De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

(1936)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 186]

Het tweede bedryf. REY. SAMSON. Rey: Wat schel magh 't wezen, die wy ginder hoorden klincken? Wie schijnt van verre ons uit dien hollen boom te wincken, Te roepen? gaenwe eens al te zamen derwaert heen. Wat mensch zit in dien eick dus eenzaem, en alleen? 185[regelnummer] Het schijnt hy bid ons om een aelmos, gansch verlegen Van bittere armoede.Ga naar voetnoot185-86 Samson: Och, ontferm u toch. Godt zegen, Godt hoede u allen: wie gy zijt, of niet mooght zijn, Vertroost en helpme toch, in dezen droeven schijn,Ga naar voetnoot188 Een' armen blinden man, op zijnen hals gevangen,Ga naar voetnoot189 190[regelnummer] Geboeit, geketent, met een ruwe py behangen, Versuft, en afgeslaeft van arbeit, van het stofGa naar voetnoot191 En zweet en bozen stanck bekrozen. dit 's het hofGa naar voetnoot192 Van Samson, onlangs noch een lantvooght, vorst, en rechter Van duizent duizenden, van zoo veel lants, en echter,Ga naar voetnoot194 195[regelnummer] Te jammerlijck, helaes, vervallen van zijn' staet.Ga naar voetnoot195 Rey: Godt hoede ons allen. wat verschijnt ons? och, wat raet? Och, och, hoe kunnen wy dit schicken? dit verduwen?Ga naar voetnoot197 Samson: Ay staet. gy hoeft u niet te schaemen, my te schuwen Misschien uw' lantsman: want het schijnt aen uwe reên,Ga naar voetnoot199 200[regelnummer] Dat gy u rekent uit den stamme der Hebreen, En mogelijck uit Dan gesproten. treet wat nader. Zoo ick aen 't ruisschen hoor springt hier omtrent eene ader, Een levendige bron. heeft iemant kroes of schael,Ga naar voetnoot203 Zoo bid ick laef mijn hart, op dat het adem hael'. 205[regelnummer] 'K heb veele maenden lang, gesloten aen dees keten, In 't molentuchthuis hier mijn tijt bedroeft gesleten, Zoo blint, gelijckge ziet, geslagen, en begraeut.Ga naar voetnoot207 Rey: Nu drinck eens. vat de schael.
[pagina 187]
Samson: wat was mijn hart benaeut, Versmacht van grooten dorst! in duizent ongevallen 210[regelnummer] En pijnen is de dorst het bitterste van allen. Toen door Godts kracht een bron uit ezelstanden sprongk,Ga naar voetnoot211 En ick, verhit van slaen, het hart verkoelde, en dronck,Ga naar voetnoot212 Bequam die wonderbron my dus in mijne smerte.Ga naar voetnoot213 De hemel zegene u, voor uw medoogend harte. Rey: 215[regelnummer] Prins Samson, vroome prins, wat is het ons een pijnGa naar voetnoot215 U hier te vinden, in dien jammerlijcken schijn!Ga naar voetnoot216 Wy zijn Jodinnen, hier vergaêrt van west en oosten, En komen op dit feest u zoecken, u vertroosten, Naer tijts gelegenheit, maer niet naer onzen wensch.Ga naar voetnoot219 220[regelnummer] Geen onbeschaemder dier dan een ondanckbaer mensch:Ga naar voetnoot220 Dat weeten wy, u dienst, en hulp, en eere schuldigh. Verdaediger des volx, och, draegh uw smert geduldigh, Tot dat het Godt voorzie. ô hartewee! ô smert!Ga naar voetnoot223 Al weigert u de zon haar licht: Godt kan uw hart 225[regelnummer] Verlichten met een' glans inwendigh, die de straelen Van duizent zonnen dooft. wie kan de maght bepaelenGa naar voetnoot226 Des alleroppersten? die u zoo wonderbaerGa naar voetnoot227 Begaefde met een kracht, verborgen in uw haer, Is maghtigh, als het hem belieft, in u te wercken,Ga naar voetnoot229 230[regelnummer] Oock zonder haerlock u te wapenen, te stercken, Te rucken uit den klaeu des tigers, die u druckt. Verhael ons toch, hoe komt gy dus verongeluckt,Ga naar voetnoot232 Verlaeten van uw kracht? wy hoorden 't slechts in 't hondert.Ga naar voetnoot233 Al 't lant heeft van uw' val gewaeght. dat heeft gedondertGa naar voetnoot234 235[regelnummer] Van Dan tot Berseba. wat oude, kunne, en staetGa naar voetnoot235 Zat niet in rouwe om u, en uw bederf, en smaet. Samson: Och, waer ick schuw geweest van Filistijnsche vrouwen,Ga naar voetnoot237 Bedrieghlijck in den aert. my magh de dagh wel rouwen,Ga naar voetnoot238 Dat ick by Sorek lest verliefde op Dalila,Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] Lichtvaerdigh, liefdeloos, en gierigh. op genaGa naar voetnoot240
[pagina 188]
En ongenade van een boelschap los te drijven,Ga naar voetnoot241 Is op een stille zee, in noot van eens te blijven,Ga naar voetnoot242 Zich reuckloos waegen. zy, die op beloften zagh, Door 's vyants gelt bekoort, hiel aen my nacht en daghGa naar voetnoot244 245[regelnummer] Te vergen het geheim van mijne kracht te melden,Ga naar voetnoot245 In 't heetste van den gloet der minne; een zielstorm, zeldenGa naar voetnoot246 Van mannen wederstaen. had toen, helaes, mijn geestGa naar voetnoot247 Zoo sterck van krachten en gewelt als 't lijf geweest, 'k Had dicht gebleven, my gehoedt dit klaer te zeggen.Ga naar voetnoot249 250[regelnummer] Noch wist ick 't drywerf haer met eenen schijn t'ontleggen,Ga naar voetnoot250 Van groene basten; van de zeven zeelen, noit Gebezight; van mijn haer gevlochten, en getoit, De zeven locken in een snoer, en vast geslagen, Genagelt aen den muur. Gods vyant, uit zijn laegenGa naar voetnoot251-254 255[regelnummer] Gesprongen, schoot drywerf in zijne kracht te kort.Ga naar voetnoot254-55 Toen klampteze my dus aen boort, als uitgestort:Ga naar voetnoot256 Meineedige aert, hoe zoude ick u een hart toedraegen,Ga naar voetnoot257 Die my uw hart ontveinst, en nimmer op mijn vraegenGa naar voetnoot258 Waerachtigh antwoort geeft? zijt gy aen Godt verlooft,Ga naar voetnoot259 260[regelnummer] Van moeders lichaem; schoer noit scheermes 't ruige hooft,Ga naar voetnoot260 En locken; spaentge uw lust van wijn en dronckenschappen;Ga naar voetnoot261 Zijt gy besneên, en volghtge uw grootvaêrs op hun stappen, En uwe strenge wet, die 't jonge kint besnijt;Ga naar voetnoot263 Ontzietge onreyne spijs te proeven: 'k schel 't u quijt:Ga naar voetnoot264 265[regelnummer] Ick vorder niet dat gy veraert van Moses zeden.Ga naar voetnoot265 Volhardt by die gewoonte, en offer uw gebeden Aen uwe godtheit, die, alleen in uwe hutGa naar voetnoot267 Besloten, op een kist haer priesterdom beschut: Maer toonme waer uw wet leert liegen, en bedriegen, 270[regelnummer] Een schoonheit, die u mint en eert, in slaep te wiegen Met woorden, zonder kracht, en nadruck. is dat trouGa naar voetnoot271
