De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

[p. 345]

De XLIX. Harpzang.^*

Deus, Deorum Dominus, locutus est.

De groote Godt, Aertsrechter aller Goden,
Verhief zijn stem, en daeghde op zijn geboden
Al wat op d'aerde in 't ront is neêrgezeten,
Van daer de zon in 't Oost de lucht komt meeten,

Tot daerze in 't West voorover onderzinckt,

En, root van gloet en gout en purper, blinckt.⁶

Uit Sion, als het licht de wolcken doorschijn,
Komt hy, op 't schoonste en heerelijckst', te voorschijn.
De Godtheit komt zich levende openbaeren
Met majesteit, in 't oogh van alle schaeren.^9-10

Hy komt niet stil gereên uit 's hemels poort,

Maer met gedruisch, dat elck hem ziet, en hoort.^11-12

Een vier, een glans gloeit voor zijn aenzigt henen.
De donder dreunt. een buy van hagelsteenen
Stort neder. vier en weêrlicht brant, en blickert.
De blixem straelt door al de lucht, en flickert

Verschricklijck in het oogh: een ieder gruwt.

Dat onweêr is de wacht, die Godt bestuwt.^13-18

Als 't ontweêr, lang in arrebeit, Godt baerde,¹⁹
Verdaeghde hy den hemel, en al d'aerde,
Van boven tot beneden, als getuigen,
Die voor zijn maght en majesteit zich buigen.

Hy daeghtze voor zijn' stoel, een heldre wolck,²³

Tot onderscheit en schifting van zijn volck.

Hy spreeckt: vergaert mijn heiligen te zamen,²⁵
Die zich mijn wet en erfverbont niet schaemen,
En naer mijn' wil godtvruchtige offerhanden
My offeren, en op d'altaeren branden.

De hemel spreeckt Godts Recht en vonnis uit.

d'Aertsrechter zelf bestemt het hoogh besluit.³⁰

* Ps. 49.

6 Vondels visie.

9-10 V: Deus manifeste veniet. vs. 3.

11-12 V: et non silebit.

13-18 V: Ignis in conspectu ejus exardescet, et in circuitu ejus tempestas valida, vs. 3.

19 toevoegsel; ontweêr: waarsch. drukfout voor onweer.

23 toevoegsel.

25 Hy spreeckt: uit dit invoegsel en uit de bezitt. voorw. van den volgenden zin blijkt, dat Vondel God zelf laat spreken, overeenkomstig het Hebreeuwsch, gevolgd in den Staten-bijbel, die vertaalt: Verzamelt Mij mijn gunstgenooten enz. In de Vulg. is David zelf aan het woord: Congregate illi sanctos ejus, vs. 5.

30 bestemt: keurt goed.

[p. 346]

 

De Godtheit zegt: mijn volck, hoort toe: gy telgen

 

Van Jakob, hoort, eer wy het quaet verdelgen,³²

 

Zal ick mijn' wil ontvouwen, en verklaeren.

 

Ick ben uw Godt, uw Godt, zoo lange jaeren

35

Aertsvaderen bekent. Ick straf u niet^34-35

 

Om offerhande, als 't minst, daer Godt op ziet.³⁶

 

 

 

Uw yver heeft in 't offren noit ontbroken:

 

Want d'outers van brantoffer doorgaens smoken³⁸

 

Voor mijn gezicht. uw yver wijdt de rammen³⁹

40

Vast dagelijx aen vier, en outervlammen.

 

Ick eisch geen kalf, gemest op uwen stal,⁴¹

 

Noch bocken van uw kudde uit weide, en dal.

 

 

 

Ick zelf ben Heer van runderen en ossen,

 

En al het wilt, geweit in bergh, en bosschen.⁴⁴

45

Ick ken en tel ontelbre vogelvlughten,

 

Die zich in zon en lucht om hoogh verluchten.

 

Ick eigen my al wat in beemden bloeit,⁴⁷

 

Wat heerlijck op den acker wast, en groeit.^45-48

 

 

 

Zo hongersnoot mijn hongrig hart quam knagen

50

Ick hoefde u niet te bidden, noch te klaegen:

 

Want ick ben Heer en eigenaer van d'aerde,

 

En al wat zy, gelijck een moeder, baerde.

 

Meent gy dat ick op stierenharsten wacht,⁵³

 

Of bloetkelk drink van bocken, versch geslacht?

 

 

55

Ga offer Godt godtvruchtigh met verlangen

 

Danckoffers, rijck van lof, en lofgezangen.

 

Betael hem uw beloften. roep gestadigh⁵⁷

 

Hem aen in noot, dat hy u begenadigh':

 

Dan wil ick u verlossen: op die stof

60

Zult gy alom verheffen 's hemels lof.^59-60

32 eer wy enz.: toevoegsel.

34-35 zoo lange jaeren Aertsvaderen bekent: toevoegsel.

36 als 't minst enz.: Versta: die voor mij de minste waarde hebben (nl. vergeleken met de innerlijke gesteltenis, die in 55 wordt aangeduid).

38 doorgaens: voortdurend.

39 uw ijver en 40 toevoegsel.

41 Ick eisch geen: V: non accipiam, vs. 9, volgens Bellarminus: non opus est mihi.

44 geweit: gejaagd, neergelegd.

47 eigen my: erken als mijn eigendom.

45-48 V: Cognovi omnia volatilia caeli, et pulchritudo agri mecum est, vs. 11; zich verluchten: zich in de lucht vermeien; woordspel met lucht

53 stierenharsten: rug- en lendestukken van den stier

57 hem: V: Altissimo, vs. 14.

59-60 toevoegsel.

[p. 347]

 

Maer tegens hen, die 't hoogh gebodt vertreden,

 

Spreeckt Godt: waerom wilt gy mijn wet verbreeden,⁶²

 

Mijn heilverbondt ontvouwen met uw lippen;

 

Dewijl uw hart mijn tuchtles poogt t'ontglippen,

65

Mijn heiligh woort gebodt en wil onteert,

 

Mijn zuivre wet zoo stout den rugh toekeert?

 

 

 

Ziet gy een' dief, en vyant van Godts orden,

 

Gy spoeit, en wenscht zijn roofgenoot te worden.

 

Gy draeght uw deel in overspel, noch grover.

70

Van boosheit loopt uw mont te toomloos over.

 

Uw losse tong, van schalckheit nimmer vry,⁷¹

 

Breit louter list, en zielbedriegery.

 

 

 

Wanneer gy zit by uwe lasterbenden,⁷³

 

Dan moet uw tong uw' eigen broeder schenden,

75

Uw moeders zoon betighten met veel schennis,⁷⁵

 

Terwijl ick zwijgh: dan acht gy my uw kennis⁷⁶

 

En u gelijck: maer 'k zal u t'zijner tijt

 

Eens toonen, op mijn' rechtsdagh, wie gy zijt.

 

 

 

Behartight dit, en let eens op wat beters,

80

O reuckelooze en dwaze godtvergeeters,

 

Eer gy met kracht ter vierschaer wort betrocken,

 

Daer niemant u verlosse uit 's hemels wrocken.

 

Laet uw gemoedt my eer inwendigh biên.

 

Hier leght de baen, waer langs gy Godt kunt zien.

62 verbreeden: verbreiden, verkondigen.

71 schalckheit: bedrog.

73 V: sedens, vs. 20.

75 schennis: V: scandalum, vs. 20, lastertaal.

76 kennis: vriend.

TEKSTKRITIEK: Het Latijnsche bovenschrift heeft in de 1e ed. tweemaal foutief: Domininus locutes.