De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

[p. 158]

Gvlden Iaer van den Heer Ioan de Witte, Rechtsgeleerde.aant.^*

Der Rechtsgeleerden roem, DE WITT',

Sluit vijftighmael de groote zonneringen,^{vs. 2}

Na dat de wijsten aen het pit³

Van zijn vernuft hun deftigh zegel hingen,⁴

En wijdden 't Wetorakel in,⁵

Dat met een vry en onbevleckt geweten

Zich sedert, vreemt van vuil gewin,

In 't heiligh Recht op 't loflijckst heeft gequeten;

Dies danck, o bloeiende Aemsterlant!

Den Vader der verdruckte Burgerye,¹⁰

Die tonnen schats, door kloeck verstant,

Ontzet heeft uit den klaeu der Geltharpye;¹²

Den klaeu die boedels rijt en slijt.¹³

Zijn tong en pen staen godloos onrecht tegen,

En blijven Themis toegewijt.¹⁵

Zijn wijsheit streckt den vromen tot een zegen.¹⁶

De vrede bloeit door zijn beleit.

Hy drijft en sluit den vos en wollef buiten.

Hy paeit den wrock en 't onbescheit.¹⁹

Arghlistigheit kan hy voorzichtigh stuiten.²⁰

Hy troost het ouderlooze huis

En droeve weeuw, en al wie tegens reden²²

Gedaghvaert, onder 't lastigh kruis,²³

Ter pleitrol zucht, en schendigh wert vertreden.²⁴

* Van 1646. Afgedrukt volgens de tekst van de plano-uitgaaf (41 × 30 cM.) in gouden letters op blauw satijn gedrukt (waarschijnlik door de dichter de jubilaris aangeboden). Eigendom van het Vondelmuseum.
Deze Katholieke rechtsgeleerde (1572-1653) promoveerde in 1596 (vgl. H.J. Allard in Studiën XXIII (1890) en J.F.M. Sterck in het Negende Verslag van het Vondelmuseum (1920). Het Gulden Jaer is de herdenking van zijn vijftig-jarige ambtsbekleding.

vs. 2 zonneringen: omloop van de zon, jaarkring.

3 wijsten: de professoren.

4 deftigh zegel: eerbiedwaardig zegel, d.w.z. dat hem de doctorsbul uitgereikt werd.

5 't Wetorakel: de rechtsgeleerde, die onaantastbare uitspraken doet.

10 Deze eretitel zal slaan op de bescherming van het vermogen van zijn cliënten wier boedel door hebzuchtigen (Geltharpye, vs. 12) bedriegelik aangetast werd. Sterck (t.a.p.) onderstelt dat hij Vondel zelf in moeielike finantiële omstandigheden bijgestaan zou hebben.

12 Ontzet heeft: losgemaakt heeft.

13 rijt en slijt: uiteenrukt en vernietigt.

15 Themis: de godin van het recht.

16 vromen: rechtschapenen.

19 Hij weet verbitterde tegenstanders te verzoenen en onverstandigen te overreden (onbescheit: onverstand).

20 voorzichtigh: met vooruitziende blik.

22 reden: billikheid, recht.

23 lastigh: drukkend.

24 Ter pleitrol: bij de behandeling van het proces; de rol is de lijst van te behandelen zaken; schendigh: schandelik; vertreden: vertrapt, verdrukt.

[p. 159]

 

[p. 160]

25

De Raet op zijn grootachtbre stem²⁵

 

En oordeel magh rechtvaerdigh vonnis vellen,²⁶

 

En bey de Rechten geeft hy klem.²⁷

 

Den evenaer laet hy niet overhellen.²⁸

 

Dus blinckt DE WITTE in witte deught²⁹

30

Godvruchtigh by oprechte Batavieren,

 

Die na een halleve eeuw verheught

 

Met dezen lof hun outsten Voorspraeck cieren.³²

 

Rechtvaerdigheit verplicht zich zelf

 

Den Momber der Onnoozelheit te loonen:³⁴

35

Zy daelt van 't hemelsche gewelf,

 

Om met olijf en lauwerier te kroonen³⁶

 

Zijn eerlijck zilverhair,³⁷

 

Op 't Feest van 't GULDEN IAER.

 

 

CIƆ IƆ C XLVI.

25 De Raet: de rechters.

26 magh: kan.

27 bey de Rechten: het Romeinse en het Canonieke recht; geeft hy klem: weet hij krachtig te doen gelden.

28 Den evenaer: het bekende beeld van de weegschaal, door de Gerechtigheid gehanteerd.

29 witte: blanke, reine.

32 Voorspraeck: advokaat.

34 Den Momber der Onnoozelheit: de voogd, de beschermer van onschuldig verdrukten.

36 olijf en lauwerier: als symbolen van de vrede en de roem, voor de vredestichter en welsprekende pleitbezorger.

37 eerlijck: eerwaardig.