Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Lucifer. Adam in ballingschap, of Aller treurspelen treurspel. Noah, of Ondergang der eerste wereld (2004)

Informatie terzijde

Titelpagina van Lucifer. Adam in ballingschap, of Aller treurspelen treurspel. Noah, of Ondergang der eerste wereld
Afbeelding van Lucifer. Adam in ballingschap, of Aller treurspelen treurspel. Noah, of Ondergang der eerste wereldToon afbeelding van titelpagina van Lucifer. Adam in ballingschap, of Aller treurspelen treurspel. Noah, of Ondergang der eerste wereld

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.68 MB)

Scans (15.47 MB)

ebook (4.42 MB)

XML (0.76 MB)

tekstbestand






Editeur

M.A. Schenkeveld-van der Dussen



Genre

drama

Subgenre

tragedie/treurspel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Lucifer. Adam in ballingschap, of Aller treurspelen treurspel. Noah, of Ondergang der eerste wereld

(2004)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 149]
[p. 149]

Derde bedrijf

asmodé, Lucifer
 
asmodé
545[regelnummer]
Doorluchtste keizer van den jammerpoel vol rampen,
 
en 't rijk der wereld, wij verschijnen op uw stampen,Ga naar voetnoot546
 
in schaduw van den boom, geladen en vermastGa naar voetnoot547
 
van heerlijk ooft, waardoor de kennis groeit en wast.
 
Gebie al wat ge wilt uw dienaar toebetrouwen.
 
lucifer
550[regelnummer]
O Asmodé, nu help ons 't rijk des afgronds bouwen.
 
Wij zoeken hulp en steun aan uw doortrapten raad,Ga naar voetnoot551
 
uit lust ter wrake van dien onverdienden smaad
 
en 't schendig ongelijk in 't opperhof geleden,
 
waar Michaël, bestormd en wettig aangestreden,Ga naar voetnoot554
555[regelnummer]
het heir der hemelen met zijnen donderslag
 
en bliksemstralen dreef ten troon uit van 't gezag,
 
ons eeuwig toegestaan. Nu willen we, als bandijtenGa naar voetnoot557
 
gedurig tegen 't rijk van dien erfvijand wrijten,Ga naar voetnoot558
 
niet voor de vuist en door een openbaar geweld,Ga naar voetnoot559
560[regelnummer]
naardien zijn heirkracht ons te machtig valt in 't veld,Ga naar voetnoot560
 
maar door bedrog en list en heimelijke lagen.
 
Zo kan het kleenste dier het allergrootste plagen.
 
Nu giet dien aanslag eens in een rechtschapen vorm.Ga naar voetnoot563
[pagina 150]
[p. 150]
 
asmodé
 
Het allerreedste is dat men listig Hem bestorm'Ga naar voetnoot564
565[regelnummer]
in zijn volschapen beeld, wiens glans zo hemels flonkert.Ga naar voetnoot565
 
Indien ge 't kroost, dat naar den vader zweemt, verdonkert,
 
zo keert Hij 't aanzicht van deze ongelijkenis.Ga naar voetnoot567
 
Gij weet hoe hun dit ooft zo scherp verboden is:
 
geraakt de zoon 't verbod des vaders t' overtreden,Ga naar voetnoot569
570[regelnummer]
zo steekt hij zich in schuld, door tranen noch gebeden
 
noch gene middelen te zoenen, hoe men schreit.Ga naar voetnoot571
 
lucifer
 
Dat waar' de misdaad van de hoogste majesteit
 
te kwetsen trots hervat, in d'aardse heerschappije.Ga naar voetnoot572
 
asmodé
 
Met reden. Vangen we aan van beeldenschenderije,Ga naar voetnoot574
575[regelnummer]
naardien het afgebeelde in zijnen oppertroon
 
te zeker zit. Dus wordt de parel van zijn kroon
 
gerukt en in het slijk getrappeld en geschonden.
 
lucifer
 
Wij nemen 't in beraad. Maar weet ge ook andre vonden
 
te vinden, om allengs en niet zo plotseling
580[regelnummer]
ons t' openbaren? Want de hemel sloot een ringGa naar voetnoot580
 
en wacht van englen om deez' beiden, die nu paren
 
en vrolijk bruiloften. Gij hoort door loof en blaêren.
 
den blijden bruiloftsgalm en schellen voglenklangk,
 
uit telg en tak en haag, ontvonkt aan englenzangk,Ga naar voetnoot584
585[regelnummer]
het feest inluiden. Men is bezig met bereiden
 
en dekken van den dis. Wachtengelen geleiden
[pagina 151]
[p. 151]
 
de gasten en de bruid en blijden bruidegom.
 
Ook waart hier Michaël, het hoofd der hofwacht, omGa naar voetnoot588
 
te waken dat geen wrok van hels gespook hen store.
590[regelnummer]
In 't kort, men houdt er wacht van achter en van voren.
 
