De werken van Vondel. Deel 4. 1640-1645

Het Radt van Avonturen.aant.aant.^*

Hoe lacht de Schotse bedel-brock,^{vs. 1}

Die met sijn knap-sack en sijn stock
In Londens beste kamer³
Gebercht wort, uyt sijn arremoe,⁴
En krijcht noch ponden sterlinx toe,
Gemunt met Pymbroers hamer.⁶

Hoe valt nu met een veltgeschrey⁷

Schots Isrel in die vette wey⁸
Der milde Londenaren,
Met al die kale bedel-tros,¹⁰
Met kint en kalf en magren os,
Om reusel te vergaren.¹²

'K geloof d'Apostels tijt verscheen,¹³

Want 's weerelts goet wort weer gemeen.
De spitsbroers staen als muren¹⁵
Malkandren by. het arme lant
Biet om 't genot het rijck de hant:¹⁷
Kan slechts dit krouwen duren.¹⁸

* Van 1644. Afg. volgens de tekst van de uitg. in plano (Unger: Bibl., nr. 403).

vs. 1 bedel-brock: schooier (vgl. galgebrok), zie het vorige gedicht, vs. 9.

3 beste kamer: voornaamste logies.

4 Gebercht: gered.

6 Pymbroers hamer: Pym was een der hoofden van de Independenten.

7 veltgeschrey: krijgsrumoer.

8 Schots Isrel: vergelijk de ‘halve Joden’ in vs. 14 van de voorafgaande Klaghte over de weerspannelingen.

10 bedel-tros: bedeltroep.

12 reusel te vergaren: vet te worden.

13 d'Apostels tijt: zinspeling op de Handelingen der Apostelen IV, 32: ‘alle dingen waren hun gemeen’.

15 spitsbroers (germanisme): strijdgenoten.

17 het rijck: het rijke land.

18 krouwen: spottend woord voor strelen, elkaar vriendelikheden bewijzen.

[p. 578]

 

Men schenkt hun Iorck en Nieukasteel¹⁹

20

En slot en hof en lust-prieel²⁰

 

Ten buyt, tot een belooning.

 

Heel Engelant wort Schotlands slaef,

 

En elcke Schot een Engelsch Graef.

 

Het lage huys speelt Koning.²⁴

 

25

Al zijn de Konings Ionckers boos,

 

De Schotse Distel moet de Roos²⁶

 

Van Engelant behoeden

 

Heel net en puur en klaer en reyn:

 

Dies houdt het volck den Adel kleyn

30

Met Schotse distel-roeden.³⁰

 

 

Treck aen, die mager zijt en hol.³¹

 

Men deckt broer naeckte-bil met wol,

 

Men mest met schape-bouten

 

Den hongerigen prachers-buyck.³⁴

35

Het Londens bier valt goet en puyck.³⁵

 

Men suypt nu heele brouwten.³⁶

 

 

Oock wort geen Schotsman yvrens moe,

 

Hy stiert Zeloter kolen toe,³⁸

 

Om 't vier soo helsch te stoocken,

40

Waer by sich Schotlant warmen mach.⁴⁰

 

O heylich vier, brant nacht en dach,

 

Soo mach hy braen en koocken.

 

 

Al vangt Broer Suyver vloo of luys⁴³

 

Van Schotbroer, wel soo fijn als pluys,⁴⁴

45

't Zijn luysen van sijn broeder.

 

Wat schaet een luysdreck of een vloo.

 

De suyvre broeders kijven noo,⁴⁷

 

Al soons van eene moeder.

 

 

Indien nu hier een schaeps-hooft vraecht,⁴⁹

50

Wat reformeerssel my behaeght,⁵⁰

19 Nieukasteel: Newcastle: vergelijk het vorige gedicht, vs. 89.

20 lust-prieel: lusthof

24 lage huys: opzettelike vervorming van Lagerhuis.

26 Distel: embleem van het Schotse wapen, gelijk de roos in het Engelse.

30 distel-roeden: dezelfde woordspeling als in de Klaghte over de weerspannelingen, vs. 52.

31 Treck aen: trekt op; hol: leeg, hongerig.

34 prachers-buyck: bedelaarsbuik (van het ww. prachen: bedelen).

35 valt: is.

36 brouwten: brouwsels.

38 Hij brengt ijveraarsvuur aan. Vgl. Morgenwecker, vs. 50.

40 mach: kan.

43 Broer Suyver: de Puritein.

44 fijn: rechtgelovig.

47 noo: ongaarne.

49 schaeps-hooft: domkop.

50 Wat reformeerssel: welke gereformeerde leer.

[p. 579]

 

Wt twee soo suyvre schreyers:⁵¹

 

'K geloof sy yvren bey om 't best,

 

Want Londen broet het ledich nest,⁵³

 

Maer Schotlant sit op d'eyers.

51 schreyers: schreeuwers; bedoeld zijn Broer Suyver en Schotbroer.

53 broet het ledich nest: komt er kaal af, terwijl Schotland profiteert.

TEKSTKRITIEK: in vs. 34 heeft de plano-uitgave: pachters-buyck, een blijkbare fout, die in alle andere uitgaven verbeterd is.