Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640 (1929)

Informatie terzijde

Titelpagina van De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640
Afbeelding van De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640Toon afbeelding van titelpagina van De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (7.89 MB)

ebook (6.82 MB)

XML (2.97 MB)

tekstbestand






Genre

poëzie
drama

Subgenre

verzameld werk
gedichten / dichtbundel
tragedie/treurspel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

(1929)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
[pagina 341]
[p. 341]

Iaergetyde Van wylen Heer Ioan van Oldenbarneveld,
Vader des vaderlands.aant.aant.Ga naar voetnoot*

ORAKEL.
Quid sentire putas omnes, Calvine, recenti
De scelere, et fidei violatae crimine?

 
I.
 
's Lands treurspel weêr verjaert: om wiens gedoemde trouwe,Ga naar voetnootvs. 1
 
Als weeu of wees, in rouwe,Ga naar voetnoot2
 
Bedruckt en troosteloos, treurt Hollands goe gemeent,Ga naar voetnoot3
 
Op Grootvaêrs koud gebeent.
 
 
II.
5[regelnummer]
Soo ras d'Aertslastertong van 't huychelaers Synode,Ga naar voetnoot5
 
Den aerd des Duyvels, Gode
 
Aenteegh, en had Gods Naem, tot suyvring van haer' saeck,Ga naar voetnoot6-7
 
Gebrandmerckt, op haer' Kaeck:Ga naar voetnoot7-8
 
 
III.
 
Ontbrack'er 't segel, om dien gruwel kracht te geven,Ga naar voetnoot9
10[regelnummer]
Met quisting van het leven,Ga naar voetnoot10
 
En afgemartelt bloed der allervroomste borst:
 
Daer Helsche Wraeck naer dorst.
 
 
IV.
 
De Basterdvierschaer dan, na'et schoppen van 's volcks Vaders,Ga naar voetnoot13
[pagina 342]
[p. 342]
 
Geschandvleckt, als verraeders,
15[regelnummer]
Verwijst ons' BESTEVAER, met afgeleefden strot,Ga naar voetnoot15
 
Te verwen 't Hofschavot.Ga naar voetnoot16
 
 
V.
 
Geduldigh stapt hy, met sijn stocksken, naer het ende
 
Van doorgesolde ellende,Ga naar voetnoot18
 
Van last, en baerens wee, ô banck des Doods! ô sand!Ga naar voetnoot19
20[regelnummer]
Waer toe verseylt ons land?
 
 
VI.
 
De siele seylvlugh, om, door d'aders, wt te vaeren,Ga naar voetnoot21
 
Begraut de traege jaeren,
 
En noopt den ouderdom. haer frissche jonge moedGa naar voetnoot22-23
 
Wil bruysen, door sijn bloed.
 
 
VII.
25[regelnummer]
Na onschuld, en gebed, getroost, voor 't swaerd, te bucken,Ga naar voetnoot25
 
Door 's boesems openrucken,
 
Sagh elck in 't oprecht hart: dat allesins bestreen,Ga naar voetnoot27
 
De maet sloegh, als voorheen.Ga naar voetnoot28
 
 
VIII.
 
Hy knielt. ah! ah! hy sneeft, met sleep van nederlaegen,Ga naar voetnoot29
30[regelnummer]
En storting aller plaegen.Ga naar voetnoot30
 
De boôm van Duytschland kraeckt, en ziddert overal,Ga naar voetnoot31
 
Van soo vermaerden val.Ga naar voetnoot32
 
 
IX.
 
Van soo vermaerden val besterft de vreughd, en hope,
 
In 't aenschijn van Europe:Ga naar voetnoot34
35[regelnummer]
Euroop gevoelt dien slagh. sy sucht, en sit verdooft,
 
Door 't ploffen van dat Hoofd.
 
 
X.
 