Bandijten worden licht verraden en ontdekt.
 
asmodé
 
Bandijten dienen op te waken, ongewektGa naar voetnoot592
 
van hunnen vijand en geen vast verblijf te zoeken,
 
noch licht en open lucht. De schaduwen en hoeken,
595[regelnummer]
spelonk en onweg, bos en galerij en haagGa naar voetnoot595
 
bedekken allerbest het nachtspook, dat bij daag
 
ongaarne wordt gezien. Het moet zichzelf bewaren.Ga naar voetnoot597
 
lucifer
 
Hoe kunt ge werken, en uw aard niet openbaren?
 
asmodé
 
Men trekke een grijns aan van het een of 't ander dier.Ga naar voetnoot599
 
lucifer
600[regelnummer]
Een vogel die de lucht met zijne pen bezwier',Ga naar voetnoot600
 
gelijkt den geesten, die op hunne vleugels zweven.
 
Verkies den adelaar, der vooglen vorst, in 't strevenGa naar voetnoot602
 
alle anderen te kloek, en die met zijn gezichtGa naar voetnoot603
 
en oogstraal niet ontziet het stekend middaglichtGa naar voetnoot604
605[regelnummer]
te tarten. D' adelaar zou zijnen roof ontdekkenGa naar voetnoot605
 
van ver indien hij most verhit ten oorlog trekken.Ga naar voetnoot606
 
Hij is gewapend met den bek en scherpen klauw.
 
Of kies een elefant. Zijn lichaam valt niet nauw
 
om in te schuilen en bedekt te lopen mommen.Ga naar voetnoot609
[pagina 152]
[p. 152]
610[regelnummer]
Hij is in reêngebruik de kloekste van de stommenGa naar voetnoot610
 
en machtig met zijn snuit een boom te slaan in 't zand,
 
of Adam, in de lucht geslingerd, op den tand
 
te vatten, zo 't hem niet van geesten wordt verboden.Ga naar voetnoot613
 
asmodé
 
Dat 's waar: de Godheid waakt omlaag voor d' ondergodenGa naar voetnoot614
615[regelnummer]
en zijn stadhouder, vorst en hoofd van 't aardse rijk.Ga naar voetnoot615
 
Geen dier is mensen in zijn kloekheid zo gelijkGa naar voetnoot616
 
en ons zo nut om stil een aanslag uit te werken
 
dan een geschubde draak, voorzien van schone vlerken.
 
Hij is in vliegen en omzweven uitgeleerd.Ga naar voetnoot619
620[regelnummer]
Zijn tong, om 's mensen spraak te volgen geboetseerd,Ga naar voetnoot620
 
zou geestig weifelen en liegen en bedriegen.Ga naar voetnoot621
 
Dat waar' de rechte valk om van mijn hand te vliegen,
 
en deze onnozelen te grijpen in hun vlucht.Ga naar voetnoot623
 
lucifer
 
Spreek zachter, zie eens om en weerom dat geen luchtGa naar voetnoot624
625[regelnummer]
uw stem ontdekke en zij dien groten aanslag merken:
 
want hoe gij werkt of niet, men dient bedekt te werken,
 
en hen te vangen, eer men onraad kan vermoên.
 
asmodé
 
Wat dunkt u van den draak?
 
lucifer
 
De slang is schalk en koen,Ga naar voetnoot628
 
twee eigenschappen, niet onaardig uitgekoren.
630[regelnummer]
De schalkheid is dit dier natuurlijk aangeboren,Ga naar voetnoot630
 
gelijk de stoutheid. Zo deez' beiden gaan gepaardGa naar voetnoot631
[pagina 153]
[p. 153]
 
wordt d' aanslag uitgevoerd, die zulk een langen staart
 
van jammernissen door alle eeuwen na zal slepen.
 
asmodé
 
Zij dienen beiden niet al teffens aangegrepen.Ga naar voetnoot634
635[regelnummer]
Men moet omzichtig gaan en spreken een voor een.
 
lucifer
 
De vloek en zegen is hun allebei gemeen.
 
Zij trekken ene lijn: wat d' een begeert wil d' ander.
 
asmodé
 
Zo een van beid' in wil en opzet dan verander',
 
zal d' ander volgen op het spoor van zijne gâ.
 
lucifer
640[regelnummer]
Indien de vrouw zich met den man hierop berâ,Ga naar voetnoot640
 
is 't vruchtloos aan de vrouw dit stout bestaan t' ontginnen.
 
Het reedste is eerst het hart van haren man te winnen.
 
De vrouw volgt lichtelijk het voorbeeld van den man.
 
asmodé
 
Indien men op het hoofd geen voordeel winnen kan,
645[regelnummer]
zo moet men door de vrouw den man zien om te zetten.
 
lucifer
 
Zij zal haar lippen traag aan deze vrucht besmetten.
 
asmodé
 
Een dertle snoeplust kan haar brengen tot vergrijp.
[pagina 154]
[p. 154]
 
lucifer
 
Het overtreên smaakt rauw.Ga naar voetnoot648
 
asmodë
 
De vrucht is vers en rijp
 
en lekker op de tong, bekoorlijk in hare ogen.
650[regelnummer]
Zo wordt gevoelen, smaak, meteen 't gezicht bedrogen,Ga naar voetnoot650
 
drie zinnen teffens door een appelbeet alleen.Ga naar voetnoot651
 
lucifer
 
Zo wordt mevrouw eerst, maar de heer niet overstreên.
 
asmodé
 
De vrouw moet voortreên, als de zwakste van hun beiden
 
en bieden hem de vrucht.
 
lucifer
 
En zo hij haar uitzeideGa naar voetnoot654
655[regelnummer]
zijn mond te zetten aan het aangeboden ooft?
 
