Vaderlandsche historie. Deel 1

XXII. De Batavische hulpbenden weigeren over de Alpen te trekken.

De Vrede sedert met de Alemannen aan den⁺ Bovenryn geslooten hebbende^(f), vermeer-

+ 360.

(f) Amm. Marcellin. Libr. XVIII. Cap. 2.

[p. 252]

derde Juliaan zyne Krygsmagt, en inzonderheid de oude Batavische benden, ten deele uit Saliërs, ten deele uit Quaden, en ten deele uit oude Inwooners van Batavia^(g), van zins om ten eersten naar Britanje over te steeken, alzo hy vernomen hadt, dat de Wingewesten des Ryks, in dit Eiland, door geduurige invallen der Schotten en Pikten, beroerd werden. Te Boulogne werden de schepen gereed gemaakt. En onder de Krygsbenden, tot deezen togt geschikt, bevonden zig ook ligtgewapende Herulen en Batavieren. Doch eer de togt voltrokken werdt, kwam 'er bevel van Konstantius, die Juliaans kloeke bedryven lang met nydige oogen beschouwd hadt, dat men hem terstond eenige hulpbenden, byzonderlyk de Herulen en Batavieren, zou toezenden, alzo hy vastgesteld hadt, tegen de Persen ten stryde te trekken. Euvel werdt dit van de hulpbenden opgenomen, die zig niet in den Krygsdienst begeven hadden, dan onder deeze uitdrukkelyke voorwaarde, dat zy niet over het Alpisch gebergte zouden behoeven te trekken⁽⁹⁾. Te Parys gekomen, alwaar Juliaan overwinterd hadt, werdt hun deeze togt zo wars gemaakt, dat zy 'er zig gantsch ongenegen toe toonden. De haat tegen Konstantius, die 'er bevel toe gegeven hadt, nam dermaate toe, dat men Juliaan voor

(g) Zosimus Libr. III. Cap. 8.

(9) Dit beding schynen de Batavieren, in vroeger' tyd, ook al gemaakt te hebben. Zie Tacitus Hist. Libr. V. Cap. 26.

[p. 253]

Keizer uitriep, terwyl hy, op een schild gezet, op de Schouders der Krygsknegten, herom gedraagen werdt^(h): welke byzonderheid schynt te kennen te geeven, dat de Batavische en andere Germanische hulpbenden, by welken dit een oud Lands gebruik was⁽ⁱ⁾, boven anderen, de hand in deeze verheffing gehad hebben.

Ondertusschen was zeker byzonder soort⁺ van Franken, met den naam van Attuariën⁽¹⁾ onderscheiden, wederom over den Ryn gekomen en in Gallie gevallen. Keizer Juliaan dan, steunende op de trouwe zyns Krygsvolks, trekt, zyne benden byeen gerukt hebbende, schielyk naar de grenzen van het tweede Germanie, en aldaar, vermoedelyk op de hoogte van de Stad Maastricht, over den Ryn. De Attuariën, die nergens min op verdagt waren, dan dat zy, in hun eigen Land, 't welk om de moeilyke wegen, byna ontoeganglyk gekeurd werdt, zouden overvallen worden, werden ligtelyk overwonnen en be-

(h) Amm. Marcellin. Libr. XX. Cap. 4. Zosimus Libr. III. Cap. 11.

(i) Zie Tacitus Hist. Libr. IV. Cap. 15.

+ De Attuariën door Juliaan overwonnen.

(1) De Attuariën worden by Vellejus Paterkulus (Libr. II. Cap. 105) nevens de Brukteren en Cheruscen genoemd. Cluverius, die (Germ. ant. Libr. III. Cap. XV. p. 557) by Vellejus Cattuariën leezen wil, vergist zig, als hy zegt, dat de Attuariën nergens dan by deezen Schryver genoemd worden. Ammianus gewaagt 'er ook van, en, in laater'tyd, de oude Frankische Schryvers, Gregor. Turon. Libr. III. Cap. 3. Gesta Regum Francorum Cap. XIX. 't Schynt dat zy, in Gelderland of in 't Graafschap Zutfen, gewoond hebben.