[pagina 189]
Bewijzen aen uw bruit, en d'allerschoonste vrou Van Palestijne, zelf geweigert aen de grooten?Ga naar voetnoot273 Wat hebtge al weelde, wat al vrientschap korts genootenGa naar voetnoot274 275[regelnummer] By mijnen ommegangk! hoe pluckte gy met vreughtGa naar voetnoot275 De bloem van mijnen tijt, de rozen van mijn jeught,Ga naar voetnoot276 En levens dageraet! hoe offerde ick mijn leden, Dit zuiver marmerbeelt, van boven tot beneden, Dit lichaem [waerdiger geheilight aen het bedtGa naar voetnoot279 280[regelnummer] Der groote koningen van Askalon, of Geth,Ga naar voetnoot280 Azothus, Akkaron, of Gaze,] aen uw behaegen. Elck roept: zy heeft een' Jode, ons lantplaegh aengeslagen,Ga naar voetnoot282 Haer jeught verydeltuit aen eenen Joodschen hont.Ga naar voetnoot283 Hoe schoon staet nu mijn zaeck! ô weiflaer, zonder gront,Ga naar voetnoot284 285[regelnummer] En dubbelhartigh, zal men dus de liefste onthaelen,Ga naar voetnoot285 Een rijck beloven, al beloven, noit betaelen?Ga naar voetnoot286 Gy die 's lants rechter zijt, 's volx ongelijck beslecht,Ga naar voetnoot287 Ga nu ter vierschaere in u zelven. is dit recht?Ga naar voetnoot288 Verongelijcktge dus uw allerliefste, uw trouwe?Ga naar voetnoot289 290[regelnummer] Hoe zoudtge een vreemde dan bejegenen, een vrouwe Wiens schoonheit by de mijne een schaduwe is, en schim?Ga naar voetnoot291 Waer vontge oit mijns gelijcke in Dan, of Efraïm? Ben ick het waerdigh dat de keurighste om my hengel,Ga naar voetnoot293 Zoo houme in waerde. durft gy roemen dat een engel 295[regelnummer] Uwe oudren spelde van een' godtgewijden zoon,Ga naar voetnoot294-95 Die hun te teelen stont; zoo laet uw mont de kroon Van heiligheit, u vroegh tot een cieraet gegeven, Niet schenden. wortge van een' hoogen geest gedreven, Tot voorstant van uw volck, leg af dien valschen schijn.Ga naar voetnoot299 300[regelnummer] Laet rechter Samsons woort gelijck een zegel zijn.Ga naar voetnoot300 Rey: Die vleister zou een hart, zoo hardt als steen, beweegen. Samson: Noch stont ick nacht en dagh die stormen moedigh tegen,Ga naar voetnoot302
[pagina 190]
En weeck noch zwichte noit. toen borstze in tranen uit, Gelijck een krokodil, en sloegh een loos geluit.Ga naar voetnoot303-4 305[regelnummer] Zy zaghme 's morgens vroegh van gloênde minne blaecken, Verzwoerme haer gena: de traenen op de kaecken:Ga naar voetnoot306 Dat gaf het blozen van de wang een' eedler gloet, Gelijck de lenteroos, verdroncken in een' vloet,Ga naar voetnoot308 Ons aengloeit met een kracht, geen bloemen ingeschapen.Ga naar voetnoot309 310[regelnummer] Het schreien van een vrouwe, een schoone, is 't reedtste wapen,Ga naar voetnoot310 Wanneerze wanhoopt van het ooghmerck, daerze op mickt.Ga naar voetnoot311 Zy dreight zich zelve met een korte doot, verschricktGa naar voetnoot312 Mijn hart, om haer in last. zy houdt niet op van kermen.Ga naar voetnoot313 Ga heene, wreedaert, val een liever bruit in d'armen, 315[regelnummer] Naerdien mijn wellust niet zoo veel op u vermagh,Ga naar voetnoot315 Dat gy uwe ooren naer mijn zuchten en beklagh Eens neigen zoudt, uw hart my rustigh openbaeren.Ga naar voetnoot317 Gezwore vyant van ons goden, en altaeren, En kercken, repme niet. voortaen zal geen HebreeuGa naar voetnoot319 320[regelnummer] Dit poezeligh albast, dit blaeu dooradert sneeu, Dees bloemen op mijn wang, dees bloetroos, versch ontloockenGa naar voetnoot321 Voor Filistijnschen dau, meer reppen ongewroken, Indien ick 't niet besterf. keer elders uw gezicht.Ga naar voetnoot323 Gy zijt niet waerdigh dat dit diamantenlicht 325[regelnummer] Der oogen u beschijn'. vergeefs hebt gy de voncken Van my, niet meer uw lief, zoo gulzigh ingedroncken, U telckens veinzende van mijne min verruckt, Als gy de rozen op mijn wangen kreuckt, en druckt, Mijn borst en lippen kuste, en ick u wederkuste, 330[regelnummer] U streelde, nippelde, en uw dolle vlammen bluschte.Ga naar voetnoot330 Dat hebtge wech, gy zijt des waerdigh, ofte niet.Ga naar voetnoot331 Vertreck uit mijn gezicht, ô joffereverdriet.Ga naar voetnoot332 Rey: Och, hadge, noch was 't tijt, u van haer minne onttrocken!Ga naar voetnoot333
[pagina 191]
Samson: Mijn hart was blint van liefde, en dat geduurigh nockenGa naar voetnoot334 335[regelnummer] Bedroefde my ter doot. haer jammerklaght in topGa naar voetnoot335 Vermurwde 't hart, als was. zoo wint de waterdrop Op eenen harden steen. ick laetme in 't endt beweegen,Ga naar voetnoot336-37 Ontvouwe hoe mijn kracht, door 's allerhooghsten zegen, In 't noit geschoren haer bestaet. zy zweert vooralGa naar voetnoot339 340[regelnummer] By Dagon, dat de mont dit niemant melden zal:Ga naar voetnoot340 En echter regent'er in haeren schoot een regenGa naar voetnoot341 Van 's vyants zilvre munt, die scherper dan een degen Door 's boelschaps boezem dringt, en 't gierigh hart bekoort.Ga naar voetnoot343 De wraeckzucht by der hant, verlaet zich op haer woort.Ga naar voetnoot344 345[regelnummer] Toen gundeze ons volop van wellust, lietme ronckenGa naar voetnoot345 In haer' verzaden schoot, naer lijf en ziel verdronckenGa naar voetnoot346 Van minne. midlerwijl [dat Godt de schenster straff',] Scheert my het scheermes stil de zeven locken af. 'k Ontwaeck, maer och te spa. de vyant, heet van toren,Ga naar voetnoot349 350[regelnummer] Berst in, ontziet zich niet mijne oogen uit te booren.Ga naar voetnoot350 Hy ketent my, en sleeptme in Gaza, daer ick krimp,Ga naar voetnoot351 Gedoemt ten arbeit in het tuchthuis, elck ten schimp. Rey: O prins van Israël, hanthaver van de vroomen,Ga naar voetnoot353 Hoe is uw staet verkeert! waer zijtge toe gekomen!Ga naar voetnoot354 355[regelnummer] Wat eischtge in dezen schijn van ons? wy staen hier reeGa naar voetnoot355 U noch te dienen. och, ontdeck uw hartewee. Samson: De tuchtknaep keert terstont. hy zal geen tijt verzuimen. Mijn locken groeien weêr. ick legge op mijne luimenGa naar voetnoot358 Om my te wreecken aen dit Heidensche geslacht, 360[regelnummer] En vroeger dan men waent. de Geest wees my te nachtGa naar voetnoot360 Een middel, om mijn ziel te slaecken van dees banden.Ga naar voetnoot361 Getroost u. schreit niet meer: mijn afscheit is voorhanden.Ga naar voetnoot362 Een triomfante doot, daer 't aerdtrijck van gewaeght,Ga naar voetnoot363
