De zoon van de gondelier

[p. 87]

De vierde avond: klavertjes vier

Op de vierde avond vertelde prins Pinari aan Paolo en de gondelier het verhaal van Celestina en de klavertjes vier.

‘In een kelder die halfvol water stond, wat vochtig is en ongezond, woonde een vrouw van honderd jaren, die alle Venetianen vergeten waren. Ze heette Celestina. De kelder was niet helder, maar somber en grauw, geen fijne woonplaats voor zo'n oude vrouw. Aan de Rio della Misericordia was de kelder gelegen. Dat is een drassig kanaal. Er valt vaak regen. Celestina stond nooit met haar benen op de grond, maar dobberde in een oude wastobbe rond, want wie op de vloer van de kelder wilde staan, moest eerst kopje onder gaan. In haar tobbe zat ze de hele dag tussen de muren. Ze hoorde het water langs de stenen schuren. Als ze in haar tobbe langs het kelderraam dreef, keek ze waar haar eten bleef. Pas als ze erg langhad gewacht, werd haar door 't water iets gebracht. Een stukje brood of een stukje fruit! Dat viste ze gauw het water uit!’

Toen hij zover was gekomen met zijn verhaal, zweeg prins Pinari.

‘Waarom vertelt u niet verder, pappa?,’ vroeg Paolo.

‘Omdat ik hoofdpijn krijg!’

‘Hoe komt dat, pappa?’

‘Ik had je dit hele verhaal op rijm willen vertellen. Maar ik moet veel te hard nadenken om de goede rijmwoorden te vinden. Vreemd, heel vreemd! Als ik met andere prinsen of

[p. 88]

prinsessen praat, rijmt alles wat ik zeg. En nu ik vanavond aan jou een verhaal op rijm wil vertellen, lukt het niet. Alsof er iemand meeluistert, die geen prins of prinses is!’

‘Misschien ligt er een man onder het bed, pappa!,’ zei Paolo. ‘Een man die geen verstand heeft van de dichterstaal!’

De gondelier onder het bed versteende van schrik. Hij dacht: ‘Ik ben erbij!’

Maar prins Pinari zei: ‘Onzin Paolo! Er ligt niemand onder het bed. Ik vertel je een verhaal en niemand is er bij! Ik denk dat ik een beetje te druk heb gewalst vanavond. Nu draaien de woorden rond in mijn hoofd en ze zijn moeilijk te vangen. Iemand die in dichterstaal wil spreken, moet geen moeite hebben met het vangen van woorden.’

‘Ik vind het helemaal niet erg als het verhaal niet rijmt,’ zei Paolo.

‘Des te beter,’ zei prins Pinari. ‘Want het verhaal van de oude Celestina is eigenlijk wel ongerijmd! Waar waren we ook weer gebleven?’

‘In de kelder waar ze ronddobberde in een wastobbe.’

‘Zo was het. Die kelder was gelegen aan de Rio della Misericordia. Er wonen daar veel arme gezinnen met veel kinderen. Het gebeurde zo nu en dan dat een van de kinderen uit die buurt een korstje brood of een appeltje liet vallen. Als dat in huis gebeurde, werd het stukje brood of het appeltje weer gauw opgeraapt. Maar als het op een balkon gebeurde, dan had een hongerig kind het nakijken en de oude Celestina had een goede dag. Het water bracht de restjes eten naar haar kelderraam. Onderweg sopte het water de korstjes brood en dat kwam Celestina goed uit, want tanden om te bijten had ze niet meer. Als het regende hield ze een wijnglas uit het raam tot het vol was. Zo had ze haar natje en haar droogje. Vlak onder het plafond van de kelder was een brede balk. Daarop lag Celestina's strozak. Op die strozak lag Celestina als ze niet in de tobbe zat.

[p. 89]

[p. 90]

Op een morgen klopte er iemand op de deur van de kelder. Het was nog heel vroeg. Celestina werd wakker van het kloppen. Het hield maar niet op. Daarbuiten was iemand die naar binnen wilde. Voorzichtig liet Celestina zich van haar strozak in de tobbe glijden. De tobbe dreef uit zichzelf naar de deur. Die deur was al in geen tien jaar opengegaan.

Bevend van spanning trok Celestina de deur open. Het ging erg zwaar, want de helft van de deur was onder water. Toen Celestina de deur tot halverwege had opengetrokken, hield het kloppen op en een rode peddel dreef de kelder binnen. Het was de peddel van Ratman! Die dreef al maandenlang doelloos rond. Nadat Ratman door Scipio was geveld, keek niemand meer naar de peddel om. Zodat hij had besloten aan te kloppen bij iemand naar wie ook niemand meer omkeek: de oude Celestina.