[p. 254]

vredigd. Juliaan, even schielyk over den stroom te rug getrokken, bezigtigde en verbeterde alle de sterkten, die langs de grenzen gestigt waren, en maakte zig meester van de plaatsen in Gallie, die door de Attuariën bemagtigd waren geweest, dezelven te gelyk in beteren staat van tegenweer stellende^(k). Naderhand de Alemannen, die, onder Koning Vadomar, in Rhetie gevallen waren, tot reden gebragt^(l) en voorts orde op alle zaaken in Gallie gesteld hebbende^(m),⁺trok hy, in 't volgend jaar, met zyn Leger, naar Italie. Twee jaaren laater, sneuvelde hy, in eenen stryd tegen de Persen⁽ⁿ⁾. Konstantius was reeds voor hem overleeden. Juliaan is, om het verzaaken van den Kristelyken Godsdienst, onder de Kristenen, met den naam van Afvalligen; doch hier te lande, door zyne dappere daaden, vermaard geworden. ‘Zo dra hadt hy geenen mannelyken ouderdom bereikt, (wy bedienen ons hier genoegzaam van zyne eigene woorden) ‘of hy werdt naar de Galliërs, Germanen en 't Hersinisch woud gezonden, alwaar hy, vier jaaren agter een, als een Jager met het wild, gestreeden heest^(o). Driemaal is hy, nog Cezar zynde, den Ryn overgetrokken. Tot Keizer verheeven, heeft hy 't voor de vierde reize gedaan. ‘Hy heeft den Overrynschen Barbaaren twintig duizend gevangenen ontweldigd. Uit twee stryden en eene belegering, heeft hy

(k) Amm. Marcell. Libr. XX. Cap. 10.

(l) Id. Libr. XXI. Cap. 3, 4.

(m) Id. Libr. XXI. Cap. 8.

+ 361.

(n) Id. Libr. XXV. Cap. 3.

(o) Juliani Misopogon, p. 359. Edit. Spanh.

[p. 255]

duizend menschen in zyne magt gekreegen, geene ouden en zwakken, maar jongen, behalven vier benden uitgelezen voetvolk en drie even schoone Ruiter benden. Hy heeft Konstantius twee aanzienlyke⁽²⁾ Schoolen van Krygsvolk toegezonden, en terwyl hy in Gallie was, weinig min dan veertig, naderhand alle de bemagtigde steden wederkreegen. Een deel der Saliërs heeft zig aan hem overgegeven. De Chamaven heeft hy op de vlugt gejaagd, en eene ontelbaare menigte van beesten, en vrouwen en kinderen weggenomen. Zo bevreesd heeft hy alle de Overrynschen voor zyne aanvallen gemaakt, dat zy hem terstond Pandsluiden hebben toegeschikt. Eindelyk hy heeft het vervoeren van leeftogt uit Britanje, naar de Wingewesten en Volkplantingen, volkomen beveiligd^(p).

(2) De Lyswagten der laatere Roomsche Keizeren droegen den naam van Schoolieren. Hunne verscheiden' benden werden Schoolen genoemd. Zie Ammian. Marcellin. Libr. XXVI. Cap. V. p. 496 Prokopius klaagt (Hist. Arcana, Cap. XXIV.) dat deeze Schoolen, ten tyde van Keizer Justiniaan, uit weinig en ongeoeffend volk, bestonden. Voorts waren, ten deezen tyde, onder de Romeinen, ook Schoolen van Schildenmaakers, Schoolen van Harnasmaakers enz. Vide Notit. Dignit. Imperii, Sect. IX. p. 16, 17. & Sect. XLI. p. 80. Edit. Labb. Welken van deeze Schoolen, Juliaan, van hier, naar Rome geschikt hebbe, is my niet klaar gebleeken; hoewel 't waarschynlykst is, dat hy, gelyk van ouds, den Vorst van Germanische Lyfwagren zal voorzien hebben.

(p) Juliani Epist. ad Athenienses, p. 280.