Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660 (1935)

Informatie terzijde

Titelpagina van De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660
Afbeelding van De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660Toon afbeelding van titelpagina van De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (6.91 MB)

XML (3.25 MB)

tekstbestand






Genre

proza
poëzie

Subgenre

verzameld werk
gedichten / dichtbundel
tragedie/treurspel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

(1935)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
[pagina 728]
[p. 728]

Ter bruilofte van den weledelen Heere Peter van Heimbach, Raetsheere van Keurvorst Brandenburg, in het Hertoghdom Kleef, en Graefschap van der Marck, &c.
En Mejoffer Maria van Block.aant.Ga naar voetnoot*

CONCORDES ANIMAE.

 
Twee schoonen, daer natuur haer' lust aen zagh,
 
Verbaesden 't oogh in 't licht van onzen dagh,Ga naar voetnoot2
 
De prinslijcke en opluickende AmelyeGa naar voetnoot3
 
Voorheene, en nu de zanggodin Marye,
5[regelnummer]
De tiende, na de negen, die de lierGa naar voetnoot4-5
 
Van Kleefsche Apol, heer Heimbach, met laurierGa naar voetnoot6
 
Omvlochten, volght, daer 't hof zijn zang laet hooren,Ga naar voetnoot7
 
Als een bancket, bereit voor leckere ooren.Ga naar voetnoot8
 
Ick volgh hun torts, op Hymens blyden tredt,
10[regelnummer]
En zinge bruit en bruidegom te bedt.
 
De Venus, op Griecksch marmer afgegoten,Ga naar voetnoot11
 
Ten voorbeelt van Apelles kunstgenooten,Ga naar voetnoot12
 
Vondt haers gelijcke, indien het stomme beelt
 
Voor 't leven niet moet zwichten, en verscheelt
15[regelnummer]
Zoo veel als ziel en lichaem van elckander.Ga naar voetnoot14-15
 
Heer Heimbach, in 't naerspooren kloeck en schrander,Ga naar voetnoot16
 
Sloegh d'oogen by geval in Aemstels stadtGa naar voetnoot17
[pagina 729]
[p. 729]
 
Op zulck een schoone, en zagh in haer den schat
 
Der schoonheên zich onschatbaer openbaeren:
20[regelnummer]
Gelijck van outs Leander, [toen de schaeren
 
Vast yverden om Venus met een' kus
 
Te Sestus toe te wyden duif, en musch,
 
En rozekrans, feestoen, en myrtebladen,]
 
In Hero zagh, en zich niet kon verzaden
25[regelnummer]
Met zulck een licht, dat uit haer aenschijn scheen,Ga naar voetnoot20-25
 
De harten der aendringenden alleenGa naar voetnoot26
 
Naer zich trock, als de morgenzon alle oogen,
 
Wanneerze rijst. de Raetsheer, opgetogen
 
Door dit gezicht, vergat zich, en een vlamGa naar voetnoot29
30[regelnummer]
Ontvonckte 't hart, om binnen Amsterdam
 
De kennis van dees schoonheit aen te voeden.Ga naar voetnoot31
 
Zijn jeughdigh hart raeckt meer en meer aen 't gloeden.Ga naar voetnoot32
 
De minne spant de snaeren van zijn veêl
 
Op galmen van haer liefelijke keel,
35[regelnummer]
En gaet ten dansse op haer gedicht, en nooten.Ga naar voetnoot33-35
 
Nu denckt hy noch aen Keurhof, noch aen grooten,Ga naar voetnoot36
 
Noch oorlogh van den Keurvorst, die, te velt
 
In 't harrenas, den koning van de Belt
 
Hanthaven wil by 't recht der noortsche kroonen,Ga naar voetnoot37-39
40[regelnummer]
En d'adelaers van Leopoldus troonenGa naar voetnoot40
 
In 't aenzicht plant van Karel, die, te snoot,
 
Zijn zuster, en haer' heer, den Koer, verstootGa naar voetnoot41-42
 
Van 't wettigh erf, dat, billijck en bevredight,Ga naar voetnoot43
 
Gustavus kroon en stoel noit heeft beledight.Ga naar voetnoot44
45[regelnummer]
De minnaer zet de staetzorgh uit den zin,
 
