It ferset

34

Dan hear ik him wer. Hy hat de toan weromfûn.

‘Ik wit wa't my oanjûn hat. Douwes Let, de buorfrou fan efteren. Widdo. Fanatyk NSB. Se hie har beide soannen nei it Eastfront gean litten. “Dy wurde letter boargemaster,” bazune se yn it doarp út. Grutsk as in pau stapte dat minske om. Boargemaster! Ja ja, Net ien fan dy beide is weromkommen. Se sille wol boargemaster makke wêze earne yn Siberië.’

Ien fan dy jonges waard troch ús mem Kinnet neamd. Kinnet Remje. Sa hiet er sûnt er troch it steechje njonken it hûs stowen kaam, roppend:

‘Kin net remje, kin net remje!’ Hy stoarme de dyk oer en stode as in blyn hynder de Boarn yn.

[p. 72]

‘Ek yn 'e oarloch koe Kinnet net remje,’ sei se. Wat er wol koe, wie fleane foar de Dútsers. En dat broerke fan him, Syp, timmere ek net heech. Sljocht op alles wat spegele. Doe't dy tolve wie, stjoerden wy him noch om 'e pipernútskjirre.’

Us heit trommelet op 'e râne fan it bysettafeltsje.

‘Fansels hat Douwes Let har ferrie altyd ûntkend. Afijn, ik waard wûnderlik sparre. Yn Haskerdiken lieten de Dútsers ús mei rêst. Allinne it wurk fan Egbert wie gefaarlik. Ik wit noch hoe't er in winternacht op 'e telle in hiele ko slachte. Ierappelsekken foar de gleskes. Mei in foarhammer joech er it bist in kolossale hou tusken de eagen. Ik hear it noch fallen, op it beton. Oan djip yn de nacht ta wie er dwaande mei in bile en in seage. In bloedbad. En doe mei ôfladen fytstassen derop út, ear't it ljocht waard. Swarte hannel. Dy Egbert wie nearne benaud foar, blinder nee. Se ha him nochris besketten, doe't er útnaaide nei't se him oanhâlde woenen.

“De kûgels fleagen my troch de speaken,” sei er. Letter hat er noch yn Ynje fochten en doe is er de oaren efternei reizge nei Amearika.’

Hy komt wer oerein en leit de hân op 'e ferwaarming.

‘Kinst der net sûnder, waarmte is in seine.’

♦

Doe't omke Egbert weromkaam út Ynje wie it feest. Hy seach derút as in echte soldaat en hie kadootsjes by him. Hy en ús heit dronken bier en ús heit rôp ‘kolossaal’ en ‘blinder’ by omke syn ferhalen.

Wy krigen in slang fan angelhout, dy't ast him by de sturt paktest echt kronkele en in waaier dêr't in prachtich fiergesicht op ferskynde ast him útspratest. Mar it moaiste wie de koperen patroanbân, de kûgels fan in mitrailleur, dy't er by ús efterliet. De oarloch sels hie er meinommen. Myn opteinens wie ûnmjitlik yn

[p. 73]

'e jierren dy't folgen. De oarloch fan omke Egbert, ik woe der alles fan witte.

‘Hat omke hjir echte minsken mei deasketten?’

‘Ploppers,’ ferbettere omke, ‘dwersbongels, moardners.’

Syn gesicht like op dat fan ús heit, mar dan leareftiger, gearknypter, as wie it ljocht foar him te skel.

Ik helle de patroanhulzen ien foar ien út de klemkes yn de gurle en sette se yn slachoarder op 'e tafel. Ut in stikmannich stuts in koperen puntmûtske.

‘Dat binne skerpe,’ sei omke. ‘Foarsichtich jonkje, dêr kinst sa ien mei omlizze. Tatata!’ Hy makke in stadige meanbeweging mei twa hannen.

Brune syn heit wie stoffeferver. Swartferver sei elkenien, alle kleuren swart meitsje gong him it bêst ôf. Efter syn hûs stie in stiennen hok mei in swarte rikjende tsjettel deryn dy't wol wat like op 'e bealch fan in lokomotyf. Der wie in klep dêr't er stoom troch spuitsje litte koe. It rûkte dêr frjemd. Ik brocht him myn donkerblauwe alpenmûtse mei de fraach oft er dêr in soldatebaret fan meitsje woe. Grien moast er wurde. Brune syn heit lake wat. ‘Dat wurdt neat, Hessel. In alpenklots is in fredesmûtse. Dêr moatst sunich op wêze. Kom hjir.’ Hy luts my de mûtse oer de earen en draaide him om.

Sunich. Ja, dat wie in wurd dat by frede hearde. Hiest der neat oan.

♦

Us heit brekt syn ferslach wer ôf en betaast de koarste boppe it each. Hy makket wer risselwaasjes om oerein te gean, mar ik rop dat er net sa ûngeduerich wêze moat.

‘Bliuw noris sitten wêr't heit sit.’ Ik druk de knop yn en set kofje. Yn 'e keuken wurdt de rook fan urine oerhearske troch dy fan bedjer. Ik til it lid fan in pantsje yn it oanrjochtkastje op. Oer de

[p. 74]

oarspronklike ynhâld hinne leit in grien pluzich tek. Ik klopje it leech yn it jiskefet by de efterdoar. Appelsmots?