It ferset

16

De oarloch galme lang nei. Us heit die der plechtich oer.

‘Do kaamst yn it befrijingsjier, doe't de schoen die dreunend stampt en de mantel in bloed gewenteld wer op hûs oan gongen, tanksij de alliearden. Hy frissele de bibelteksten maklik troch de omgongstaal. By it Hollânsk gong syn lûd omheech.

It waard foardragen, sjongen hast.

Want een kind is ons geboren, folle myn ûnthâld oan. Ik koe de tekst fan it krystfeest. Jesaja. Allinne wie hjir it bern ferkrongen troch de alliearden.

It kwea hjitte Hitler. Ik wist wêr't er wenne: skeef foar ús oer. Hy hie in reade holle, in hurd lûd en giele klompen en kaam faak mei bloed op 'e skelk thús. Ek doe't ik letter troch hie dat de oerbuorman net Hitler, mar Hile hjitte, Hile Knyft, en needslachter wie, hie ik it net op him stean. De needslachter krige fee dêr't wat mei wie. In ferdronken ko, in hynder dat troch de wjerljocht rekke wie, in deaberne keal, in skiep dat oer de kop yn in greppel tûmele wie en it net oerlibbe hie. It slachthús stonk nei bloed en kwalen. It hie in iepen goate nei de Boarn. Se fongen dêr meunsters fan snoekbearzen, mar ek grauwe grize ielen, sa dik as in earm.

Faak moast siik of skeind fee ôfmakke wurde. Hy brûkte dêrfoar in soarte fan revolver, dêr't ynstee fan in kûgel in stielen pinne út

[p. 115]

skeat dy't him troch de plasse boarre. It dier moast fêstbûn wurde, geregeld aksele it út alle macht tsjin of wie it nei it skot net daliks dea. De slachter koe dan de sprongen yn deadsneed amperoan ûntwike.

Hy hie der in feint foar, Rinze Bult, in lyts mantsje mei in bochel, sa heech, as groeide de holle him út it boarst. Knyft fertelde ris hoe't in dûme bolle dwers troch de doar bruts en Rinze op 'e hoarnen naam. De man waard alhiel ferrinnewearre ôffierd nei it sikehûs. Eigen skuld, dikke bult, kaam yn my op.

Wy stiene wolris bûten mei te sidderjen op it lûd fan 'e flokkende slachter, it skrille brinzgjen fan it hynder, it kreakjen fan 'e touwen en it skrabjen en slaan fan de hoeven op it beton, mei as hichtepunt de fatale knal. Dan foel in stilte dy't mei rjocht djip hjitte mocht. Dêrnei gongen de doarren iepen en sei Knyft tsjin 'e feint: ‘Sa, dy is aardich rêstiger no.’

Hy pakte in flymskerp mes út in rak, fike mei ien ielflugge haal de hals iepen en in dûnkerreade stream spuite walmjend yn 'e groppe. It fierdere wurk krigen wy net te sjen.

Doe't ik der thús ferslach fan die, noch swier ûnder de yndruk, reagearre ús heit koart:

‘Hile Knyft? Dy man hat hichtefrees.’

Ik foel stil, begriep it ferbân net.

‘Ik ha him ris fan it dak helle. De man klamme him oan 'e skoarstien fêst as wie it syn mem. Hy wie folslein fan 't hynder.’ Wylst ús heit de fyts út it hok luts, frege ik my ôf oft dy hichtefrees ek wat te krijen hie mei it feit dat Hile ien ‘út 'e weareld’ wie. Hy kaam nea yn tsjerke.

Nei in ûnwaarsnacht kaam ik mei myn neefke Sjoerd Brune by de needslachting lâns. It wie noch gjin skoalletiid. Op it beton foar de doar lei in deade ko, de poaten stutsen harkerich de loft yn. It dier die my tinken oan myn houten hynderke Kedde.

It woe my net oan dat it troch de wjerljocht deaslein wie. Nearne wiene skroeiplakken te sjen. It rûkte ek net branderich. Alles

[p. 116]

ûnder it fel wie hurd wurden, it jaar hong as in opblaasde strânbal tusken de efterskonken.

‘Soe der noch molke yn sitte?’ frege Brune.

Ik taaste tusken de hierrige prikstokken troch, fielde oan dy rubbersek, pakte in spien beet en knypte. In sniewite striel fan op syn minst in meter spuite krekt op Brune syn bleate knibbel. It like wol in wjerljochtstriel. Wy skrokken der beide sa fan dat wy him hommels smearden, neat liker as soe de ko ús neikomme.

‘It is skade!’, rôp Brune. Dat betsjutte dat ik, as dieder, ferantwurdlik wie foar alle skea. Dy ko koe ommers wol pokken ha, of de pest.

Mei in toppe gers fage er him de skonk skjin as gong it om in gefaarlik fergif. Wy seagen oft neat op it fel efterbleau. Bygelyks in deaplak, in brânblier of in groede.

It hiem fan Hile, dy't hichtefrees hie, wie in ûnheilsplak wurden.

♦

Hy praat muoisumer as ferline wike, ûnderbrekt syn ferslach no al en stint as hie er pine. It plak oan syn hân is oprûn en fjurrich. Hoeden ferweecht er de tomme.

‘Dompelje yn polkesjippe,’ seit er.

Dan konsintrearret er him wer op syn ferhaal. Under de klean wei hear ik in frjemd lûd.

‘Genôch oer de oarloch. Nei de befrijing kaam de “wederopbouw”. Mar wacht even, blinder, ik sit net lekker. Ik wit net wat it is, mar it fljocht der wer út. It sille dy nije rêstpillen wol wer wêze. Sa'n dokter Van Toren docht mar wat.’

Hy komt kroanend oerein en slofket de keamer út.