[pagina 192]
Hangt Samson over 't hooft. hy zal niet lang geplaeght, 365[regelnummer] Beschimpt van alle kunne en oude, koren maelen.Ga naar voetnoot365 Zy zullen met den hals dien arbeit dier betaelen.Ga naar voetnoot366 Dit bidde ick, dat men my na mijnen sterrefdagh Eene uitvaert gunn', begrave in 't vaderlijcke graf. Belooftme, elck met uw hant, dit heiligh uit te wercken.Ga naar voetnoot369 Rey: 370[regelnummer] Bedroefde prins, helaes, de hemel wil u stercken.Ga naar voetnoot370 Wy hoopen immers niet, noch durven het vermoên,Ga naar voetnoot371 Dat gy u zelven zoudt met uwe hant verdoen. Samson: Ick zweer mijn handen aen dit lichaem niet te schenden,Ga naar voetnoot373 Maer wil, gelijck Godts helt, mijn leven heerlijck enden,Ga naar voetnoot374 375[regelnummer] Dat teffens aerde en zee hier van gewaegen zal.Ga naar voetnoot375 Verschrickt niet, hoort gy hoe de vyant quam ten val. Rey: Indienge heerlijck sterft, ten spiegel van de braven,Ga naar voetnoot377 Wy zullen uw gebeent by Manoë begraven,Ga naar voetnoot378 En vaders asschen noch verheugen met uw lijck; 380[regelnummer] Is 't anders in ons maght. ontfang, tot eene blijckGa naar voetnoot380 En zegel van ons trou, de hant van al de vrouwen. De hemel strafze, wie ontbreeckt haer woort te houwen.Ga naar voetnoot382 Ontfang, ô prins des lants, dees zilverlingen toch, Om u te dienen in uwe armoede, och, och, och. Samson: 385[regelnummer] Behoudt die gaef voor u. 'k verwachte blijder uuren.Ga naar voetnoot385 Al ben ick arm, wil 't Godt, het zal niet lange duuren. Rey: Gebie ons vry: wy staen tot uwen dienst alleen.Ga naar voetnoot387 Samson: Draeght zorge, waer gy komt, en gaet, dat geen Hebreen Zich heden in de kerck van Dagon vinden laeten. 390[regelnummer] Zy zullen u misschien gemoeten langs de straeten,Ga naar voetnoot390 Of merckten, op de maer van dit afgodisch feest,Ga naar voetnoot391
[pagina 193]
Geschickt tot een triomf, om, trots en bly van geest,Ga naar voetnoot392 Gevangen Samson uit te lachen met hun reyen, En in den ommegangk, hun godtsdraght, om te leien.Ga naar voetnoot394 Rey: 395[regelnummer] Uw lantsliên zijn belust noch eens den prins te zien, In dezen droeven schijn. Samson: zeer wel. dat kan geschiên Door eene trali, uit een venster, of van daecken. Het voeght den stammen niet, die zuiver offer blaecken, En branden, Godt ten prijs, zich in afgodendomGa naar voetnoot398-99 400[regelnummer] Te mengen, daer men danst op hun geloey, en bom,Ga naar voetnoot400 Voor Dagons zwart altaer, en, onder 't bancketteeren, Hem geile spelen wijdt. gy moet dien laster keeren.Ga naar voetnoot402 Gebiet uit onzen naem, wy yvren voor de wet, Dat niemant zijnen voet op Dagons drempel zett', 405[regelnummer] Of Godt zich openbaerde, als eertijts, door een wonder,Ga naar voetnoot405 En klonck 't gevloeckt gebou de kruin in met den donder.Ga naar voetnoot406 Ick zegh het nu niet al wat mijn geboortegeestGa naar voetnoot407 En wachter my te nacht voorspelde van dit feest.Ga naar voetnoot408 TUCHTKNAEP. REY. Tuchtknaep: Jodinnen, hebt gy hier zoo vroegh den prins gevonden? Rey: 410[regelnummer] Een' prins om zijnen hals met ketenen gebonden, Van zijn gezicht berooft, gedoemt ten arrebeit, In 't molentuchthuis. och, wat's dit een onbescheit,Ga naar voetnoot412 Een' overwonnen helt te ketenen, te treden, Te laeten maelen! gy volght billijckheit noch reden. Tuchtknaep: 415[regelnummer] Wy slachten Samson, die met kaeckebeenen sloegh, De vossen, staert aen staert geknoopt, in 't koren joegh; Zoo schoone landen, als de zon oit moght beschijnen, Misschepte in wildernisse, en heiden, en woestijnen.Ga naar voetnoot418 Uw vaders zoncken zelfs hun' broeder in den put,Ga naar voetnoot419
[pagina 194]
420[regelnummer] Verkochten hem voor slaef, beroofden van zijn' stut Den ouden vader, die zoo lang te deerlijck treurde,Ga naar voetnoot421 Door 't overdencken dat een ondier hem verscheurde. Rey: Het diende Josef tot eene opkomst, na een wijl Gekoren tot een' vorst en rijxvooght aen den Nijl. Tuchtknaep: 425[regelnummer] Dat 's waer, het diende hem tot eer, zoo hoogh gezeten: Maer dit behoefde hy zijn broêrs geen' danck te weeten.Ga naar voetnoot426 Rey: In welck een jammer heeft de boelschap hem gebroght,Ga naar voetnoot427 In zijnen diepen slaep verraeden, en verkocht! Hy is niet voor de vuist getemt, en overwonnen.Ga naar voetnoot429 Tuchtknaep: 430[regelnummer] Zoo vaerenze met recht, die zich niet spaenen konnenGa naar voetnoot430 Van schoone boelen, valsch en trouweloos van aert.Ga naar voetnoot431 Nu wort het tijt te gaen, eer 't volck op straet vergaêrt. Gy kunt zijn droefheit niet verminderen met schreien. Het hof belast hem noch in hechtenis te leien,Ga naar voetnoot434 435[regelnummer] Tot nader overleg. ick bondt op 's meesters last Den blinden aen dien boom met zijne keten vast: Nu worde ick wederom met hem naer huis gezonden. Zoo staet mijn wacht aen hem, hy aen mijn wacht gebonden.Ga naar voetnoot438 Wat is de hofdienst oock een jammerlijck bedwangk!Ga naar voetnoot439 440[regelnummer] Daer hapert altijt iet. dan valt het snoer te langk,Ga naar voetnoot440 En dan te kort: zoo draeit de weerhaen van de zinnen.Ga naar voetnoot441 Ick broght hem daetlijck uit, nu drijft men ons naer binnen.Ga naar voetnoot442 Rey: Wy bidden u, verschoon den armen blinden man. Tuchtknaep: Wat eischtge dit van my? daer komt de vorst, die kan, 445[regelnummer] Behaeght het hem, dit juck verlichten, of bezwaeren.Ga naar voetnoot445 Ick volgh mijn' last: my wort bevolen voort te vaeren. Gaet heene, spreeckt den vorst: misschien wat gy verwerft.Ga naar voetnoot447 Rey: O prins, Godt stercke uw hart, eer gy van droefheit sterft.