‘Dag peddel,’ zei de oude Celestina ontroerd. ‘Kom je me opzoeken? Kom je me uitnodigen voor een tochtje door Venetië? Wil je het water op met een vrouw van honderd jaar? Daar moet ik eerst eens een nachtje over slapen! Ik ben al zo lang niet meer de deur uitgeweest! Ik ben stram en jichtig! Ik ben schuw en schichtig! Al moet ik zeggen: je lijkt me wel een peddel om vertrouwen in te hebben, een peddel waarmee iemand snel vooruit komt! Wie weet kunnen we samen een nieuw leven beginnen! Peddel, peddel! Wat maak je me onrustig! Zal ik dan toch Venetië nog eens weerzien? Zoveel jaren nadat ik naar de kelder ben gegaan?...’

Zo zat de oude Celestina de hele dag in haar tobbe te tobben en tegen de peddel te praten. Het werd al vroeg donker. Ze klom op haar strozak en sliep dadelijk in. Zodra ze de volgende morgen wakker werd, stond haar besluit vast. Bevend van opwinding stapte ze in de tobbe. Ze nam de peddel in haar trillende handen. En na een verwoed gevecht met de onwillige deur peddelde ze de kelder uit.

Voor het eerst na tien jaar was ze weer in de buitenlucht.

[p. 91]

En in het schelle buitenlicht! Met knipperende ogen keek ze om zich heen. Ze zag gouden lussen door elkaar slingeren - dat was de zon op het water. Ze zag dat het oranje snippers regende - dat waren sinaasappelschillen. Ze keek omhoog. Op een balkon stonden drie kleine meisjes in voddige jurkjes sinaasappels te pellen. En nog hoger tuimelden sneeuwwitte en bontgevederde duiven door de blauwe hemel tussen de daken van de huizen. Het was om duizelig van te worden!

Celestina wist niet welke kant ze op moest roeien. Ze dobberde hulpeloos rond. Snelle gondels gleden rakelings voorbij en deden spinnewebben van licht over het water dansen. Gondeliers met jonge gezichten keken smalend neer op de oude vrouw in de tobbe. Celestina sloeg haar ogen neer. Ze zag het wijnglas. Dat had ze meegenomen om uit te drinken onderweg. Het stond tussen de punten van haar schoenen en fonkelde in de zon. Het wijnglas was een vertrouwd voorwerp. Verder was alles vreemd. Celestina wilde terug naar haar kelder. Maar de peddel, die blij was dat iemand hem weer in handen had genomen, wilde verder. De peddel begon uit zichzelf te peddelen. Celestina hoefde niets anders te doen dan de peddel vast te houden. De peddel zelf deed de rest.

De tobbe gleed steeds sneller door het water. Celestina keek met grote ogen om zich heen. Venetië was gegroeid in de laatste tien jaren. Er was veel veranderd. Paleizen die ze gekend had als nieuw stonden nu onbewoonbaar op hun vervallen spiegelbeeld. Nieuwe paleizen zag ze voor het eerst.

De gondels waren langer dan vroeger. De gondeliers hadden meer haast. Alleen het water was hetzelfde gebleven. Het weerkaatste nog steeds de gevels van de paleizen. Als herfstbladeren dreven de kleuren in het water: goud en bruin en rood en blauw en groen. Celestina keek naar al die warme kleuren en klampte zich vast aan de peddel die niet van ophouden wist. Tot de tobbe was aangekomen op het grote

[p. 92]

stuk water tussen het eiland van San Giorgio, waar de gevleugelde leeuw op zijn zuil stond, en het San Marco-plein, waarboven het wemelde van de duiven. Pas toen liet Celestina de peddel rusten. Nee, dat moet andersom gezegd worden: de peddel liet Celestina rusten. Ze sloot haar ogen en viel in een diepe slaap. Ze droomde in kleuren over de dagen dat ze nog een jong meisje was, meer dan tachtig jaar geleden. In haar droom liep ze op een weilandje. Het weilandje was op een eilandje, even buiten de stad. Het jonge meisje Celestina liep tussen het gras en zocht naar klavertjes vier. Ze vond er geen een...