Dat Hoofd, dat heyligh Hoofd, dat spring op springvloed schutte:Ga naar voetnoot37
 
Dat Nassaus glori stutte:Ga naar voetnoot38
 
Dat Hoofd, dat Spanjen, eer het sloot sijn' gouden mond,Ga naar voetnoot39
40[regelnummer]
Op goude bergen stond.Ga naar voetnoot40
[pagina 343]
[p. 343]
 
XI.
 
De geest ontkerckert, sagh, van 's hemels hooge deelen,Ga naar voetnoot41
 
Den dollen Moordlust speelen,
 
Met romp en kop, en 't bloed verstrecken, versch en laeu,
 
Een roof van 't paepegraeu.Ga naar voetnoot44
 
 
XII.
45[regelnummer]
Soo kinders, riep hy, soo: vermaeckt u, op mijn leste.Ga naar voetnoot45
 
Ick offer 't lijf ten beste.Ga naar voetnoot46
 
Mijn' siel, oh! of de Staet geberght waer, door mijn' dood,Ga naar voetnoot47
 
Vind rust, in Godes schoot.
 
 
XIII.
 
De schim was heen, de stem, voor wind, oock heen gevlogen.Ga naar voetnoot49
50[regelnummer]
Wy klaeghden 't aen ons' oogen:Ga naar voetnoot50
 
En 't oogh was, na dat Licht, in 't naere nachtgevecht,Ga naar voetnoot51
 
DE VRYHEYD quijt, en 'T RECHT.
 