[pagina 195]
DE VORST. REY. Vorst: De groote toevloet der rondomgelege volcken 450[regelnummer] In deze hooftstadt zagh de zon, met droeve wolckenGa naar voetnoot450 Behangen, opgaen uit den oosten, dies men vreest Of eenigh onweêr en stortregen Dagons feest Moght stooren op zijn schoonste, en blussen d'outervieren, t'Ontsteecken met triomf voor hondert witte stieren,Ga naar voetnoot454 455[regelnummer] Zijn godtheit toegewijt, tot eene danckbre pracht,Ga naar voetnoot455 Dewijl de lantplaegh van gansch Palestijne ons maght In ketenen gevoelt: doch 't weder kan verkeeren, De lucht opklaeren. wie komt hier het hooghtijt eeren? Dit schijnen altemael Jodinnen, niet te bly.Ga naar voetnoot459 460[regelnummer] Zy zien versuft, en bloo. het hooft hangt op een zy. De moedt is haer vergaen, ontzoncken. 't is geen wonder. Wy kreegen endelijck den grooten vyant onder De klaeuwen. hoe of heur die maer in d'ooren klinckt, En nu de ketenklank, daer hy vergaet, verstincktGa naar voetnoot464 465[regelnummer] In zijn gevangkenis! zy komen herwaert treden. Rey: Genadighste, gedoogh dat wy u met gebeden Genaecken, en vergeef ons dees vrymoedigheit. Vorst: Hebreeusche joffers, wat is d'oirzaeck dat gy schreit? Verkorte u iemant? hier is 't hof, dat elck verdaedight,Ga naar voetnoot469 470[regelnummer] En hanthaeft by zijn recht, weldoenders begenadight,Ga naar voetnoot470 De boozen straft. dit hof ziet geen persoonen aen.Ga naar voetnoot471 Rey: Genadighste, dat's recht. zoo kan een rijck bestaen. Maer evenwel waerdeert een vorst gelede schade Zoo dier niet, of hy mengt gestrengheit en genadeGa naar voetnoot473-74 475[regelnummer] In eenen, die naer recht verdient de hooghste straf.Ga naar voetnoot475 Wy quamen op den roep van dit triomffeest af Naer Gaze, met die hoop, of wy de strenge maghten Van Palestijne noch met onze jammerklaghten Beweegen moghten acht te neemen op den staetGa naar voetnoot479
[pagina 196]
480[regelnummer] Van onzen prins, te droef vervallen in dien haet, Helaes, by hoogh en laegh, en geensins zonder reden. De schade, alom geleên by Filistijnsche steden,Ga naar voetnoot482 Is onvergoebaer, quetst vijf hooftsteên in haer ziel.Ga naar voetnoot483 Maer 't ongenadigh lot, dat hem ten deele viel, 485[regelnummer] Het licht t'ontbeeren, in een' nacht van duisternissen, Wat is dit anders dan het halve leven missen? Hy leedt een halve doot, toen hem, van kracht berooft,Ga naar voetnoot487 De vyant boorde bey zijne oogen uit het hooft, Geketent door 't gejuich der straeten heenevoerde, 490[regelnummer] Dat zelfs de harten der beledighden beroerdeGa naar voetnoot490 Tot mededoogen. meng ten minste [al is het spa Nu wy u smeecken,] noch een' druppel van gena Met uw rechtvaerdigheit. laet uwe wraeck bedaeren, Zoo volght u d'eer dat gy uw' vyant noch kunt spaeren. Vorst: 495[regelnummer] Gelijck uw hooftstam, die den leeu voert in zijn vaen,Ga naar voetnoot495 Zoo dra niet overtreckt de kil van ons Jordaen,Ga naar voetnoot496 En Adonibezeck den koning 't velt leert ruimen,Ga naar voetnoot497 Of houwt hem, in de vlught gegrepen, flux de duimen Van hant en voeten af. toen most hy, als een hont, 500[regelnummer] De kruimen, van den disch gevallen, met den mont Van d'aerde zamelen, op handen en op voeten Gekropen, in het stof zich wentelen, en wroeten, En, naer Jerusalem vervoert met veel geschals, In banden sterven, en het boeten met den hals.Ga naar voetnoot504 Rey: 505[regelnummer] Zoo hy geen zeventigh erfkoningen moordadigh Mishandelde op die wijs, men had dus ongenadigh Hem zijne tiranny niet weêr betaelt gezet. Men streeck het vonnis naer zijne ingestelde wet.Ga naar voetnoot508 Vorst: Zoo kan dan Samson met geen reden zich beklaegen. 510[regelnummer] Wie andren plaegen wil verdient de zelve plaegen. Rey: Is Samson losbaer, stel hem op een' hoogen prijs.Ga naar voetnoot511
[pagina 197]
Vorst: Men koopt hier 't recht niet om, dat strijt met onze wijs.Ga naar voetnoot512 Men geeft geen' vyant maght en vryheit zich te wreecken. Rey: De prins zit blint, van licht en zijn gezicht versteecken.Ga naar voetnoot514 515[regelnummer] Een blinde is maghteloos, en droomt van geene wraeck. Vorst: Hy slijte dus den tijt, den bozen tot een baeck.Ga naar voetnoot516 Rey: Het missen van 't gezicht dient andren tot een voorbeelt.Ga naar voetnoot517 Vorst: Men heeft hem eeuwigh ter gevangkenis veroordeelt: En beter eeuwigh dan voor een gezette tijt. Rey: 520[regelnummer] Een zelve maght verwijst: een zelve schelt hem quijt.Ga naar voetnoot520 Vorst: Een vonnis krencken, noch niet lang geleên gestreecken?Ga naar voetnoot521 Rey: Het vonnis blijve: geef hem lucht om uit te breecken.Ga naar voetnoot522 Vorst: Uitbreecken? hoe kan dit, behoudens recht, geschiên?Ga naar voetnoot523 Rey: Men kan ontveinzende, wel door de vingers zien. Vorst: 525[regelnummer] De menschen zijn te loos, en lozen zouden 't mercken:Ga naar voetnoot525 En waer toe dient het, als om boze in 't quaet te stercken,Ga naar voetnoot526 Den ouden gangk te gaen, gebuuren tot verdriet. Rey: Zoo Samson dit bequam gelust het niemant niet:Ga naar voetnoot528 Vorst: Gy zult den nadruck eerst gevoelen van ons kusten.Ga naar voetnoot529
[pagina 198]