asmodé
 
Ontvouwt ze wat al goeds deez' appel hem belooft,
 
hoe kan hij laten eens op haar verzoek te proeven?
 
lucifer
 
Om enen appelbeet den Oppersten bedroeven,
 
door 't reukloos overtreên van zulk een streng verbod,
660[regelnummer]
en een gewisse dood te sterven om 't genot
 
van enen mond vol saps, leert dat den mond niet spanenGa naar voetnoot661
 
van dodelijk venijn?
 
asmodé
 
Zo zij 't verzoekt met tranen,
 
hij slaat zo kleen een beê de jonge bruid niet af.
[pagina 155]
[p. 155]
 
Ook tergt verbod de lust. Het dreigen van de strafGa naar voetnoot664
665[regelnummer]
ontvonkt de lust. Gij weet hoe lust u kon verrukken.Ga naar voetnoot665
 
lucifer
 
Maar 't mensdom spiegelt zich aan 's engels ongelukken.
 
asmodé
 
Hij is te bijster op meer wetenschap belust.Ga naar voetnoot667
 
lucifer
 
Wat zaken zijn hem niet naturelijk bewust,
 
ook boven zijn natuur.
 
asmodé
 
Nog zal hij 't zeil niet strijken,
670[regelnummer]
maar willen Gode zelf in wetenschap gelijken.
 
lucifer
 
Den Allerhoogsten niet te wijken was de bron
 
en enige oorsprong, waar ons onheil uit begon.
 
asmodé
 
Zo dient men langs dien kant hem listig aan te randen.Ga naar voetnoot673
 
lucifer
 
Begin en voer het uit. Zie toe, beleg uw bandenGa naar voetnoot674
675[regelnummer]
aan alle kanten vast, opdat hij 't niet ontspring'.
 
Is u een spook of tien te weinig en gering,
 
men zal een regiment oppressen hier ter stede.
 
asmodé
 
De schalke Belial, mijn schildknaap, houdt zich rede.
 
'k Zal hem berechten hoe hij best ter mensenjacht
[pagina 156]
[p. 156]
680[regelnummer]
de netten spanne, om al het menselijk geslacht,Ga naar voetnoot680
 
met enen zelven slag, in 't eerste paar te vangen.
 
lucifer
 
Het rijk des afgronds zal met smook en lofgezangen
 
u eeuwig eren, zo gij 't heldenstuk volvoert.
 
Al wat de vleermuisvlerk in lucht en zwavel roertGa naar voetnoot684
685[regelnummer]
verlangt te delen in den rijkdom van dien zegen,
 
en vaart op hels getoet den overwinner tegen,Ga naar voetnoot686
 
zo moedig dat de stoel des hemels, op 't geschal
 
aan 't wankelen, verschrikt van 's mensdoms zwaren val.
 
Maar dit 's een poos te vroeg: deez' hofstorm moet eerst voorgaan.Ga naar voetnoot689
690[regelnummer]
Vang rustig aan van 't hoofd, en zie niet om, laat doorstaan.Ga naar voetnoot690
 
Verschalk den bruigom eerst en dan de nieuwe bruid.
 
Spreek Belial: daar komt hij aan en vlamt op buit.Ga naar voetnoot692
belial, Asmodé
 
belial
 
Mijn heer, ik zocht u, in de lommer van deez' hoven,
 
waar gij op 't stampen kwaamt van onder opgestoven.
695[regelnummer]
Hoe luidt de roep toch van den grootvorst Lucifer?
 
Wat blijdschap hoort men hier?
 
asmodé
 
Deez' bruiloft wordt niet ver
 
van hier gehouden, maar wij zijn er niet geroepen.Ga naar voetnoot697
 
belial
 
Wat bloeit deez' lusthof schoon! Hier valt genoeg te snoepen.
 
Het paradijsooft drupt den gapende in den mond.
700[regelnummer]
De lucht van kruid en bloem riekt heilzaam en gezond.Ga naar voetnoot700
 
De bomen bloeien door al 't jaar, als uit gewente.
[pagina 157]
[p. 157]
 
Natuur smelt lieflijk vier getijden in een lente,Ga naar voetnoot702
 
niet anders dan of zij hier eeuwig bruiloft houdt.
 
asmodé
 
De grootste hovenier, die dezen lusthof bouwtGa naar voetnoot704
705[regelnummer]
en plant, is zelf belust gedurig hier te waren.Ga naar voetnoot705
 
Hij sloot het huwlijk der gelieven, die nu paren.Ga naar voetnoot706
 
Wij zijn beraên deez' vreugd te storen, Hem ten spijt.
 
De vorst, die 's mensen heil en 's hemels eer benijdt,Ga naar voetnoot708
 
begeert dat gij dit paar gelieven helpt verrukkenGa naar voetnoot709
710[regelnummer]
om stout door snoeplust dit verboden ooft te plukken.
 
Zo krijgt al 's hemels eer en 's mensdoms heil een krak.
 