En volght alleen den standert van de min,Ga naar voetnoot46
 
Belegert dit kasteel in zyn gedachten,
 
Treckt af en aen op d'ingestelde wachten,Ga naar voetnoot48
 
Houdt spraeck, genaeckt van verre nacht en dagh,Ga naar voetnoot49
[pagina 730]
[p. 730]
50[regelnummer]
Bespiet waer hy het hart bestormen magh,
 
Op hoop of zy het endtlijck op moght geven,
 
En daedingen, behoudens lijf en leven.Ga naar voetnoot52
 
Een schoonheit, die verwonderinge baert,Ga naar voetnoot53
 
Is een belegh en krijgh voor Troje waert.Ga naar voetnoot54
55[regelnummer]
De midnacht, die de verf der zichtbre dingen
 
Misverft, en streelt wat van bekommeringenGa naar voetnoot55-56
 
En arrebeit en zweet leght afgeslooft,Ga naar voetnoot57
 
Stont met haer slede in toppunt, boven 't hooftGa naar voetnoot58
 
Der weerelt. al de menschen, en de vogels,
60[regelnummer]
Beschaduwt van haere uitgespreide vlogels,
 
Genoten rust, en loken d'oogen toe,
 
Behalven hy, die, geen vryaedje moe,Ga naar voetnoot62
 
Bekommert om de liefste te behaegen,
 
Op Nasoos trant, volharde in 't jammerklagen;Ga naar voetnoot64
65[regelnummer]
Wanneer, zoo 't scheen, hem vaders geest verscheen
 
Voor 't bedde, daer de zoon de frissche leênGa naar voetnoot66
 
Hadde uitgestreckt. hoe scheen de helt te leven!
 
Nu niet gestelt, als toen hy was vergeven
 
Met helsch venijn, hem uit een goude schael
70[regelnummer]
Geschoncken, op 't moordaedigh feest en mael,
 
En hofbancket: als d'eer der Keurestaeten
 
Vergiftight lagh, en van de hoop verlaeten.Ga naar voetnoot68-72
 
De vader, noch gedachtigh aen den zoon,
 
Vertrooste, voor de koets, met dezen toonGa naar voetnoot74
75[regelnummer]
't Verlangend hart, gepynight onder 't vryen:
 
Mijn waerde zoon, wat was 't my een verblyen,
 
Zoo dra myne asch, en koudt gebeente in 't graf
 
Gevoelden dat u Min de sporen gafGa naar voetnoot78
 
Om vierigh by dees zedige aen te houden;Ga naar voetnoot79
80[regelnummer]
Te volgen 't spoor der oudren en getrouden;
 
Te winnen een', waer in mijn geest herleeft;Ga naar voetnoot81
 
Een' die mijn' naem den ouden luister geeft,
 
Op 't voorbeelt van den grootvaêr, wiens geweeten
 
Zich in den dienst der Keuren heeft gequeetenGa naar voetnoot84
[pagina 731]
[p. 731]
85[regelnummer]
Te Heidelbergh, en Kleef; als Keurgezant
 
Zijn meesters last gesterckt by Ferdinand;
 
Van Barbaryn omhelst wert, als zijn' broeder;Ga naar voetnoot87
 
By Luidewijck, en Vrankrijcks grooten hoeder
 
Den Kardinael Armand zoo hoogh gezet;Ga naar voetnoot89
90[regelnummer]
In 's Gravenhaege, en Leeuwaerde, om de wet
 
En 't hofrecht van die landen te bewaeren,Ga naar voetnoot91
 
Genoot wert, in het opgaen van zyn jaeren.
 
Ick zwyge hoe de Keurvorst om mijn trouGa naar voetnoot93
 
Veel nooder dan zijn' vinger missen wou
95[regelnummer]
Den Kantzelier, die zijn gespreide volckenGa naar voetnoot95
 
Regeerde, en 't hof van Brandenburgh, door wolcken
 
En starren heene, alom in top verhief.
 
Volhardt, hou aen by uw verkore lief:
 
Zy zal uw min met wederminne loonen,
100[regelnummer]
't Geluckigh ende alle uw verdrieten kroonen.
 