530[regelnummer] Wy laeten 't by de straf van Samson niet berusten.Ga naar voetnoot530 Het is besloten dat men 't gansche Jodenlant Zal overtrecken, en tot aen den waterkant Der stroomende Jordaen brantschatten alle stammen, Of zetten voor de vuist al 't lant in bloet en vlammen.Ga naar voetnoot534 535[regelnummer] Wy willen boven dat hereischen achterstel Van schattingen, ons hof door Samsons trots bevelGa naar voetnoot535-36 En sterckheit, twintigh jaer, te wreveligh onthouwen.Ga naar voetnoot537 Rey: Zoo wreet bejegenen Godts erfdeel, en getrouwen? Vorst: Wat erfdeel? Rey: Kanaän is lang van Abraham,Ga naar voetnoot539 540[regelnummer] Achthondert jaer geleên, bezeten. dit's de stamGa naar voetnoot540 Van Godt gezegent, in Egypten aengewassen.Ga naar voetnoot541 Vorst: Gy onbeschaemden wilt met roemen elck verbassen.Ga naar voetnoot542 Gy putte Egypten uit, beroofde 't van zijn' schat. Een acker lants was 't al, dat een Chaldeeu bezat 545[regelnummer] Te Mamre, daer hy vreemt van 't zuiden quam getogen. Rey: Aertsvader Abraham heeft dappere oorelogenGa naar voetnoot545-46 Met koningen gevoert, zijn' broeder Loth ontzet,Ga naar voetnoot547 De neef van Abraham Egyptenlant geredt,Ga naar voetnoot548 Gespijst uit zijnen schoot. zy dancken 't vreemdelingen, 550[regelnummer] Datze al van hongersnoot niet storven, en vergingen.Ga naar voetnoot550 De Godt der vadren schonck ons 't vruchtbre Kanaän. Vorst: Hy schonck het u? aen wien? een heiloos moortgespan,Ga naar voetnoot552 Erfvyanden van Goôn, en kercken, en altaeren, Beeltstormers, die noch koor noch heilighdommen spaeren. 555[regelnummer] Gy quaemt van buiten in, verhongert, en verwoet, En stiet gewettighden, erfvorsten uit hun goet, En overout bezit, en, van dien geest bezeten,
[pagina 199]
Voert nieuwe wetten in, en pijnight het geweeten. Men loop' niet wijdt: uw prins, voor wien gy spreeckt en pleit,Ga naar voetnoot559 560[regelnummer] Heeft gruwzaemer dan oit al 't lant in d'asch geleit. Rey: Vergeef het naer uw maght. ons past geen tegenspreecken.Ga naar voetnoot561 Wy quamen hier, om slechts te bidden, en te smeecken. Vorst: Dit smeecken is vergeefs: vergeefs gena geverght.Ga naar voetnoot563 Zoo wort geen straf verzacht, maer 't vonnis eer geterght.Ga naar voetnoot564 565[regelnummer] Men kan naer billijckheit niet tweemael vonnis strijcken. Rey: Ten minste laet een' strael van uw genade blijcken, In deze strengheit, en behou uw recht geheel.Ga naar voetnoot567 Vorst: Kan 't voeghelijck geschiên, betoont ons in wat deel.Ga naar voetnoot568 Rey: Dees ongeluckige, verkloeckt, verrascht, gegrepen,Ga naar voetnoot569 570[regelnummer] Berooft van 't hemelsch licht, met ketenen genepen, Gedoemt ten arbeit, op 's aenklaegers straffen eisch,Ga naar voetnoot571 Gevoelt, in luttel tijts, de krachten, en het vleisch Zoo wechgesmolten, dat hy wanckelt op zijn beenen, Allengs aen 't quijnen slaet, den tijt verslijt met steenen, 575[regelnummer] En zuchten. dus geperst door 't nijpen van den noot, Verwacht dees onlangs stercke een' onverwachten doot. Dat 's d'eenige uitkomste, en zijn uiterste verlangen.Ga naar voetnoot577 Moght hy tot zijnen troost de blyde maer ontfangen, Dat hem vergunt wort, na deze uitgestaene straf,Ga naar voetnoot579 580[regelnummer] Te rusten in den schoot van 't vaderlijcke graf, d'Elendige zou dit de hooghste weldaet achten.Ga naar voetnoot581 Dat 's buiten lantgevaer 's gevangens smert verzachten.Ga naar voetnoot582 Het toestaen van een graf en uitvaert is het alGa naar voetnoot583 Waerop hy hoopt. helaes, verwerven wy 't, het zal 585[regelnummer] U tot onsterflijcke eer, en eenen naem gedyenGa naar voetnoot585 By alle staeten, zelfs die uwe kroon benyen. Genadighste, och vergun dat vrouwen, luttel kloeck,Ga naar voetnoot587
[pagina 200]
En bloode, en schaemroot, in haer mondeling verzoeck, Zoo veel genade hier ten hove in u gemoeten.Ga naar voetnoot589 590[regelnummer] Wy worpen met dees hoope, aen 't outer van uw voeten,Ga naar voetnoot590 Ons met eerbiedigheit in 't stof ter aerde neêr. De titel van genade ontsta u nimmermeer.Ga naar voetnoot592 Vorst: Hebreeusche joffers, rijst: schept moet: hout op van treuren. Wischt af uw traenen. wat gy bidt zal u gebeuren.Ga naar voetnoot594 595[regelnummer] Ick zweer by Dagon, by mijn hooft, en 't hoogh altaer, Zoo Samson sterft, men zal de vorstelijcke baer, De rosbaer van het hof zijn lichaem niet ontzeggen.Ga naar voetnoot597 Vervoert het. laet het lijck in vaders grafstê leggen. Is ergens stercker Godt, waer by men zweeren magh, 600[regelnummer] Hy rucke 't kerckgewelf van Dagon dezen dagh,Ga naar voetnoot600 In 't midden van de vreught, op 't hooft der Filistijnen, Begrave en overstulpe al die te feest verschijnen:Ga naar voetnoot602 En kunt gy 't vinden by uw vaderlijcke wet,Ga naar voetnoot603 Vergast te middagh ons op Dagons kerckbancket.Ga naar voetnoot604 REY VAN JODINNEN. Zang: 605[regelnummer] Bestaen hier alle dingen In 't groot heelal by treckGa naar voetnoot606 En tegenheit, en houdt Godts maghtGa naar voetnoot607 Het al in zijn besteckGa naar voetnoot608 Door eenigheit, en tegendringen,Ga naar voetnoot609 610[regelnummer] Als een gewelf met kracht Gebonden hangt te gader; Wat wonder is 't, dat bloet naer bloet Getrocken wort met zulck een' gloet, Als eigen aen eene ader!Ga naar voetnoot614 615[regelnummer] Na'et overlijden zoeckt het kintGa naar voetnoot615 De moeder, vrolijck als 't haer vint. De zoon zoeckt rust by vader. I. Tegenzang.: Zoo schijnt het hier gelegen