De ganse wereld hangt alleen aan dezen tak
 
en 't misbruik van dit ooft, indien ze zich vergapen,Ga naar voetnoot713
 
vergrijpen aan deez' vrucht.
 
belial
 
Hoe nu? Is al 't geschapen
715[regelnummer]
niet even goed en schiep de Schepper enig kwaad?
 
asmodé
 
Geenszins: natuur is goed; in 't overtreên bestaat
 
de kwaadheid. Tegen 't hoog verbod zich iets vermeten
 
dat 's kwaad. Het leven wordt gehandhaafd door het eten:Ga naar voetnoot718
 
maar tegen d' eerste wet iets eten baart de dood.
 
belial
720[regelnummer]
Ik vat uw voorstel: maar hoe krijgen wij hen bloot,Ga naar voetnoot720
 
terwijl ze 't bruiloftsfeest met hun genoden vieren?
 
asmodé
 
Gij moet u in een slang, de looste van de dieren,
 
vermommen en hun stil genaken van terzij.
[pagina 158]
[p. 158]
 
belial
 
Wordt d' eerste bruiloft met zo schoon een mommerij
725[regelnummer]
vereerd, het wil de bruid en bruigom eeuwig heugen.
 
En wat is mommerij? Een geblankette leugen,
 
wat anders in der daad, wat anders in den schijn.Ga naar voetnoot727
 
Ik wil de bruiloftsschaal vermengen met venijn.Ga naar voetnoot728
 
De verf van 't blozende ooft zal lekker lokaas strekken
730[regelnummer]
en met haar glans den worm, die binnen steekt, bedekken.
 
Zo een van beiden zich aan deze vrucht vertast,Ga naar voetnoot731
 
geraken ze allebeid' aan mijnen angel vast.
 
asmodé
 
Gij kunt ze plotseling niet vatten en bekoren;Ga naar voetnoot733
 
zij moeten eerst uw rede en schijnschoon voorstel horen.
 
belial
735[regelnummer]
't Gehoor moet voorgaan en de rede hun den schroomGa naar voetnoot735
 
benemen om allengs wat nader aan den boom
 
te treden, voet voor voet; dan met de hand genaken
 
den appel, die het oog bekoort, den mond tot smakenGa naar voetnoot738
 
verlokt. Zo wordt de dood onwetende gekust,
740[regelnummer]
en niet ontmomd, eer 't vier der snoepkoorts is geblust.Ga naar voetnoot740
 
asmodé
 
Gij weet uw oogmerk net en op een punt te treffen.
 
belial
 
Dan zal 't vernederen kort volgen op 't verheffen.Ga naar voetnoot742
 
asmodé
 
Zo heeft het Lucifer in zijnen val geleerd.Ga naar voetnoot743
[pagina 159]
[p. 159]
 
belial
 
En wij met hem, tot in den zwavelpoel verneêrd.
 
asmodé
745[regelnummer]
De grootvorst vindt geraên den man eerst om te zetten.Ga naar voetnoot745
 
belial
 
Die ziet te scherp en zal door grijns en schoon blankettenGa naar voetnoot746
 
der logen henezien. De vrouwekunne is zwak
 
en simpel als een duif. Wij moeten met gemakGa naar voetnoot748
 
te werk gaan en den man door 't vrouwenbeeld genaken.
 
asmodé
750[regelnummer]
Het waar' de kortste weg den man in 't hart te raken.
 
belial
 
Geweer te spillen op een sterk en scheutvrij heldGa naar voetnoot751
 
is ongeraden. Hier geldt loosheid, geen geweld.
 
Men moet het stenen hart vermurwen door gebeden
 
en vrouwenlippen. Dus laat was en klei zich kneden
755[regelnummer]
door gloed en vochtigheid en Adam, dus geëerd,Ga naar voetnoot755
 
is van de hoogste hand uit aarde geboetseerd.Ga naar voetnoot756
 
asmodé
 
Zo woudt ge door de rib des mans den man bewegen?
 
belial
 
Met reden: want zij heeft hem naast aan 't hart gelegen,
 
gelijk zijn eigen rib en treden ze in gesprek
760[regelnummer]
en noodt ze haren heer, het hart zal dezen trek
 
terstond gevoelen en, zijns ondanks, onverslagenGa naar voetnoot761
 
den snoeplust van de lieve en jonge bruid behagen,
 
en innewilligen haar allereerste beê.
[pagina 160]
[p. 160]
 
asmodé
 
'k Beken: gevolgzaamheid is voester van de vreê.Ga naar voetnoot764
 
belial
765[regelnummer]
Zo ziet ge in 't paradijs verzamen d' eensgezinde.
 
De doffer volgt de duif, het hart de trouwe hinde,
 
de leeuw de bosleeuwin. D' een gâ sleept d' andre voortGa naar voetnoot767
 
en waar valt weerstand, als de liefde een lief bekoort.Ga naar voetnoot768
 
Doch eer we ons in de leest van draak of slang versteken,Ga naar voetnoot769
770[regelnummer]
wat dunkt u? Zo wij haar in englenschijn verspreken,Ga naar voetnoot770
 
gelijk een bruiloftsgast, naardien de bruiloftsdisGa naar voetnoot771
 
van englen wordt bekleed?
 
asmodé
 
In englenschijn? Dat 's mis.
 
Wat wonder waar' het Eve in englenschijn te leidenGa naar voetnoot773
 
en zetten naar uw hand? Zij kan niet onderscheiden
775[regelnummer]
dat uw begeerte met de wet des hemels strijdt
 
en wordt ontschuldigd: want geen heilige engel wrijtGa naar voetnoot776
 
en worstelt tegen 't hof, vanwaar hij wordt gezonden.
 