Uw moeder ziet de bruiloft in 't gemoet,Ga naar voetnoot101
 
Een' jongen neef allengs, op grootvaêrs voetGa naar voetnoot102
 
En vaders spoor en voorgang, met zijn schreden
 
Hen volgen, en hun ampt ten hove kleeden.Ga naar voetnoot104
105[regelnummer]
Zoo sprack hy, en verdween aen ydel lucht,Ga naar voetnoot105
 
Gelijck een droom. de minnaer met een zucht
 
Van liefde volght den wensch van zynen vader,
 
Geraeckt in 't hart der liefste, spreecktze nader,
 
Tot datze in 't endt bewillight 's minnaers be.
110[regelnummer]
De bruiloftsgodt daelt neder, als dees twee,
 
Een hart, een ziel, in 't bruiloftshuis vergaêren,Ga naar voetnoot111
 
Geleitze met zijn tortse, op zang en snaeren,
 
Naer 't weeligh bed, daer 't op een scheiden gaet,Ga naar voetnoot113
 
De bloode bruit haer maeghdelijck gewaet
115[regelnummer]
Verworpt, op klanck van toegezonge rymen,Ga naar voetnoot115
 
En dus ontfangt het afscheit van godt Hymen:
 
Wat schaemroot verft de rozen op uw wang
 
Noch rooder door de traenen? dit 's de gang
 
Dien grootmoêr, en uw moeder voor u gingen;
120[regelnummer]
Toen zy getroost de bruidegoms ontfingen,Ga naar voetnoot120
[pagina 732]
[p. 732]
 
Omvlochten met haere armen, blanck en zacht,
 
En 's morgens zich bedanckten van den nacht,Ga naar voetnoot122
 
Die zulck een vreugt en vrientschap kon verwecken.
 
De duiven van de minne treckebecken,
125[regelnummer]
Op 't klappen van het kussen, mont aen mont.
 
De bruigom, lang aen 't quynen, wort gezont
 
Door dezen geur, gepluckt op roode tippen
 
Van nimmer zadt genoegh gekuste lippen:
 
En Venus, die de vlam ontvonckt, en blust,
130[regelnummer]
Noopt zelf de bruit, tot datze wederkust.Ga naar voetnoot130
 
Gelieven, kust dat mont en harten kleven.
 
Het bruiloftsbedt is d'acker, daer het leven
 
Op bloeit, en groeit, al even groen en bly.
 
