De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

[p. 335]

Een Otter in't Bolwerck.aant.aant.^*

Na de wyse.
Betteken voer naer Mariemont.

Wel hoe is Otjes hart so groen?¹

Wel hoe is Otjes hart so groen?
Dat hy dus yvert in't sermoen,³

O jeemy, o jeemy,⁴

Om Boogers dochter ist te doen,
Hy preeckt van d'Acadeemy.

Ongs Otje is gien stomme hongt,⁷

Ongs Otje, etc.
Hy woeckert met sen Miesters pongt,⁹

O jeemy, o jeemy.

Het quijl dat loopt hum uyt sen mongt,
So schelt hy d'Acadeemy.

Dat preken klinckt tot Haerlem toe,¹³

Dat preken, etc.
Elck vreest hum as de Roode-Roe,¹⁵

O jeemy, o jeemy.

Hy maket alle Speulers moe,¹⁷
En hekelt d'Acadeemy.

Wel Boogers dochter loopt hum na,

Wel Boogers, etc.
En segt nou tegens Otje ja.

O jeemy, o jeemy.

Wangt kreechje'm niet twas songt en scha,²³
So schrobt hy d'Academy.²⁴

* Van 1630. Afgedrukt volgens de eerste uitgave in plano (hg. 210 mM., br. 143 mM.). Unger: Bibliographie, nr. 194. In twee kolommen met Gotiese letter op slecht papier. Het geheel omgeven door een lijstje.
Schimpdicht tegen de predikant Otto Badius, die van de kansel hevig uitvoer tegen ‘Coster's Akademie’, wat toegeschreven werd aan zijn belangstelling voor de dochter van Jan Willemsz Bogaert (zie Rommelpot, vs. 145), wiens gunst hij wilde winnen. De titel bevat dus een woordspeling met de naam Otto. ‘Er is een otter in 't bolwerck’, betekende in de 17de eeuw: er is onraad (Ned. Wdb. XI, 1519 en Hooft's Warenar, vs. 1087; volgens Ned. Wdb. III, 317. omdat de otter de bolwerken doorknaagde).

1 groen: overmoedig (oorspr. dartel); in dit verband kon ook aan de betekenis: verliefd gedacht zijn.

3 't sermoen: de preek.

4 jeemy, rijmend op Acadeemy, met temerig-gerekte ee-klank.

7 ongs, hongt: zie voor deze ng: Rommelpot, vs. 4.

9 Hij toont zijn volle talent. Zinspeling op de gelijkenis van de talenten (ponden): Matth. XXV, 14-29.

13 Haerlem: de woonplaats van Bogaert.

15 de Roode-Roe: de Schout, die als teken van zijn recht over leven en dood een rode roede droeg.

17 maket: uit: maakt et. Hij maakt, door zijn schimpen, dat de (toneel)spelers er genoeg van krijgen.

23 songt: zonde.

24 schrobben: ongenadig doorhalen.

[p. 336]

25

En asje gaet nae 't Bruylofs huys,

 

En asje, etc.

 

So laet vry dockter Koster thuys:²⁷

 

O jeemy, o jeemy.

 

Al is hy Bruytjes Neef incluys,²⁹

30

Hy metste d'Academy.³⁰

 

 

Hy speulter nou sijn Iphigeen,³¹

 

Hy speulter, etc.

 

Wel mannen broeders zijn dat reen.³³

 

O jeemy, o jeemy.

35

't Sijn Fielten sticken al mit een,³⁵

 

Godt schen deus Acadeemy.

 

 

Al baet dat speulen 't Weeshuys yet,³⁷

 

Al baet, etc.

 

Dat geeft an Otjes Vleeshuys niet,³⁹

40

O jeemy, o jeemy.

 

Wat beurt ongs spijt en groot verdriet,⁴¹

 

Van deuse Acadeemy.

 

 

Neen Otje straf dit mit Goods woort,⁴³

 

Neen Otje, etc.

45

Al souje mit de tocht schuyt voort,⁴⁵

 

O jeemy, o jeemy.

 

Vry Otje schrey iens datmet hoort⁴⁷

 

In Costers Acadeemy.

 

 

Wel is dit niet ien wongder werck,⁴⁹

50

Wel is, etc.

 

Sy hieten ongs de plongder-kerck,⁵¹

 

O jeemy, o jeemy.

 

Och broeders schuwt het dongder-perck,⁵³

 

Van Costers Acadeemy.

 

55

Mocht Smout nou op de preecstoel staen⁵⁵

 

Mocht Smout, etc.

27 Samuel Coster was namelik familie van Bogaert.

29 incluys: bovendien nog, op de koop toe.

30 metsen: Zuid-Ned. woord voor metselen, bouwen; Coster had het geld verschaft voor de bouw in 1617.

31 sijn Iphigeen: Coster's politiek, tegen de Contrarem. gericht treurspel Iphigenia, dat in Nov. en Des. 1630 weer opgevoerd werd, waarbij de priester Eurypylus gegrimeerd was als Ds. Trigland.

33 zijn dat reen (redenen): mag dat allemaal maar gezegd worden!

35 stick: Holl. vorm van stuk; al mit een: allemaal.

37 De winsten van de toneelvoorstellingen kwamen het Weeshuis ten goede.

39 Vleeshuys: zijn ‘aards tabernakel’, zijn aards bestaan.

41 beurt: overkomt.

43 mit Goods woort: met bijbelteksten.

45 tocht schuyt: trekschuit. Al zou je ook daarom vit de stad gebannen worden.

47 Vry: gerust; schreyen: schreeuwen; datmet: uit: dat me(n) et.

49 Dit zijn de woorden die Badius uitschreeuwt.

51 plongder-kerck: wegens de opstootjes van 1626 (vgl. Rommelpot).

53 dongder-perck: de plaats waar tegen hen ‘gedonderd’ werd.

55 Smout: zie bij Rommelpot, vs. 43.

[p. 337]

 

Hoe sou haer dan de Hagel slaen,

 

O jeemy, o jeemy.

 

Jan-rap in stee van Monckelbaen,⁵⁹

60

Sou plongd'ren d'Acadeemy.

 

 

Ick wouse saten inden Briel,⁶¹

 

Ick wouse, etc.

 

Dit speulen raeckt myn ongder ziel.⁶³

 

O jeemy, o jeemy.

65

Ick hou mier van ien plongder fiel,⁶⁵

 

As van deus Acadeemy.

EYNDE.

59 Monckelbaen: vervorming van Montelbaan: de vergaderplaats der Remonstranten bij de Montelbaanstoren.

61 inden Briel: spottend gezegd als hatelike toespeling op Cloppenburch, die om de moeilikheden te ontgaan, op weinig eervolle wijze zijn predikambt in Amsterdam in de steek liet en een beroep naar Den Briel aannam. (Cloppenburch had het verzoekschrift van de schutters aan de synode opgesteld).

63 myn ongder ziel: 't diepste van mijn ziel. Eigenlik: dieper dan m'n kouwe kleren (onderziel is een soort onderlijfje).

65 plongder fiel: plunderende schooier (fiel: fielt; vgl. vs. 35).