Zo bleef uw zege wel de helft en meer geschonden.
 
belial
 
Wij mommen best dan met de grijns van slang of draak.
 
asmodé
780[regelnummer]
Indien ge door deez' grijns de menselijke spraak
 
met aangenamen toon kunt zonder valsheid treffen.
[pagina 161]
[p. 161]
 
belial
 
Kan zij de valsheid van mijn voorstel niet beseffen,Ga naar voetnoot782
 
het zal niet haperen aan een oprechten klank,
 
die min een mensenstem en meer een maatgezangk
785[regelnummer]
van engelen gelijkt. De slangentong te rekken
 
gelijk een taaie snaar en op een toon te trekken
 
natuurlijk als een galm die uit den hemel daalt,Ga naar voetnoot787
 
dat is de ziel met kunst door d' oren heen gehaald.Ga naar voetnoot788
 
asmodé
 
Gelukt u dit, gij zult de zinnen haast betoveren,Ga naar voetnoot789
790[regelnummer]
en door den ingang van 't gehoor het hart veroveren.
 
belial
 
De vooglenzang zou zelfs een woesten zeeorkaanGa naar voetnoot791
 
betoveren en houdt de wilde baren staan.
 
Ik wil het mensdom haast dien hemelsprong verleren,Ga naar voetnoot793
 
en hindren zijn natuur omhoog te triomferen,Ga naar voetnoot794
795[regelnummer]
te hopen op den stoel, waaruit de haat ons schupt;
 
een wraak, die eeuwig al zijn zaad in d' ogen drupt.Ga naar voetnoot796
 
asmodé
 
De bruiloftsgasten, die vol vreugd den hof doorwaren,
 
gedenken luttel met deez' mare omhoog te varen.Ga naar voetnoot798
 
belial
 
En niemand minder dan d' Aartsengel Gabriël.Ga naar voetnoot799
[pagina 162]
[p. 162]
 
asmodé
800[regelnummer]
De feestschaal gaat rondom. De bruiloft wordt met spel,
 
bazuin en zang vereerd. De blijdschap laat zich horen.
 
Dus lange zien we nog geen kans voor ons geboren.Ga naar voetnoot802
 
belial
 
Indien 't gelukken wou dat bruid en bruidegom
 
zich, onder 't hofbanket, door hunnen hof rondom
805[regelnummer]
een poos vertraden en de bruid, langs deze zije
 
getreên, den bruigom in een groene galerije,Ga naar voetnoot806
 
alleen verwachte, dan waar' 't tijd haar mond te noônGa naar voetnoot807
 
op deze boomvrucht, hun bij zielstraf streng verboôn.Ga naar voetnoot808
 
asmodé
 
Hier sla geluk toe: want 's bespieders kloeke vondenGa naar voetnoot809
810[regelnummer]
staan aan gelegenheid van plaatse en tijd gebonden,Ga naar voetnoot810
 
en aan 't gemoeten van naturen; zonder ditGa naar voetnoot811
 
schiet d' oudste schutter mis en buiten 't rechte wit.Ga naar voetnoot812
 
belial
 
Mislukt het nu, men mag een andren tijd beramen.
 
asmodé
 
Indien het mooglijk zij hen midden in 't verzamen
815[regelnummer]
en onder 't bruiloftsfeest te lokken in ons net,
 
dat wint den hoogsten prijs. Het lust me d' eerste wetGa naar voetnoot816
 
door 't allereerste paar t' ontwijden, en te breken.
 
Zo wordt de pauwenstaart des mensdoms neergestreken.
 
Laat Gabriël deez' maar verkundschappen omhoog.Ga naar voetnoot819
 
belial
820[regelnummer]
Wat zou het paradijs een keel naar 's hemels boog
 
opsteken! Welk een damp al 's hemels glans bezwalken!
[pagina 163]
[p. 163]
 
asmodé
 
Wij triomferen, eer wij 't lieve paar verschalken.
 
belial
 
Wij winnen met de hope alree de zege in 't veld.
 
De moed geeft tien vooruit.Ga naar voetnoot824
 
asmodé
 
Maar d'overwinner stelt
825[regelnummer]
den overwonnen wet.
 
belial
 
Wat galm komt hier gedrongen?
 
asmodé
 
Daar wordt het bruiloftslied gelieven toegezongen,
 
waaronder Gods bazuin haar beurt houdt. Sta wat stil,Ga naar voetnoot827
 
en laat ons luisteren wat hierop volgen wil.
 
belial
 
De hemel overstraalt den hof met rijker glansen.
 
asmodé
830[regelnummer]
De gasten vangen aan den hemel toe te dansen
 
een dans van eer en prijs, op bom, schalmei en fluit.Ga naar voetnoot831
 
Hier komen ze aan, schuil weg. Bespie dien vetten buit.
 
rei van wachtengelen,
Adam, Eva
Eerste Zang
 
Dansen we, Gods naam ter ere,
 
die gelieven samenvoegt,
835[regelnummer]
zo gezaligd en vernoegd.
 
Laat ze beiden, keer in kere,
 
in het midden van den rei,
[pagina 164]
[p. 164]
 
op kornet en hofschalmei,
 
harpen, fluiten, luiten, velen,Ga naar voetnoot839
840[regelnummer]
en de bevende orgelkelen,Ga naar voetnoot840
 
trippelende zwei in zwei,Ga naar voetnoot841
 
d' ene ronde in d' andere mengelen,
 
tegen stroom en dan voor stroom,
 
binnen mensen, buiten engelen,
845[regelnummer]
luisterscherp naar wet en toom.
 