De oude Celestina schrok wakker doordat er druppels op haar gezicht vielen. Ze zag dat de hemel boven het San Marco-plein grijs was geworden. Het regende. De duiven zaten ineengedoken op de stenen vloer. Iedere duif hield zijn rechtervleugel boven zijn hoofd als een paraplu. Celestina had geen paraplu. Ze liet zich nat regenen. Ze dronk twee volle glazen regenwater voor de bui voorbij was. Boven het water verscheen een regenboog. De twee uiteinden van de regenboog stonden stevig geplant in gondels. Twee gondeliers boomden de regenboog over het water. Een bakkersgondel gleed voorbij de tobbe en liet een kadetje in het water vallen. Een groentengondel deed er een tomaatje bij. Celestina at alles met smaak op. Ze nam de peddel weer in handen. De peddel begon weer blij te peddelen. Waarheen? Hij wist de weg! Hij bracht de oude Celestina zo snel als in een droom naar hetzelfde eilandje waar ze als jong meisje, tachtig jaar geleden, klavertjes vier had gezocht. Celestina herkende het meteen. Ze stapte aan wal en begon te zoeken naar klavertjes vier. Tussen het hoge gras vond ze margrieten en paardebloemen, distels en kikkers, regenwormen en torren, maar klavertjes vier - geen een! Haar rug kraakte van het gebukt lopen. Soms werd alles groen voor haar ogen. Toch zocht ze dapper door. Ze dacht: nu of nooit.

[p. 93]

Pas toen de zon al laag boven het water stond - rond en oranje als een sinaasappel - gaf Celestina het op. Ze mompelde: ‘Klavertjes vier, klavertjes vier, ze moeten er zijn, maar ze groeien niet hier...’ Ze huilde een beetje. Tussen haar tranen door zag ze in het gras iets glinsteren. Het was een gouden sleutel. Toen ze zich bukte en de gouden sleutel opraapte, schoof er een brede schaduw over het gras. Celestina keek omhoog. Boven het eilandje hing een prachtige wolk in de vorm van een kasteel. In die wolk ging een poortje open. Celestina zag dat binnenin de wolk een gouden zaal was. Uit het poortje werd een ladder neergelaten en een grijsaard klom plechtig omlaag. Toen hij naast Celestina in het gras stond, raakte zijn witte baard de paardebloemen. Hij was op blote voeten. Hij bladerde in een dik boek, schudde na een paar minuten zijn hoofd en zei: ‘Ik weet het niet meer. Hoe heet jij ook weer?’

‘Ik heet Celestina,’ zei Celestina flink. ‘U komt zeker de sleutel terughalen. Ik vond hem net. Ik loop hier al een hele tijd te zoeken naar klavertjes vier. Maar ik vind er geen een. Ik heb nooit geluk. Nooit gehad ook. Thuis was ik de jongste en ik werd altijd geplaagd door de andere vier. Op een dag bakte onze moeder pannekoeken. Voor ieder kind een. Toen ik de mijne op mijn bord had, keek ik even uit het raam. Op het dak van de overburen zat een paarse duif die me vriendelijk toeknikte. Toen ik weer op mijn bord keek was mijn pannekoek verdwenen. Mijn broertjes en zusjes hadden hem gevierendeeld en opgegeten.

Zo ging het mij altijd. Als ik wasgoed aan de lijn hing, braken de wasknijpers en de was viel in het water. Dan stuurde mijn moeder me het water op. In de wastobbe. Om de was uit het water te vissen. En dan riep ze: ‘Jij wordt nooit een goede wasvrouw!’ Dat kwam ook uit. Ik werd een slechte wasvrouw. Ik deed de was voor slechte mensen die slecht betaalden.

[p. 94]

Toen ik twintig jaar was, kwam er een broodmagere gondelier naar ons huis. Hij vroeg mijn vader of hij mij mocht trouwen. Mijn vader vond het dadelijk goed, dat wel. Maar op de trouwdag verloor de broodmagere gondelier zijn geheugen. Terwijl we in de trouwgondel op weg waren naar de kerk! Hij sprong ineens op de voorplecht en riep: ‘Trouwen? Vandaag? Ik weet niet wie de bruidegom is, maar ik wens hem veel geluk!’ Hij dook uit de gondel en kwam nooit meer boven water.

De rest van mijn leven is gauw verteld. Ik bleef een slechte wasvrouw. Ik werd steeds ouder. Ik werd steeds armer. Ik verloor al mijn klanten. Van mijn spaargeld kocht ik een strozak en met mijn tobbe trok ik me terug in een ondergelopen kelder aan de Rio della Misericordia. Vaak lijd ik honger. Soms duurt het dagen voor een arm kind iets voor mij in het water laat vallen. Vanmorgen ben ik met deze peddel van huis gegaan. Nu loop ik hier en ik zoek klavertjes vier. En wat vind ik? Margrieten, paardebloemen, distels, kikkers, torren...’