 
ALTA MENTE REPOSTUM.
voetnoot*
Van omtrent 1631? Zie over de datering de aantekening achter in dit deel. Afgedrukt volgens de tekst van de afzonderlike uitgave, zonder Vondel's naam verschenen (Unger: Bibliographie No. 751).
Het motto is ontleend aan Juvenalis Satura XIII, vs. 5-6 (in moderne uitgaven is omnes vervangen door homines) en betekent: Hoe meent ge, Cavinus, dat het publiek zal oordelen over deze nieuwe daad van goddeloosheid, deze misdaad van geschonden trouw (met bijgedachte aan fides = geloof, betekenen de 3 laatste woorden ook: geloofsverkrachting). Dit citaat was een vondst, wegens de woordspeling van de naam van Juvenalis' vriend Calvinus met Calvijn. Vandaar dat Vondel die woorden signaleert als een Orakel.
In de titel: Iaergetyde: verjaardag, herdenkingsdag van de terechtstelling op 13 Mei 1619.
voetnootvs. 1
wiens zou grammaties betrekking moeten hebben op treurspel, maar Vondel denkt daarbij natuurlik aan de hoofdpersoon, Oldenbarnevelt; gedoemde trouwe: letterlik: gevonniste trouw. Opzettelik ironies uitgedrukt, omdat zijn trouwe dienst aan het vaderland met een doodvonnis beloond was.
voetnoot2
Als: gelijk een.
voetnoot3
goê gemeent: het volk.
voetnoot5
d'Aertslastertong van 't huychelaers Synode: de onovertroffen-lasterlike uitspraak van de huichelachtige Dordtse synode ten gunste van de praedestinatieleer.
voetnoot6-7
Den aerd des Duyvels, Gode aenteegh: op schandelike wijze aan God een duivelsche aard toeschreef, nl. door de onderstelling van de verkiezing en verwerping (vgl. het Decretum Horribile).
voetnoot7-8
De synode gaf voor, tot suyvring van haer' saeck, in Gods naam te handelen, maar in werkelikheid werd Gods naam tot een brandmerck voor deze misdadige leer; Kaeck: wang.
voetnoot9
Toen ontbrak er nog maar aan dat dit gruwelstuk bezegeld, voltooid werd door de moord op Oldenbarnevelt; 't segel: beeld, ontleend aan de oorkonde, die eerst van kracht werd, als er het officiële zegel aan gehecht werd.
voetnoot10
quisting: vernietiging.
voetnoot13
Basterdvierschaer: de rechtbank, die deze naam niet verdiende; schoppen: verjagen uit hun ambten.
voetnoot15
Verwijst: veroordeelt.
voetnoot16
Te verwen: om met zijn bloed te kleuren; Hofschavot: het voor de Ridderzaal opgestelde schavot; in Hof kan ook een zinspeling schuilen op de medeplichtigheid van Prins Maurits.
voetnoot18
doorgesolde: doorworstelde.
voetnoot19
last en baerens wee: de moeilike problemen die de staatsman op te lossen had, worden vergeleken met een pijnlike baring; banck des Doods: schavot (met bijgedachte aan de slachtbank?). De andere betekenis van banck: zandbank, brengt de dichter op een ander beeld: o sand, dat voortgezet wordt in verseylt: het schip van staat loopt gevaar op de zandbanken te verzeilen. Dat bij sand gedacht is aan de zandhoop op het schavot - gelijk sommige uitleggers menen - is mogelik, maar m.i. niet waarschijnlik.
voetnoot21
seylvlugh: gereed om uit te zeilen, reisvaardig; door d'aders: volgens de oude geneeskunde huisden de levensgeesten in het bloed.
voetnoot22-23
de bedoeling van deze verzen, in verband met de volgende, is: de geest blijft jong en fris in het oude lichaam; begraut: heeft de zwakkere betekenis: toont zich misnoegd over; noopt: spoort aan.
voetnoot25
onschuld: betuiging van zijn onschuld.
voetnoot27
oprecht: rechtschapen; allesins bestreen: van alle kanten aangevallen.
voetnoot28
(Vrij van zelfverwijt) even rustig sloeg als vroeger.
voetnoot29
sneeft: valt neer; met sleep van nederlaegen: terwijl een reeks van ongelukken het gevolg zullen zijn (vgl. Ned. Wdb. IX, 1736).
voetnoot30
storting aller plaegen: een stortvloed van allerlei rampen.
voetnoot31
De gehele Duitse bodem (waarbij de Nederlanden wel inbegrepen zullen zijn); beeld van een zware boom die neerstort.
voetnoot32
vermaerden: alom bekend geworden.
voetnoot34
aenschijn: gelaat; Europe: wordt nl. verpersoonlikt: vandaar ook sy sucht (35).
voetnoot37
Dat Hoofd: woordspeling met hoofd: havenhoofd, dat de springvloed schutte (afweerde).
voetnoot38
Nassaus glori stutte: Oldenbarnevelt had Prins Willem I krachtig gesteund en aanvankelik ook Maurits.
voetnoot39
sijn' gouden mond: zijn welsprekende mond, die wijze woorden sprak (vgl. de eigennaam Chrysostomus, wel vertaald met Guldenmond).
voetnoot40
Op zoveel schatten gouds te staan kwam voor Spanje, d.w.z. Spanje's financiële kracht door de oorlog uitputte.
voetnoot41
ontkerckert: uit de gevangenis van het lichaam verlost.
voetnoot44
roof: prooi; paepegraeu: het Contraremonstrants gepeupel.
voetnoot45
op mijn leste: met mijn stoffelik overschot.
voetnoot46
Ik geef u mijn lichaam prijs.
voetnoot47
geberght: in veiligheid, gered.
voetnoot49
voor wind: vóór de wind, snel.
voetnoot50
Deze uitdrukking berust op een verhaal bij Hieronymus over de klachten van Theotymus, tot zijn ogen gericht.
voetnoot51
na dat Licht: na de verschijning van die lichtende schim; naere: benauwende; nachtgevecht zal doelen op de in gedachte opnieuw beleefde strijd tegen Oldenbarnevelt.
Alta mente repostum: (ontleend aan Vergilius Aeneïs I, 26); (De wrok) blijft diep in de geest geprent (in Vondels Vergilius-vertaling: ‘Paris' vonnis stak nog diep haar in den krop’).

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

titels

  • De werken van Vondel (10 dln) (WB-editie)


auteurs

  • C.G.N. de Vooys

  • J.F.M. Sterck

  • H.W.E. Moller

  • C.R. de Klerk

  • B.H. Molkenboer

  • J. Prinsen J.Lzn

  • Leo Simons


Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

  • over Joan van Oldenbarnevelt