Laat ons op de pennen zweven,
 
dan, van bloemwerk ondersteund,
 
met de voeten kringen weven,
 
dat de paradijsgrond dreunt.
850[regelnummer]
Nu, voor 't reppen van de voeten,
 
laat ons dit volschapen paar
 
eerst eerbiedig gaan begroeten:
 
want het voegt de bruiloftsschaar
 
dat ze eerbiedig oorlof vragen.Ga naar voetnoot854
855[regelnummer]
Vangen we aan op hun behagen.
Eerste Tegenzang
 
O gelukkige gepaarden,
 
bruigom met laurier bekranst,
 
en gij bruid, waar 't al om danst
 
wat in hemel en op aarde
860[regelnummer]
zich in uw geluk verblijdt,
 
gunt uw gasten dat ze om strijd,
 
Gode en u ter ere, trippelen,
 
en rondom u hene hippelen.
 
Laat ons dus den bruiloftstijd
865[regelnummer]
vieren: want den feestgenoden
 
voegt geen stilte op 't hoge feest
 
maar een dans, van God geboden.
 
In den hemel zweeft geen geest,
 
of hij slijt met lof te zingen
870[regelnummer]
en een godsdans d' eeuwigheid,
 
voor den Schepper aller dingen,
[pagina 165]
[p. 165]
 
endeloos in majesteit.
 
Laat ge u dit verzoek gevallen,
 
treedt zelf voor, wij vangen aan,
875[regelnummer]
hand aan hand, dus met ons allen
 
enen ring om u te slaan,
 
op den galm der feestschalmeien.
 
Zet de wijs in voor de reien.
Tweede Zang
 
adam
 
Laat ons dan den feestdans leren
880[regelnummer]
en den trant
 
van den groten Heer der heren;
 
en den hemel naboetseren
 
met verstand.
 
Volgt de vaste en wufte lichten
885[regelnummer]
op hun spoor.
 
Dat 's op d' aarde een hemel stichten.
 
Elke star bewaart haar plichtenGa naar voetnoot887
 
in Gods koor.
 
Zeven losse dansen binnenGa naar voetnoot889
890[regelnummer]
't vaste vier,
 
dat rondom, om prijs te winnen,Ga naar voetnoot891
 
zeven telt aan 's hemels tinnen,
 
in hun zwier.
 
Dat ik dan de zon uitbeelde,
895[regelnummer]
gij, mijn bruid,
 
't maanlicht, 'twelk me nooit verveelde.Ga naar voetnoot896
[pagina 166]
[p. 166]
 
Scherpe prikkel van mijn weelde,Ga naar voetnoot897
 
dans vooruit.
Tweede Tegenzang
 
eva
 
'k Laat den voordans aan mij lenen.Ga naar voetnoot899
900[regelnummer]
Volg me na.
 
Word ik heel of half beschenen,
 
of is al de glans verdwenen
 
van mijn gâ,
 
'k zal me troosten in het dwalenGa naar voetnoot904
905[regelnummer]
voor een wijl,
 
totdat uit uw rijke stralen
 
ik weer licht bij u mag halen,
 
naar dien stijl.Ga naar voetnoot908
 
Komt uw aanschijn mij belonken
910[regelnummer]
half of gans,
 
'k zal van zuivre liefde ontvonken,
 
om den luister mij geschonken,
 
schoon van glans.
 
Hou den voortrant naar 't betamenGa naar voetnoot914
915[regelnummer]
hoog en laag.
 
Laat ons scheiden en verzamenGa naar voetnoot916
 
waar we aan d' eerste kennis kwamenGa naar voetnoot917
 
Blijde en graag.
Toezang
 
rei
 
Onder driepaar hemelingen,Ga naar voetnoot919
920[regelnummer]
die rondom
 
die volschone bruidegom,
 
alle in ongelijke kringen,
 
licht van zijne toorts ontvingen
 
op hun streek,
[pagina 167]
[p. 167]
925[regelnummer]
een de morgenstar geleek,Ga naar voetnoot925
 
dan weer d' avondstar in 't wijzen:
 
want zij danst hem voor in 't rijzen,Ga naar voetnoot927
 
of volgt trouw zijn hemelbaan
 
achteraan.
930[regelnummer]
De dans heeft zijn beslag: nu weer ten dis gelegen,Ga naar voetnoot930
 