‘... en een gouden sleutel!,’ vulde de grijsaard aan. ‘Als je hem aan mij teruggeeft, Celestina, is de tijd dat alles tegenzat voor jou voorgoed voorbij!’

Celestina dacht even na. Dan zei ze heel slim: ‘Ik geef de sleutel terug als ik een wens mag doen.’

‘Wens wat je wilt,’ zei de grijsaard. ‘Wat het ook is, je krijgt je zin.’

‘Ik wil mijn leven nog eens overdoen,’ zei Celestina snel. ‘Als alles dan goed gaat, kom ik hier over honderd jaar terug!’

De grijsaard knikte een paar keer snel van ja, net als een duif. Celestina gaf hem de sleutel. Hij klom terug naar het luchtkasteel. Het poortje ging open en liet hem binnen. De ladder werd opgetrokken. Voor het poortje dichtviel, ving Celestina weer een glimpje op van de gouden zaal binnenin.

[p. 95]

Haar wens werd vervuld. Ze was een klein meisje. Ze woonde weer in het huis van haar ouders. Ze werd door haar broertjes en zusjes erg verwend. Als er pannekoeken gebakken werden en Celestina keek even naar een paarse duif, legden haar broertjes en zusjes een kwart van hun eigen pannekoek op haar bordje. Werken hoefde Celestina niet. Haar moeder naaide voor haar de mooiste kleren. Graag zat Celestina op het balkon te wuiven naar voorbij varende gondeliers. Ze wuifden allemaal terug en de aardigste vroeg vanaf het water of Celestina met hem wilde trouwen. Hij heette Romeo. ‘Ja, ik wil met je trouwen!,’ riep Celestina terug vanaf het balkon. Het werd een schitterende bruiloft op het water. Celestina en Romeo gingen wonen in een keurig huisje aan een rustige gracht. Ze kochten mooie spulletjes. Op haar verjaardag kreeg ze van haar man zes wijnglazen van echt Venetiaans glas. Vijf ervan werden gebroken door haar kinderen, toen ze nog klein waren. Celestina en Romeo hadden twee kinderen: een jongen die Bartolomeo heette en een meisje met de naam Antonella.

De kinderen groeiden op. De jaren gingen steeds sneller voorbij. Maar Romeo in zijn gondel ging steeds langzamer voorbij. Op den duur wilde niemand hem meer in dienst nemen. Dus bleef hij thuis en hij verdiende niets. Bartolomeo werd matroos. Op zijn eerste reis viel hij in handen van Algerijnse zeerovers. Van hem werd nooit meer iets vernomen. Antonella trouwde met een Amsterdamse koopman die naar Venetië was gekomen om te handelen. Met haar man ging ze in Amsterdam wonen. Soms kwam er een brief uit Amsterdam, maar Antonella bleef bij haar man en haar kinderen. Kort na zijn twee-en-tachtigste verjaardag stierf Romeo.

Nu was Celestina helemaal alleen. Om geld te verdienen begon ze een nieuw leven als wasvrouw. Ze kocht een wastobbe en wachtte op klanten. Maar de mensen vonden haar

[p. 96]

te oud om een goede wasvrouw te zijn. Ze werd steeds ouder en armer. Ze verhuisde naar een zolderkamer in een oud huis aan de Rio della Misericordia. Ze bezat alleen nog een strozak, de wastobbe, en het ene wijnglas dat de kinderen niet gebroken hadden.

Ze werd zo arm dat ze de huur van het zolderkamertje niet meer betalen kon. De huisbaas zette haar in de wastobbe op het water en smeet de deur dicht. Celestina nam haar intrek in de kelder van hetzelfde huis. Zonder dat de huisbaas het merkte. Hij kwam nooit in de kelder van zijn oude huis, want die kelder stond half onder water. Celestina werd door hem en door iedereen vergeten. Tot een peddel bij haar aanklopte. De voortvarende peddel bracht haar naar een eilandje met een weilandje. Boven het groene gras hing een witte wolk in de vorm van een kasteel. Celestina hoopte dat het poortje in de wolk zou opengaan, zodat ze een glimpje zou opvangen van de gouden zaal binnenin. Maar het poortje bleef gesloten. Celestina zocht tussen het gras naar de sleutel. Ze vond margrieten en paardebloemen, distels en kikkers, regenwormen en torren. Geen sleutel! Wel een heel tapijt klavertjes vier. Ze plukte er genoeg om een boeketje te maken. Ze zette het boeketje in het wijnglas en ze peddelde ermee terug naar haar kelder. Daar zette ze het wijnglas met klavertjes vier in het kelderraam. Ze keek ernaar tot het helemaal donker was. Ze klom op haar strozak en sliep in.’