[pagina 201]
Met Samson in zijn smert, 620[regelnummer] In zulck een' jammerlijcken staet Treckt noch zijn treurigh hart Naer vaders asch, als naer een' zegen, En troost, in zoo veel smaet: Als of hy dan wou klaegenGa naar voetnoot624 625[regelnummer] Het onheil, dat hem wedervoer; Hoe 't scheermes al de kracht afschoer;Ga naar voetnoot626 d'Erfvyant uit zijn laegen Den weerelozen overviel, En pijnighde een bedroefde ziel. 630[regelnummer] Wat baert de min al plaegen! II. Zang: d'Aertsvaders door die reden Bewogen in 't gemoedt, Zoo menige eeuw geleên, Gaen op dien zelven voet 635[regelnummer] Begraven elck zijn overleden Te Hebron al by een, Op eene zelve stede,Ga naar voetnoot637 Hier toe gewijt van Abraham.Ga naar voetnoot638 Daer raeckt de telgh by haeren stam. 640[regelnummer] 't Gebeent van Josef mede Wort derwaert, naer der stammen stijl,Ga naar voetnoot641 Gevoert van Memfis, en den Nijl. Zoo rustenze alle in vrede. II. Tegenzang: De vorst heeft hoogh gezworenGa naar voetnoot644 645[regelnummer] By Dagon met een' eedt. Best datwe naer den kercker gaen En in zijn harteleet Den droeven prins, by Godt verkoren,Ga naar voetnoot648 Dit melden, om het hart t'ontslaen 650[regelnummer] Van zijn bekommeringen Voor graf, en uitvaert, of hy snelGa naar voetnoot651 Ons quaem t'ontvallen door gequel En druck, die hem omringen, Daer d'arme blinde in duisternis 655[regelnummer] Van menschentroost versteecken is, Hy zal van blyschap springen.	voetnoot185-86 verlegen van: in rampzalige omstandigheden door. voetnoot188 schijn: toestand. voetnoot189 op zijnen hals: met geen ander vooruitzicht dan de dood (oorspr. met levensgevaar) (Ned. Wdb. V, 1654). voetnoot191 afgeslaeft van: afgemat door. voetnoot192 bekrozen: bevuild (Ned. Wdb. II, 1643). voetnoot194 echter: daarna. voetnoot195 Te: zeer; staet: hoge positie. voetnoot197 schicken: lijdelik verdragen. voetnoot199 reên: taal. voetnoot203 levendige: levende. voetnoot207 begraeut: afgesnauwd. voetnoot211 Zie Inhoudt r. 24. voetnoot212 slaen: strijden (doodslaan). voetnoot213 dus: op deze (zelfde) wijze. voetnoot215 vroome prins: dappere vorst. voetnoot216 schijn: vgl. vs. 188. voetnoot219 gelegenheit: omstandigheden. voetnoot220 vgl. Vondel's brief a. Huygens, 16 Dec. 1659 (Sterck: Vondel-brieven, bl. 131). voetnoot223 het voorzie: hierin te hulp komt. voetnoot226 bepaelen: beperken. voetnoot227 die: hij die. voetnoot229 maghtigh: in staat. voetnoot232 verongeluckt: in het ongeluk gestort. voetnoot233 in 't hondert: als los gerucht (eig. op goed geluk, luk raak: Ned. Wdb. VI, 911). voetnoot234 heeft gewaeght: is in beroering geweest. voetnoot235 Van Dan tot Berseba: in het gehele Joodse land (zie David in B., Inhoudt r. 20). wat oude, kunne en staet: mensen van verschillende leeftijd, sekse en stand; bederf: ondergang. voetnoot237 schuw: afkerig. voetnoot238 in den aert: van karakter. voetnoot239 Sorek: naam van een beek (Richteren 16, 4). voetnoot240 gierigh: hebzuchtig. voetnoot241 boelschap: zie vs. 72; los: stuurloos. voetnoot242 Is: staat gelijk met; in noot van eens te blijven: in gevaar van ten slotte te verongelukken. voetnoot244 hiel aen: volhardde er in. voetnoot245 vergen: dringend vragen; melden: verraden. voetnoot246 zielstorm: hartstocht. voetnoot247 Van: door. voetnoot249 'k Had dicht gebleven: ik had gezwegen, het geheim bewaard; klaer: onomwonden. voetnoot250 schijn: voorwendsel; haer t'ontleggen: voor haar te verbergen (ontleggen: verwijderd houden). voetnoot251-254 groene basten: in de Statenbijbel: verse zelen die niet verdroogd zijn (Richteren 16, 7-14). voetnoot254-55 Gods vyant: de Filistijnen; laegen: hinderlaag: nl. nadat zij driemaal vergeefs door de hulp van Delila hem het geheim hadden getracht te ontlokken. voetnoot256 dus: op deze wijze; als uitgestort: haar zelfbeheersing verloren hebbende. Van Lennep wijst er op, dat Dido's verwijten aan Eneas hierbij Vondel voor de geest kwamen, vgl. Aen. IV, vs. 305-23. voetnoot257 Meineedige aert: meinedige; een hart toedraegen: liefhebben. voetnoot258 my uw hart ontveinst: veinst mij niet lief te hebben. voetnoot259 verlooft: gewijd. voetnoot260 Van moeders lichaem: van uw geboorte af; schoer: met oe-klank; vgl. vs. 72 en Van Helten: Vondels Taal I, § 14; 't ruige hooft: vgl. de ruige locken in vs. 9. voetnoot261 spaentge uw lust: onthoud gij u (spanen = spenen). voetnoot263 wet: geloof. voetnoot264 schel: scheld. voetnoot265 veraert van: afvallig wordt van. voetnoot267 uwe hut: de Ark des Verbonds. voetnoot271 nadruck: betekenis, gewicht. voetnoot273 zelf: zelfs. voetnoot274 korts: in de laatste tijd. voetnoot275 By: door. voetnoot276 tijt: leeftijd, jeugd. voetnoot279 waerdiger geheilight: dat veeleer waard zoude zijn om gewijd te worden. voetnoot280 Askalon enz.: de vijf hooftsteên (vs. 50). voetnoot282 aengeslagen: tot zich gelokt. voetnoot283 verydeltuit: koket verkwistend weggeschonken. voetnoot284 zonder gront: onbetrouwbaar. voetnoot285 onthaelen: ontvangen. voetnoot286 al: alles. Of gebruikt Vondel hier de bekende Zuid-Nederlandse constructie voor: al belovende? (Ned. Wdb. II, 75 Aanm.). voetnoot287 ongelijck beslecht: twisten bijlegt, rechtspreekt. voetnoot288 ter vierschaere: rechtspreken. voetnoot289 Verongelijcktge: doet ge onrecht. voetnoot291 Wiens: wier. voetnoot293 de keurighste: die het moeilikst te voldoen is (vgl. kieskeurig); om my hengel: om mij heendraait, naar mijn hand dingt (hengelen: zweven rondom; Ned. Wdb. VI, 572). voetnoot294-95 roemen: u er op beroemen; spelde: voorspelde; zie Inhoudt r. 2. voetnoot299 voorstant: steun. voetnoot300 gelijck een zegel: volkomen betrouwbaar (eig. zo betrouwbaar als een gezegeld document). voetnoot302 stont tegen: weerstond; die stormen: die hartstochtelike uitvallen. voetnoot303-4 Zinspeling op krokodilletranen, d.z. geveinsde tranen; sloegh een loos geluit: maakte misbaar (loos: ongemeend). voetnoot306 Verzwoerme haer gena: ontzegde mij, krachtig verzekerend, haar gunst. voetnoot308 verdroncken: ondergedompeld. voetnoot309 Ons aengloeit: zich aan ons vertoont met een gloed; geen bloemen ingeschapen, die van nature de bloem niet eigen is. voetnoot310 reedtste: meest geschikte. voetnoot311 van: aan. voetnoot312 een korte doot: een plotselinge dood, zelfmoord. voetnoot313 van: met. voetnoot315 mijn wellust: het genot dat mijn omgang u verschaft. voetnoot317 rustigh: kloek, met beslistheid. voetnoot319 repme niet: raak mij niet aan (vgl. vs. 322). voetnoot321 bloetroos: in de Leeuwendalers (dl. 5, 267) wordt dat woord gebruikt voor een soort moedervlek; in dit verband wel hetzelfde als de ‘ons aangloeiende lenteroos’ van vs. 308-9; versch: fris. voetnoot323 't niet besterf: in leven blijf. voetnoot330 nippelde: frequentatief van nijpen, vooral liefkozend (Ned. Wdb. IX, 2022); uw dolle vlammen: uw razende hartstocht. voetnoot331 Dat hebtge wech: dat genot hebt ge voorgoed verloren, onverschillig of ge het al of niet waardig zijt. voetnoot332 Joffereverdriet: gij die uw jonge vrouw verdriet aandoet. voetnoot333 van: aan. voetnoot334 nocken: snikken (Ned. Wdb. IX, 2058). voetnoot335 ter doot: ten dode toe. voetnoot336-37 wint op: wint het van. voetnoot339 vooral: boven alles, plechtig. voetnoot340 melden: verraden. voetnoot341 echter: (kort) daarna. voetnoot343 's boelschaps: door Vondel als onzijdig woord opgevat voor de vrouw, terwijl de boelschap in vs. 427 het boeleren betekent; 't gierigh hart bekoort: haar hebzuchtig hart verleidt. voetnoot344 verlaet zich op haer woort: vertrouwt op haar toezegging. voetnoot345 roncken: slapen. voetnoot346 verzaden: verzadigde, bevredigde; verdroncken: ondergedompeld, geheel opgaande in. voetnoot349 heet van toren: in woede ontstoken. voetnoot350 Berst in: komt binnen stormen. voetnoot351 krimp: ineenkrimp van smart. voetnoot353 vroomen: rechtsschepenen. voetnoot354 Hoe is uw staet verkeert: Wat zijt ge diep gevallen! voetnoot355 schijn: toestand; ree: gereed. voetnoot358 legge op mijne luimen: lig op de loer. voetnoot360 de Geest: de ‘geboortegeest’ van vs. 407, waarmee waarschijnlik de engel bedoeld wordt, die zijn geboorte voorspeld had (zie Inhoudt r. 2); te nacht: vannacht. voetnoot361 slaecken: los te maken, te bevrijden. voetnoot362 afscheit: dood; voorhanden: nabij. voetnoot363 triomfante: die mij over mijn vijanden doet triomferen; gewaeght: dreunt (vs. 375). voetnoot365 kunne en oude: sekse en leeftijd. voetnoot366 met den hals: met hun leven. voetnoot369 uit te wercken: te bewerken. voetnoot370 wil: moge. voetnoot371 immers: tenminste, in elk geval. voetnoot373 schenden (meestal met assimilatie schennen): slaan. voetnoot374 heerlijck: eervol. voetnoot375 teffens: tegelijk; gewaegen: vgl. vs. 363. voetnoot377 ten spiegel van: als loffelik voorbeeld voor. voetnoot378 Manoë: zie Inhoudt r. 1. voetnoot380 Is 't anders: als het tenminste is. voetnoot382 ontbreeckt: te kort schiet, nalatig is in. voetnoot385 'k verwachte: praesens, gelijk vaak, met de oude uitgang e. voetnoot387 alleen: slechts (accent op uwen). voetnoot390 gemoeten: ontmoeten. voetnoot391 op de maer van: als ze horen van (maer: tijding). voetnoot392 Geschickt: ingericht. voetnoot394 Accent op hun (honend, als tegenstelling met de ‘godtsdraght’ van het ware geloof (vg. vs. 81); om te leien: rond te voeren. voetnoot398-99 zuiver: reine; blaecken en branden (synoniemen). voetnoot400 geloey: spottend woord voor de heidense lofzangen; bom: trommel. voetnoot402 geile: wellustige; laster: schande. voetnoot405 Of: voor het geval dat .... Zinspeling op het plan van zijn aanslag. voetnoot406 klonck de kruin in: sloeg de schedel in. voetnoot407 al: alles; mijn geboortegeest: zie bij vs. 360 en vgl. 1097. voetnoot408 wachter: beschermengel. voetnoot412 onbescheit: onredelikheid, onrecht. voetnoot418 Misschepte in: misvormde tot. voetnoot419 zoncken: lieten zinken, afdalen. Zinspeling op de geschiedenis van Jozef en zijn broeders.; zelfs hun' broeder: hun eigen broeder. voetnoot421 te deerlijck: zeer deerniswekkend. voetnoot426 dit: daarvoor. voetnoot427 de boelschap: vgl. vs. 72. voetnoot429 voor de vuist: in een openlike strijd. voetnoot430 spaenen: zie vs. 261. voetnoot431 boelen: syn. van boelschap (vs. 427) en van boelinne (vs. 1347). voetnoot434 belast: gelast. voetnoot438 Als bewaker moet ik hem volgen, terwijl hij verplicht is mij te gehoorzamen. Van Lennep wijst op een dergelijke woordspeling in Maria Stuart, vs. 29. voetnoot439 bedwangk: dwang, slaafse dienst. voetnoot440 iet: iets. voetnoot441 zoo draeit de weerhaen