waar Gabriël u noodt op 's hemels versen zegen.
voetnoot546
stampen: door stampvoeten oproepen
voetnoot547
vermast: overladen
voetnoot551
doortrapten raad: geslepen advies
voetnoot554
wettig: rechtmatig (uiteraard vanuit Lucifers perspectief); aangestreden: aangevallen
voetnoot557
ons eeuwig toegestaan: ook dit vanuit Lucifer gezien; bandijten: verbannen misdadigers
voetnoot558
wrijten: verzet plegen
voetnoot559
voor de vuist: man tegen man, openlijk
voetnoot560
naardien: aangezien
voetnoot563
rechtschapen: passende, bruikbare
voetnoot564
het allerreedste is: het ligt het meest voor de hand
voetnoot565
volschapen: volmaakte
voetnoot567
zo... ongelijkenis: dan keert Hij zich af van wat in niets meer op hem lijkt
voetnoot569
geraakt: komt ertoe
voetnoot571
zoenen: goed te maken, verzoenen; hoe: hoeveel... ook
voetnoot572
Dat... heerschappije: dat zou onze misdaad, nl. majesteitsschennis. trots hernemen, nu dan in het aardse machtsgebied
voetnoot574
Met reden: daar hebt u gelijk in; Vangen... zit: laten we beginnen met het beeld (nl. de mens) te vernielen, zolang wat afgebeeld is (God) op zijn hoogste troon gezeten voor ons onbereikbaar is
voetnoot580
openbaren: bloot te geven
voetnoot584
ontvonkt: aangestoken
voetnoot588
waart: doet de ronde
voetnoot592
op te waken: waakzaam te zijn; ongewekt... vijand: niet pas wakker te worden door de komst van de vijand
voetnoot595
onweg: ongebaande paden; galerij: laan
voetnoot597
bewaren: bewaken
voetnoot599
grijns: vermomming
voetnoot600
pen: vleugels
voetnoot602
streven: omhoog streven
voetnoot603
kloek: krachtig; gezicht en oogstraal: fel stralende ogen
voetnoot604
ontziet: vreest
voetnoot605
roof: buit
voetnoot606
most: zou; verhit: vurig
voetnoot609
mommen: in vermomming rond te lopen
voetnoot610
reêngebruik: in het gebruik van de rede; kloekste: verstandigste, beste; stommen: niet met spraak begiftigde dieren. Een olifant werd als verstandig en godvruchtig beschouwd
voetnoot613
geesten: goede engelen
voetnoot614
d'ondergoden: de mensen
voetnoot615
en zijn stadhouder: en meer speciaal Adam, aangesteld als stadhouder in het aardse paradijs
voetnoot616
kloekheid: slimheid
voetnoot619
uitgeleerd: uitermate deskundig
voetnoot620
geboetseerd: gevormd
voetnoot621
weifelen: om de waarheid heen praten
voetnoot623
onnozelen: onschuldige (vogeltjes)
voetnoot624
lucht: windvlaag
voetnoot628
schalk: listig
voetnoot630
natuurlijk: van nature
voetnoot631
stoutheid: moed
voetnoot634
Zij dienen... aangegrepen: het lijkt alsof Asmodé de woorden van Lucifer in vs. 631 niet goed heeft begrepen. Lucifer bedoelt: als list en moed samengaan, Asmodé verstaat: als de beide mensen samen zijn, en dat vindt hij geen goed idee; al teffens: tegelijk
voetnoot640
Indien... berâ: als (zoals te verwachten is) de vrouw eerst advies gaat vragen bij haar man, heeft het geen zin deze onderneming bij haar te beginnen
voetnoot648
Het overtreên... ogen: alweer een soort misverstand: Lucifer bedoelt ‘rauw’ overdrachtelijk, Asmodé vat het letterlijk op en reageert met ‘rijpe’ vrucht
voetnoot650
meteen: en tegelijk; bedrogen: misleid, verleid
voetnoot651
zinnen: zintuigen
voetnoot654
uitzeide: weigerde
voetnoot661
spanen: zich te onthouden
voetnoot664
tergt: prikkelt, wekt op
voetnoot665
lust: in dit geval: machtsbelustheid; verrukken: meeslepen
voetnoot667
bijster: zeer
voetnoot673
langs dien kant: nl. zijn begeerte naar kennis; aan... randen: de aanval te beginnen
voetnoot674
beleg uw banden: maak uw boeien
voetnoot680
om... vangen: d.w.z. Adam en Eva slepen (door de erfzonde) de hele mensheid in de ondergang mee
voetnoot684
vleermuisvlerk: vanwege het geruisloos aanzweven vaak voor geesten gebruikt; lucht en zwavel: de helse zwavelhoudende lucht
voetnoot686
getoet: getrompet
voetnoot689
dit: deze vooruitblik; hofstorm: aanval op de hof
voetnoot690
hoofd: Adam; laat doorstaan: laat 't gebeuren
voetnoot692
Spreek: praat met; vlamt op: is verlangend naar
voetnoot697
geroepen: uitgenodigd
voetnoot700
kruid: planten
voetnoot702
een: één
voetnoot704
De... hovenier: nl. God; bouwt: bebouwt
voetnoot705
waren: aanwezig te zijn
voetnoot706
paren: verenigd zijn
voetnoot708
vorst: nl. Lucifer
voetnoot709
verrukken: meeslepen
voetnoot713
misbruik: verboden gebruik
voetnoot718
gehandhaafd: in stand gehouden
voetnoot720
hoe krijgen... bloot: hoe krijgen we vat op hen
voetnoot727
in der daad: in feite, in het echt
voetnoot728
Ik... venijn: daar was Gabriël al bang voor blijkens vs. 375-376
voetnoot731
zich aan... vertast: ten onrechte naar... grijpt
voetnoot733
plotseling: onverhoeds, onvoorbereid
voetnoot735
't Gehoor: het luisteren; de rede: redenering
voetnoot738