Dit 's Venus bouw. hier staet de weerelt by.Ga naar voetnoot134
voetnoot*
Van 1659. Volgens de tekst in Hollantsche Parnas, 1660, blz. 543.
Peter van Heimbach (26 jaar) trouwde de 19de September 1659 met Maria van Block (22 jaar). De bruidegom behoorde tot de hoge beambten die de Keurvorstin naar Amsterdam vergezelden. Zijn vader Wygandt en zijn grootvader Petrus van Heimbach hadden belangrijke betrekkingen bekleed aan het hof van Brandenburg. Vondel kende hem waarschijnlik door Kleefse connecties. Het motto is weergegeven in vs. 111.
voetnoot2
in 't licht van onzen dagh: in de tijd die wij beleven.
voetnoot3
opluickende: in haar bloeiende jeugd.
voetnoot4-5
Voorheene: eertijds; de zanggodin Marye: Maria van Block, die juist een ‘gheboortegroet’ had gedicht voor de verjaardag van Amalia van Solms, zie Hollantsche Parnas 1660, blz. 238; De tiende: als tiende Muze.
voetnoot6
Kleefsche Apol: Dat de bruidegom gedichten maakte, blijkt uit een lofdicht van Jer. de Decker: Op d'Afbeeldinge van den Ed: Heer Peter van Heimbach (Rijm-oeffeningen 2de boek, blz. 77). ‘Die fix en Meesterlyck op Phebus lier bedreven / En op Vrou Themis blaên / den Brandenburgschen Staet / Met sijn Gedichte sticht’.
voetnoot7
daer: waar.
voetnoot8
bancket: feestelik onthaal; leckere: fijn-keurende.
voetnoot11
afgegoten op: gemodelleerd in.
voetnoot12
Apelles kunstgenooten: de Griekse kunstenaars.
voetnoot14-15
niet moet zwichten: niet behoeft onder te doen; en verscheelt: het onderwerp is niet meer de gebeeldhouwde Venus, maar haers gelijcke, de levende schone.
voetnoot16
naerspooren: onderzoeken.
voetnoot17
by geval: door (een gelukkig) toeval.
voetnoot20-25
Het was op een feest ter ere van Venus te Sestus, dat Hero en Leander elkander ontmoetten en liefde voor elkander opvatten; vast: voortdurend; met een' kus: op het Venusbeeld?
voetnoot26
aendringenden: smekelingen.
voetnoot29
vergat zich: geraakte buiten zich zelf.
voetnoot31
Met deze schone nader kennis te maken.
voetnoot32
gloeden: gloeien (Ned. Wdb. V, 134-35).
voetnoot33-35
Zie over zijn dichten de aant. bij vs. 6; haer in vs. 34 en 35, zie vs. 4.
Peter begeleidde Maria bij haar zingen.
voetnoot36
Keurhof: keurvorstelik hof.
voetnoot37-39
De Keurvorst nam deel aan de grote coalitie tegen Zweden en aan de oorlog in Sleeswijk en Denemarken; den koning van de Belt: de Deense koning.
voetnoot40
Leopoldus troonen: de Keurvorst gaf zijn stem aan de verkiezing van Leopold van Hongarije tot keizer.
voetnoot41-42
Zijn zuster en haer' heer, den Koer: de zuster van Karel Gustaaf van Zweden was getrouwd met Jacob, hertog van Koerland. Deze zocht de onzijdigheid te bewaren, maar Karel Gustaaf, ofschoon hij aanvankelik die onzijdigheid erkend had, bezette in 1658 Koerland en liet de hertog met zijn vrouw gevangen nemen en wegvoeren.
voetnoot43
erf: grondgebied; billijck en bevredight: naar recht en billikheid de vrede handhavend.
voetnoot44
stoel: troon; beledight: leed aangedaan, geschaad.
voetnoot46
standert: legervaan.
voetnoot48
wachten: wachtposten.
voetnoot49
Houdt spraeck: onderhandelt.
voetnoot52
daedingen: voorwaarden bepalen (Ned. Wdb. III, 2211); behoudens: met behoud van.
voetnoot53
verwonderinge baert: bewondering wekt.
voetnoot54
Herinnering aan Helena.
voetnoot55-56
midnacht: middernacht; de verf misverft: de kleur ontkleurt, d.w.z. alle kleuren doet verdwijnen.
voetnoot57
leght afgeslooft: dodelik vermoeid ter neer ligt.
voetnoot58
Had haar hoogtepunt bereikt. De Nacht wordt voorgesteld als op een wagen langs het hemelgewelf rijdend.
voetnoot62
geen vryaedje moe: nog niet aflatend van zijn vrijage.
voetnoot64
Op Nasoos trant: op de wijze van Ovidius, die in zijn Ars amatoria een leergang voor de minnaars gaf; jammerklagen: liefdeklachten.
voetnoot66
frissche: jeugdig krachtige.
voetnoot68-72
Uit deze verzen blijkt dat zijn vader, ‘d'eer der Keurestaeten’, verraderlik vergiftigd was.
voetnoot74
koets: legerstede.
voetnoot78
Min: Amor.
voetnoot79
vierigh aen te houden: hartstochtelik te blijven aandringen.
voetnoot81
een': een zoon.
voetnoot84
Keuren: keurvorsten.
voetnoot87
van Barbaryn: door Cesar Barberini.
voetnoot89
Kardinael Armand: Richelieu.
voetnoot91
bewaeren: handhaven. Welke functie hij hier vervulde, is ons niet gebleken. Ook de andere biezonderheden van zijn ambtelike loopbaan vonden wij nergens vermeld.
voetnoot93
om: wegens.
voetnoot95
Den Kantzelier: d.w.z. hem zelf; gespreide: vet uiteen wonende.
voetnoot101
in 't gemoet: tegemoet.
voetnoot102
neef: kleinzoon.
voetnoot104
kleeden: bekleeden.
voetnoot105
aen ydel lucht: zich oplossend in de lucht.
voetnoot111
Een (met accent).
voetnoot113
weeligh: genotvol; op een scheiden: nl. van haar vriendinnen, die haar met toegezonge rymen (vs. 115) naar de slaapkamer geleiden.
voetnoot115
Verworpt: afwerpt.
voetnoot120
getroost: vrijwillig, goedgunstig.
voetnoot122
zich bedanckten van: dankbaar waren voor.
voetnoot130
Noopt: zet aan.
voetnoot134
bouw: teelt; hier .... by: hierdoor.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

titels

  • De werken van Vondel (10 dln) (WB-editie)


auteurs

  • Leo Simons

  • C.R. de Klerk

  • J. Prinsen J.Lzn

  • H.W.E. Moller

  • B.H. Molkenboer

  • J.F.M. Sterck

  • L.C. Michels

  • C.G.N. de Vooys

  • C.C. van de Graft

  • J.D. Meerwaldt

  • A.A. Verdenius