deze dokter woonde in een huis waar de krokodil uithing (A.), maar de bedoeling zal ook wel zijn dat hij slechts krokodilletranen huilde.
-
34-35
-
alle hanen, alle boeren: de kerkeraad, die zich vóór Koppen uitsprak, hem ‘croonden’, d.w.z. beriep.
-
36
-
't hadt klem: de zaak werd in hun geest beslist.
-
40
-
lagen achter: moesten voor hem onderdoen.
-
43
- Adrianus Smout, in 1613 bij besluit van de Staten van Holland uit Rotterdam naar 's Gravezande gebannen, ‘daer hij door bidden en smeeken zijne herstellinge te Amsterdam zocht te bewerken’ (A.).
-
47
-
Stocknar: botterik. Woordspeling met stock in vs. 30.
-
48
-
poortklock (vlg. vs. 29): eig. de klok bij de stadspoort.
-
50-52
- Dit slaat op de preek die Smout bij een biddag in de Nieuwe Kerk gehouden had tegen Lodewijk XIV, die de gereformeerde religie verdrukte, en tegen onze Staten, die hem met schepen hielpen tegen La Rochelle; Haen en Haneweuning heeft betrekking op de Galliese haan (Lat. gallus = haan).
-
56
-
ongenayde rock: vgl. de noot bij Dl. 2, blz. 62, vs. 153: ‘Gy maekt schriftuurs rok nadeloos’.
-
58
-
schouwen veur: schuwen als.
-
59-60
- Ik duld het niet dat zijn afschuwelike prediking zo hoog gewaardeerd wordt; reusel-smout gesmolten varkensvet. In smout schuilt natuurlik een woordspeling met zijn naam.
-
61-66
-
'tkalkoensse Haentje: ‘Jacobus Triglandius, om sijn root en opdrachtig aengezicht zoo genaemt’ (A.); 65 'tbrouwers Haentje: ‘Pieter Evertze Hulst, brouwer in 't Haentje by de nieuwe markt, had nevens eenen zijner bekenden den predikant Triglant dronken langs straet zien stootvoeten, ende tegen iemant gezegt, dat hij Triglant op stroôbeenen hadt zien gaen: dit voortgepraet quam Triglant ter ooren, die eenige maelen op den predikstoel vele betuigingen daer tegen gedaen heeft, en t'evens het graeuw en de jongens tegen den brouwer aengehist en opgereuit’. (A.). (Over de valsheid van deze beschuldiging vergelijke men H.C. Diferee: Vondel's Leven en Kunstontwikkeling, blz. 152-vlg.); 64 met een vaentje: met een hele troep (vaen: een vendel schutters).
-
66
-
bestoven: dronken (van bestuven: door sterkedrank bedwelmen).
-
67
-
grauwe geusen: het grauw dat voor de ‘geuzen’, d.i. de Contraremonstranten, partij koos. Op Paasmaandag, 13 April 1626 werd een huis bij de Monkelbaanstoren, waar de Remonstranten zouden prediken, overvallen en geplunderd.
-
69
-
hopman Swart, oud-kapitein van de West-Indiese Compagnie, was een van de leiders.
-
70
-
sinte Stevens reusen: het grauw dat met stenen wierp, als eertijds bij de marteling van Sint Stephanus.
-
71
-
de Damheer: Nicolaas Hasselaer, majoor van 't stads krijgsvolk, die het gezag van de overheid, op de Dam zetelend, vertegenwoordigde. Twee van de aanvallers werden doodgeschoten, ‘die men daerna bevondt bekende gauwdieven te wezen’. (A.); wel emant: goed van manschappen voorzien.
-
73
-
trompman: Simon Verdoes, zo genoemd ‘omdat de vergulde Tromp (d.i. trompet) tot zijnent uithing’. (A.). Misschien ook omdat hij een grote mond opzette?
-
76
-
pompen: aan de pomp staan, d.i. zich inspannen.
-
77
-
giestich: vernuftig, slim bedacht.
-
78
-
brech: Noord-Hollands voor: brug.
-
79
-
Corteboef: opzettelike vervorming van de naam van Boudewijn Kortenhoef, de stads-secretaris, die onterfd werd omdat hij zijn moeder mishandeld had.
-
82
-
haneschachten: van een hoorndrager (bedrogen echtgenoot) werd gezegd dat hij met haneveren was versierd (vgl. Meinsma in Taal en Letteren IV, 211). Het plaatsen op een bock of esels veul (veulen) moet betekenen: aan de publieke bespotting prijs geven.