van de zinnen: zo wispelturig is men. voetnoot442 daetlijck: zo even. voetnoot445 bezwaeren: verzwaren. voetnoot447 misschien wat: het is mogelijk dat gij iets. voetnoot450 droeve: sombere. voetnoot454 t'Ontsteecken: die ontstoken moeten worden. voetnoot455 danckbre pracht: schone plechtigheid als dankbetoon. voetnoot459 niet te bly: niet zeer verheugd. voetnoot464 verstinckt: in stank verkwijnt. voetnoot469 Verkorte u iemant?: deed iemand u te kort, u leed aan? voetnoot470 weldoenders: degenen die het goede doen. voetnoot471 ziet geen persoonen aen: maakt geen onderscheid tussen personen, is onpartijdig. voetnoot473-74 waardeert zoo dier niet: telt niet zo zwaar; mengt gestrengheit en genade: laat bij alle strengheid ook genade gelden (Vgl. vs. 491-93). voetnoot475 In eenen: ten opzichte van iemand. voetnoot479 acht te neemen op: uw opmerkzaamheid te wijden aan; staet: toestand. voetnoot482 by: door. voetnoot483 onvergoebaer: niet te herstellen. voetnoot487 leedt: onderging. voetnoot490 Dat: wat. voetnoot495 nl. Juda. voetnoot496 kil: bedding. voetnoot497 Zie Richteren 1, 5 vlg. voetnoot504 In banden: in boeien, in gevangenschap. voetnoot508 naer zijne ingestelde wet: volgens de door hem zelf ingestelde wet. voetnoot511 losbaer: door loskoping te bevrijden; stel hem op een' hoogen prijs: bepaal een hoge losprijs. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 519, de oude uitgave laat dit vers zeggen door de Rey. voetnoot512 wys: zeden. voetnoot514 zit blint: is blind; versteecken: verstoken. voetnoot516 den tijt: zijn levenstijd; baeck: waarschuwend teken. voetnoot517 Zijn blindheid is voor anderen al afschrikkend genoeg. voetnoot520 Een zelve: dezelfde; verwijst: vonnist. voetnoot521 krencken: verzwakken, verzachten. voetnoot522 lucht om uit te breecken: gelegenheid om te ontsnappen. voetnoot523 behoudens recht: met behoud van de rechterlike uitspraak. voetnoot525 mercken: in gedachten houden (en dus willen navolgen). voetnoot526 boze: bozen. voetnoot528 Als Samson die genade verkreeg, zou niemand lust gevoelen (tot navolging?); gelusten (onpersoonlik); niemant niet: versterkte ontkenning. voetnoot529 nadruck: druk, als gevolg van de vroeger ondervonden bejegening (Ned. Wdb. IX, 1475); eerst: weldra. voetnoot530 Wy laeten 't niet berusten by: wij nemen geen genoegen met, laten het niet bij de afstraffing van S. voetnoot534 voor de vuist: zonder dralen? In andere betekenis vs. 429. voetnoot535-36 boven dat hereischen: bovendien opeisen (terugvorderen); achterstel van schattingen: de achterstallige belasting. voetnoot537 te wreveligh: zeer misdadig. voetnoot539 van: door. voetnoot540 bezeten: in bezit genomen. voetnoot541 aengewassen: in aantal toegenomen. voetnoot542 verbassen: overbluffen (eig. schrik aanjagen door aan te blaffen). voetnoot545-46 zie Gen. 15, vs. 13; vreemt: als vreemdeling. voetnoot547 zijn' broeder Loth ontzet: zie Gen. 19, vs. 29. voetnoot548 neef: nakomeling, nl. Jozef. voetnoot550 al: allen; storven: stierven. voetnoot552 moortgespan: moorddadige troep. voetnoot559 Men loop' niet wijdt: men behoeft niet ver te gaan (om een voorbeeld te vinden). voetnoot561 maght: vermogen. voetnoot563 geverght: gevraagd. voetnoot564 geterght: geprikkeld, d.w.z. juist door het verzet onwrikbaar. voetnoot567 behou uw recht geheel: laat het vonnis ongewijzigd. voetnoot568 betoont ons in wat deel: wijs ons aan in welk opzicht. voetnoot569 verkloeckt: door list overmand. voetnoot571 straffen: strenge. voetnoot577 zyn uiterste verlangen: zijn laatste wens. voetnoot579 na deze uitgestaene straf: na het doorstaan van deze straf. voetnoot581 Elendige: rampzalige. voetnoot582 Dat 's: dat is. voetnoot583 het al: alles. voetnoot585 gedyen tot: strekken tot. voetnoot587 luttel kloeck: weinig met verstand begaafd, dus: eenvoudig van geest. voetnoot589 gemoeten: ontmoeten. voetnoot590 worpen: werpen; 't outer van uw voeten: de vorst wordt tot een aardse godheid, voor wie de smekelingen als voor een altaar knielen. voetnoot592 De titel van genade: de eer genade betoond te hebben (titel: rechtmatige aanspraak); ontsta: moge u ontzegd worden, moge u ontgaan. voetnoot594 gebeuren: ten deel vallen. voetnoot597 rosbaer: draagkoets (Ned. Wdb. XIII, 1392). voetnoot600 De vorst voorspelt als 't ware de naderende ramp! voetnoot602 overstulpe: bedekke. voetnoot603 't vinden by: het in overeenstemming brengen met; wet: geloof. voetnoot604 Vergast ons: weest onze gasten (Mnl. Wdb. VIII, 1742, Oudemans Wdb. op Hooft, 367); op Dagons kerckbancket: bij de offermaaltijd (zie vs. 716) ter ere van Dagon. voetnoot606 treck: aantrekkende kracht. voetnoot607 tegenheit: afstotende kracht. voetnoot608 Het al: alles (vgl. vs. 583), of het heelal? besteck: verband. voetnoot609 eenigheid: kracht die samenhoudt; tegendringen: tegendruk. voetnoot614 eene: een zelfde. voetnoot615 't overlijden (der moeder). voetnoot624 klaegen: zich beklagen over. voetnoot626 afschoer: afschoor (vgl. vs. 260). voetnoot637 zelve: zelfde. voetnoot638 van: door. voetnoot641 stijl: gewoonte. voetnoot644 hoogh: plechtig. voetnoot648 by: door. voetnoot651 of: voor het geval dat.

Vorige Volgende

De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

Het tweede bedryf.

Over het gehele werk

titels

auteurs

Over dit hoofdstuk/artikel

lied