smaken: proeven
voetnoot740
ontmomd: ontmaskerd
voetnoot742
vernederen: het vernederd worden (van de mens)
voetnoot743
Zo... geleerd: ja, dat heeft Lucifer zelf ook al ervaren toen hij uit de hemel viel
voetnoot745
om te zetten: te verleiden
voetnoot746
grijns: masker
voetnoot748
met gemak: zonder overhaasting
voetnoot751
geweer: wapens; scheutvrij: onkwetsbaar
voetnoot755
dus geëerd: die nu zo geëerd wordt
voetnoot756
is... geboetseerd: is toch echt uit niets beters dan een klomp klei gevormd door Gods hand
voetnoot761
onverslagen: niet verslagen, niet bedroefd (de droefheid zal pas later komen); het wnt geeft de betekenis ‘zonder uitstel’ die echter alleen in deze plaats zou voorkomen
voetnoot764
'k Beken: ik geef toe
voetnoot767
voort: mee
voetnoot768
waar... weerstand: waar komt het tot verzet
voetnoot769
leest: vorm
voetnoot770
Zo... verspreken: als we haar eens als engelen zouden aanspreken?
voetnoot771
naardien... bekleed: daar immers engelen aanzitten aan de bruiloftsdis
voetnoot773
Wat wonder waar' het: wat zou het voor bijzonders zijn
voetnoot776
wrijt: verzet zich
voetnoot782
Kan... gelijkt: nu, als ze niet in staat zal blijken de valsheid van de inhoud van mijn woorden te beseffen, dan zal het kennelijk niet ontbroken hebben aan de oprechte klank van mijn stem, die niet zozeer op die van een mens lijkt maar eerder op de zangerige engelenstem
voetnoot787
natuurlijk als: die van nature is als
voetnoot788
dat... heen gehaald: dat is met recht de ziel door de oren veroveren
voetnoot789
haast: snel
voetnoot791
De vooglenzang... staan: wanneer de ijsvogel (Alcyone) broedt, is de zee gedurende de alcyonische dagen kalm
voetnoot793
haast: snel
voetnoot794
hindren zijn natuur: en het zijn (menselijke) aard verhinderen
voetnoot796
een wraak... drupt: dat zal een wraak zijn die zijn hele nageslacht duur zal komen te staan
voetnoot798
gedenken luttel... varen: vermoeden amper dat ze met die tijding terug omhoog zullen gaan
voetnoot799
En niemand minder dan: en zeker niet
voetnoot802
Dus lange: voorlopig
voetnoot806
galerije: laan
voetnoot807
verwachte: zou opwachten
voetnoot808
bij zielstraf: op straffe van ongeluk voor hun ziel
voetnoot809
Hier... toe: hier hebben we geluk bij nodig
voetnoot810
staan... gebonden: hangen af van
voetnoot811
aan 't gemoeten van naturen: en of er tussen beide naturen (van mens en slang) werkelijk iets van sympathie gaat ontstaan
voetnoot812
oudste: meest ervaren
voetnoot816
d' eerste wet: het eerste gegeven verbod
voetnoot819
maar: tijding
voetnoot824
moed... vooruit: met moed heb je meteen een voorsprong; Maar... wet: maar de overwinnaar (God) stelt nu eenmaal de wet aan de overwonnene
voetnoot827
waaronder... houdt: afgewisseld door de klanken van de goddelijke bazuinen
voetnoot831
bom: trom
voetnoot839
velen: violen
voetnoot840
orgelkelen: tremolerende orgelpijpen
voetnoot841
zwei in zwei: nu de ene kant dan de andere kant op wendend
voetnoot854
oorlof: verlof
voetnoot887
Elke star... koor: iedere ster gaat de haar opgedragen gang in het door God geschapen hemelse geheel van sferen
voetnoot889
losse: losse sterren, nl. planeten; binnen: van onderuit gezien aan de binnenzijde van het empyreum, de vuurhemel waar de vaste sterren staan
voetnoot891
dat... zwier: de door mij geraadpleegde commentaren laten ook deze verzen weer op de planeten slaan. Ik meen echter dat hier een tegenstelling bedoeld wordt. De planeten dansen beneden, dus in een lagere hemelsfeer dan het empyreum, maar ook in die hoogste sterrenhemel, ‘aan 's hemels tinnen’, zijn er zeven speciale sterren, die herhaaldelijk in Openbaring (bijv. 1:16 en 1:20) genoemd worden. Ook zij ‘dansen’ in Vondels voorstelling en behalen daarmee de prijs boven de lagere planeten
voetnoot896
't welk... verveelde: waar ik altijd zo graag naar kijk
voetnoot897
weelde: liefdesgeluk
voetnoot899
aan... lenen: mij toedelen
voetnoot904
dwalen: rondzwerven
voetnoot908
naar dien stijl: zoals past in deze dans (die de gang van de maan ten opzichte van de zon nabootst)
voetnoot914
Hou... voortrant: ga voorop
voetnoot916
verzamen: weer bijeenkomen
voetnoot917
waar... kwamen: waar we elkaar voor het eerst hebben ontmoet
voetnoot919
driepaar: zes (de zes planeten die rondom de zon draaien)
voetnoot925
morgenstar: nl. Venus die tegelijk ook de avondster uit vs. 926 is. Uiteraard kon de heidense naam voor deze planeet hier niet genoemd worden
voetnoot927
hem: nl. de zon
voetnoot930
heeft zijn beslag: is voltooid; gelegen: volgens de klassieke gewoonte lag men aan tafel

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

  • Adam in ballingschap, of aller treurspelen treurspel