-
87
-
Isrels hockgespuys: het gelovige gepeupel, dat voor 't ‘hanehok’ partij koos.
-
88
-
Gods martelaers: bittere spot; alsof met de plundering Gods zaak gediend werd! Vandaar ook hockplaccaten: de bevelen, voortkomend uit het hanehok, dat de overheid de wet wilde voorschrijven.
-
89
- Het lijk van de neergeschoten plunderaar werd gesleept voor de deur van burgemeester Van Nek en daarna van burgemeester Vlaming (A.).
-
93
-
'Tveen: heel Amsterdam.
-
96
-
de siecke is de ghequetste van vs. 91. Een predikant vertroostte hem ‘daer mede, dat hy voor de pijn, die hij nu leedt, de eeuwige vreugde zekerlijk zou genieten’ (A.).
-
103
-
ongs sporten: de tralies, nl. van het hok (de kerkelike gemeenschap).
-
105
- En zoeken bij ons hun geestelik voedsel.
-
108
-
Die (meerv.) slaat terug op het kollektieve schuym; op syn duym hebben: in zijn macht hebben (de duym is de scharnier waar alles op draait).
-
109
-
clopper: Johannes Kloppenburg; ook wegens de woordspeling met clopt (vs. 111). De komma is te verplaatsen achter creet.
-
112
-
morsvuyl: vuilpoes. Het Ned. Wdb. (IX, 1152) kent voor dit woord alleen deze plaats; soppen heeft hier de algemene betekenis van voedsel nemen.
-
115
-
onbesegelt laten: geen instemming betuigen.
-
117
- Hier volgen Coppen's woorden.
-
118
-
schelms, en ongeregelt: schelmachtig en tuchteloos (bepalingen bij boosheyt).
-
123
-
docht: deugde, behoorlik was.
-
125
- Lees achter Coppen een komma.
-
126
-
zijn gunst: de gunstige stemming tegenover hem.
-
127
-
Haen kalkoen: Jacobus Trigland.
-
128
-
jou slaat op dat deel van de gemeente, dat Hanekop liever hoorde dan de ‘ouwe krayers’, maar die z.i. te zwak van begrip zijn om met oordeel des onderscheids te kiezen (vs. 132).
-
133
-
Malkus: ‘Warnar Ernst van Bassen, hier Malkus genaemt, om dat hij kruiken en kannen verkocht, die gelijk Malchus, slechts maer een oor hebben’ (A.). Deze verklaring in de Amersfoortse uitgave klinkt onwaarschijnlik. Een veel aannemeliker verklaring van deze bijnaam vindt men bij Vondel zelf (zie de noot in Dl. II, blz. 60, vs. 113).
-
134
-
Lombertshanen: een mooi soort hanen, uit Lombardije afkomstig (vgl. twee plaatsen uit Warande der Dieren, Dl. 1, blz. 732, 745).
-
135
-
te grabbel maecen: vergooien, bederven.
-
138
-
schutten: tegenhouden.
-
139
-
Basiliscus: een fabelachtig giftig dier, door een padde uit een haanei gebroed (zie de afbeelding in Warande der Dieren, Dl. 1, blz. 524).
-
143
-
flauw maecken: doen verslappen.
-
145
-
't Malle ventje: Jan Willemze Boogaert, oud-schepen der stad Amsterdam, ‘in de wandeling “malle Jan” geheten’ (A.).
-
147
-
de kam af bijten: spreekwoordelik voor: aanvallen, te schande maken (Ned. Wdb., VII, 1046).
-
148
-
samen hoort zowel bij rot als bij spant; beide hier niet met onze ongunstige betekenis.
-
153
-
tay: uitgedroogd, niet mals.
-
154
-
songder giest en letter: die nòch naar de geest, nòch naar de letter de christelike voorschriften volgt.
-
155
-
Wije deur, nl. voor de ketterse leringen, en daarom een siel-verleyer.
-
158
-
bytebauwe kouw (samenstelling): kooi vol bullebakken; bietebouw is het Zuid-Nederlandse woord voor een boeman, een spookverschijning. In het Ned. Wdb. is bytebauwe hier ten onrechte als bijv. nw. opgevat.
-
164
-
eschoffelt van schoffelen (met de poten), dus wegtrappen.
-
165
-
Viertien Hanen: de veertien predikanten.
-
168
-
Werveldrayer: die het hek opent en sluit, de macht in handen heeft. Hier ongunstig: die de baas speelt (vgl. raddraaier).
