It ferset

21

Wy ha it rûntsje sawat omrûn. De skoalbern drave om ús hinne efter in bal oan nei it skil.

Oan 'e sydmuorre fan it gebou hinget in metersheech mozayk fan bakstientsjes yn allerhande kleuren, mei bern en bisten. Dêrûnder stiet: Prediker 11:9A Verheug u o jongeling, in uw jeugd, en uw hart zij vrolijk in uw jongelingsjaren; ja volg de lust van uw hart en wat uw ogen aanschouwen.

Us heit die der by de iepening doedestiids frijwat lekjend oer: ‘Foar it gemak ha se de oare helte fan de tekst weiskrast: maar weet dat God u om al deze dingen in het gericht zal doen komen. En dêr giet it no krekt om yn it ûnderwiis.’

Ik stoarje de dyk út en wurd ynienen de stilte gewaar dy't ik ûnderhûds al earder fielde: it molkfabryk is dea. It gebou stiet der noch, mar it sykhellet net mear. Altyd klonk yn myn bernetiid it lege ientoanige gûnzjen fan de masinekeamer. De koelmasine wurke dei en nacht, ek yn it wykein. De grûntoan fan myn ferline, dêr't it kwekkerjen fan kikkerts en it balten fan kij it jûns- en moarnsgesang op foarmen. De klok, dy't ik út it kajút fan myn sliepkeammerke wei sjen koe, is fan 'e muorre helle. It is

[p. 46]

kroandeade romte, in winteropslach foar lânbouwurktugen en karavans.

♦

Ik naam freontsjes wolris mei nei it hert fan it fabryk. Us heit moast dêr earne oan it wurk wêze, mar ik seach him hast nea. En seach ik him al, dan stie er heech op in ljedder of in steiger, ûnberikber.

Oan 'e efterkant moasten wy ús in paad sykje troch in wâld fan liedingen, slangen en tanks, by systerjende kranen en feilichheidskleppen lâns, nei de izeren doar fan 'e tsiismakkerij. Mochtst de buizen net oanreitsje, want dy wiene faken gleonhyt. Mar ús heit wie dêr, earne, dat ik wie net benaud.

De tsiismakkerij wie in hege hal, hast like grut as de tsjerke, fol mei betonnen pikelbakken, hege tsiisparsen; in oardiel fan wjerkeatsende klappen fan izer op stien, galmjende stimmen, gûnzjen en kriezen, alles yn in soere lucht. Deun efter de doar stiene langwerpige betonbakken, dêr't mjuksjende stekken de molke yn omrierden. Bernelûden wiene dêr net te hearren. Wy besochten in passearjende tsiismakker oan te klampen:

‘Goeie! Ha jo ek waaibrokken? Tsiiskoarsten?’

De grillich foarme, swietsoere waaibrokken wiene faak noch waarm en smakken hearlik. De kerrelige, ôfsniene tsiisrânen dêr't de ôfdruk fan de katoenen doek noch yn te sjen wie, beskôgen wy ek as swietekau.

Hiest gelok, dan sette sa'n man dy in bak fol brokken en koarsten foar, mar foar itselde flokte er dy stiif. Ik wist it, wy moasten Jemme Blykstra ha. Dy sei nea wat, hy seach ús stean en wist wat wy woene.

Letter hearde ik dat Blykstra (‘sa gek as in doar’) yn in pikelbak sprongen wie om himsels tekoart te dwaan.

♦

[p. 47]

Yn 'e tún fan de direksjewente stiet noch de treurboek, syn takken as in hoeprôk om him hinne. Yn 'e simmer wie dêrûnder in skûlplak fol readbrune skimer. En dêr binn' se wer: it wite hûntsje Sonny dat grânzet mei de lippe heech oplutsen boppe de toskjes, in skriemende poppe op it koartmeande gers en in famkesstim dy't ropt:

‘Bertsje is wurch!’

En ik bin dat jonkje dat tinkt: Wurch? Wêrom jout er him dan net del?

Wy stean wer foar de doar. Ferkearslûden, rappende skoalbern.

‘Hee, mietje, kom op mei dy bal!’

Ik stek de kaai yn it slot.

‘Dat docht heit dochs mar even, sûnder rollator of stok.’

‘Praat my net fan in rollator, dat binn' ûndingen.’ Hy wol syn stive hannen tsjininoar wriuwe en fernimt dat it ferbân yn it paad sit. Hast ferliest er it lykwicht en driget te stroffeljen. Ik hein him op. ‘Dochs is it wol goed om yn beweging te bliuwen. It sjocht der net nei út dat wy noch froast krije.’

Us heit snúft.

‘Ik kin folle better fytse. Rinne wol net meat sûnt ik dy swypslach hân ha. En do witst dochs wol dat ik lek!’

Lêbich byt er it my ta. Twa skreauwende krieën tûmelje oer ús hinne.

‘It skrynt, it sucht en de siedballen dogge my sear.’

Hoe't dy ynkontininsje en dy pine in argumint foarmje kinne foar de fyts, ûntgiet my, en it fernuveret my dat er it wurd siedballen yn de mûle nimt.

♦

Ik siet krekt in pear moanne op 'e grutte skoalle. Nei in stoarmige nacht kaam ik op in moarn betiid it skoalleskil op om ûnder de beam nei nuten te sykjen. In grutte jonge dy't dêr ek omrûn - hoe't er hiet wist ik net, mar hy siet op 'e iepenbiere skoalle - rôp:

[p. 48]

‘Opdonderje bûke!’

Bûke? Tocht er dat ik Bûke hiet? Ik rûn troch. It skil hearde by myn skoalle, hy hie hjir neat yn te bringen.

De jonge kaam op my ta en frege fierste lûd:

‘Sil ik dy godferdomme de kloaten ris yn 'e strôte skoppe?’

Hy hie lytse eachjes. Syn flok gong my dwers troch de bonken. Ik koe der net by dat er sa lilk wie. Ik hie him dochs neat dien? Hy frege my wat, mar hy woe neat fan my witte. Ik seach nei de takjes en blêden op 'e grûn. De jonge raasde wer ‘godferdomme’ en gong flak foar my stean. Mei in klomp skrabbe er oer de tegels as in hynder en ear't ik sels tinke kind hie oan útnaaien, helle er út - syn gesicht luts gear fan ynspanning - en puntere my sa hurd rjocht yn it krús, dat my tagelyk mei de kiel de eagen tichtsloegen. In pear tellen seach ik neat mear, hearde inkeld in frjemd gesûs. Stadich krûpte de pine my yn it liif omheech. Ik koe gjin siken krije.

Wat de jonge noch mear rôp, ferstie ik net. Der wie mar ien gedachte: fuort, fuort fan dit plak. As yn in dream kearde ik my om en beweegde my fiiotsje foar fuotsje nei it stek, by de foarstelling op 'e muorre yn betonizer lâns fan Jezus dy't de bern seiniget. De lea skokten en trillen my, ik tocht noch altyd dat ik stikke soe. Pas bûten it stek krige ik myn lûd werom en ik koe noch krekt ús hûs berikke ear't ik myn brinta oer de kokosmatte yn 'e keuken spuide.

Us heit wie der net. It slagge my net om ús mem te fertellen wat bard wie. De wurden ûmkamen my. Mem draafde noch nei it skil, mar de iepenbiere jonge wie al fuort. It slokken die my sear en ik hie de hiele dei pyntliif, mar jûns op bêd fielde ik dat myn kloaten - hoe skrinend ek - noch sieten dêr't se hearden.