-
169
-
Toorenwachters: de burgemeesters, ‘om dat hare kamer of vergaderplaats was in het torentje van 't oude stadtshuis’ (A.); payen (niet ongunstig): tot rust brengen.
-
177
-
een krijter: een schreeuwer, nl. Smout, die ‘wel dorst zeggen, dat men zulke slappe overheden met een schip nae de Volewijk behoorde te vaeren, om ze door een hennepe venster te leeren starrekijken’ (A.); grayen (ook gespeld greien): Noord-Hollands voor: schreeuwen, huilen.
-
178-179
-
jou algelijck: jullie allen te samen; lichter: schuit van geringe diepgang.
-
180
-
opsetten ande dijck: evenals nu figuurlik: aan de dijk zetten.
-
181
-
het moerhock: de Nederduits-Hervormde kerk.
-
182-184
- Streeft er heimelik naar, gezag te krijgen over de Waalse predikanten, (de ‘Franse hanen’) die zich onafhankelik voelden.
-
186
- Grootje, jij speelt geen eerlik spel!
-
187
-
keunie: kun je; keunen is Amsterdams-dialekties (vgl. vs. 208), evenals seper voor: zeker (vs. 189); lubben: besnijden.
-
191
-
vernuwt syn se'en: neemt andere, betere gewoonten aan.
-
194
-
byte: Hollandse infinitief zonder n.
-
197
-
straf: heftig; botsen hier transitief: stoten.
-
199
-
Martebroer (vgl. vs. 1) wordt Heerooms veynster Aep genoemd, omdat hij woonde ‘aen den ingang van de nieuwe Kerk, naest de kerkdeur’ (A.). Bovendien speelt Vondel met de naam Marten, in de fabel voor een aap gebruikt (Bergsma): zie Warande der Dieren (Dl. 1, blz. 677); Heeroom (pastoor) is uit de Katholieke tijd van Amsterdam overgebleven en overgedragen op de predikant, die in vs. 202 met het Duitse woord farheer (Pfarrer) genoemd wordt.
-
202
-
op farheers trom springen: naar zijn pijpen dansen.
-
203
-
die het al gelooft: die zo rechtzinnig is, of, spottend: die zo goedgelovig is.
-
204
- En die het bij het rechte eind heeft (ironies bedoeld).
-
208
-
beytlen: buitelen. De tweeklank in dit woord heeft wel anders geklonken dan onze ei. Men vindt nl. ook de spelling met eui en eu.
-
209
-
huppels-sprincx: geneigd tot huppelen, tot springen. Evenzeer synoniem als het volgende dwars en slincx (verkeerd).
-
211
-
Reyntje: Reynier Paeuw (vgl. het Sprookje van Reintje de Vos).
-
214
-
langen: toereiken, geven.
-
215
-
weeran: wederom; te boom (zie bij vs. 20).
-
217
-
Malle vent (vgl. vs. 145); quyt schellen (assimilatie uit: schelden): verder met rust laten.
-
219
-
siepton: hierin schuilt een hatelikheid, omdat Bogaert, die zeepzieder was, ‘zijne zeeptonnen tegen de keure te klein hadt laten maken’ (A.).
-
220
-
brootkurf: schertsend-platte uitdrukking voor: gat, achterste (Ned. Wdb. III, 1569); scheep (uit tscheep) bestellen: inschepen.
-
222
- De bekende voornaam Lubbert bevat een woordspeling met lubben (vs. 187), dus: in Algiers bevorderd worden tot eunuuch.
-
224
- Heb ik ergens misgetast.
-
225
- Denk dan maar dat het een grappenmakerij is van een of andere dorpsrederijker.
-
228
-
tam maken: een toontje lager doen zingen.
-
229
-
gasthuys Peter: ‘het beeld van St. Pieter, dat boven op het pakhuis van St. Pieters Gasthuis was gestelt’ (A.), hier met de ‘ouwe haen’, waarmee hij afgebeeld wordt wegens het bekende verhaal van de verlochening, als vertegenwoordiger van het oude Katholieke Amsterdam.
-
232
- de jonge Hanen zijn de rechtzinnige predikanten die nu op hun beurt aan kettervervolging doen.
-
233
-
het ouwe hock: de Katholieke kerk.
-
*
- Waarom de gefingeerde drukkerij D'Mater Salem heet, is mij niet geheel duidelik. Salem betekent: vrede, en is ook de verkorting van Jerusalem. Men zou kunnen denken aan Galaten 4, 26, waar het hemelse Jerusalem ‘ons aller moeder’ genoemd wordt. Jrenaeus = de vredelievende; Philalethium: waarheidsvriend.
|