It ferset

25

Nyls, de broer fan Swarte, wie in jier âlder as ik en neffens syn mem, tante Wil, hie er ‘mear ferstân as oaren’.

‘Hokker oaren?’ frege ik.

‘Alle oaren,’ sei se mei stelligens.

It moast dan wol foller wêze ûnder syn plasse, want in gruttere holle as alle oaren hie er net.

Syn heit, Jelmer Wagenaar, wie molkfarder en fytsmakker en skildere al herwaarts jierren alle jûnen oan De nachtwacht op 'e bline muorre fan it winkeltsje dêr't er fytsûnderdielen ferkocht. De echte hong derneist, dy hie er út in printeboek skuord. It wie in merakel, sa't er it skilderjen foar de slach krigen hie. Hy hie it wol oan tiid, want drok wie it nea yn 'e saak. Hiele fytsen hie er

[p. 130]

allinne as opknapper yn 'e oanbieding. Hy reparearre ek klokken en farde alle dagen twa kear mei de molkskou de Swette op nei Easterboarn en Warniahuzen. Omke Jelmer hie in moaie ynkringende bas, benammen as er Als de klok van Arnemuiden song.

‘Wat ús Nyls tinkt, dêr kinn' wy net by,’ sei tante Wil berêstend. Miskien kaam it troch de memmetate.

‘Wêr is it kantsje fan Antsje?’ rôpen se faak foar de grap by Nyls-en-dy. Dat hiene se oerholden fan jierren lyn.

Antsje fan 'e bakker wenne in eintsje fierder op 'e Weaze. De froulju leinen sawat tagelyk yn 'e kream. Allinne hie Antsje, begriep ik út in petear tusken ús heit en mem, in soad lêst fan molkopdriuw, dat dy moast alle dagen kolvje, wylst by Wil it sok mar net tasjitte woe. Alle middeis brocht de âldste dochter fan Antsje dus de kolfmolke fan har mem en sette dat op it oanrjocht as ekstra drinken foar de poppe, Boukje. Nyls kaam altyd toarstich út 'e beukerskoalle en seach meastentiids earst oft der wat drinkbers op it oanrjocht stie. Faker as ien kear wie it kantsje leech as syn suske har melde. De kolfmolke fan Antsje moat him goed dien ha. Boukje bleau in liderke.

Doe't ik in kear by Nyls op 'e wâl siet te ieltsjefiskjen, luts er in grouwe dauwjirm út 'e klompe, hold him omheech en sei:

‘Dit ís dochs eins al in aardich ieltsje? En it foardiel is, hy hat gjin bonken en hoechst him net te strûpen.’

Even letter sieten wy efterhûs ús ies te bakken op in primuske. Der bleau net folle fan oer. Ik kôge op it fearjende fleis en slokte it hastich troch. Wjirm smakke nei fentylslang. Nyls hie der ek mear fan ferwachte.

Doe't ús heit by it iten lies hoe't kening Herodes troch de wjirmen iten waard en de siken útblies, krige ik pinemage by de gedachte dat dy stikjes ilastyk yn myn mage wer ta libben komme soene om har oan myn yngewant tegoede te dwaan.

[p. 131]

Ik bleau gauris by tante Wil te iten. Meastentiids mei Brune en Wite. Der wie in risiko: se hienen muntgas en dat koe betsjutte dat de tee of it aaike it krekt net hellen. Dêr kaam by dat tante Wil sels út en troch foar ûnferwachtse kearen soarge. Dan wie it har samar te folle en rôp se:

‘En no iders nei syn eigen hûs!’ Iders.

Mar meastentiids skode se wat ekstra stuollen oan yn it efterkeammerke dêr't allegear klokken trochinoar hongen te tikjen en te slaan. Soms mochten wy ‘stimpelje’. Wy setten ús stuollen foar it brede finsterbank, dat sy dan fol hagelslach struide en dan stampten wy mei plôken bôle dêryn om en ieten it op. Op datselde finsterbank holden wy ek wolris ús hurdrinwedstriden tusken salamanders, ûnder de hage efterhûs wei. Prachtige poarperen bistkes, fan reabrún oant hast swart, mei in wite grimelige bûk. Se koene hurd rinne, mar op dat finsterbank rekke de gong der gau út. Dea wiene se net moai mear.

Tante Wil hie noch wolris te krijen mei taaltûkelteammen. Beskate Fryske wurden wike no ienris ferriederlik ôf fan it Hollânsk. In sipel bygelyks, of it tiidwurd sige. Domme Friezen meitsje dêr ‘sijpel’ en ‘zijgen’ fan, nei it foarbyld fan iis, wide, ride. Sa'n flater soe sy net meitsje, dat hie se harsels goed yndruid.

Doe't se de nije dûmny har grientetún sjen liet, sei se, mei suver wat fan in deftich draaike:

‘En dit zijn onze uiers.’

Sûnt dy dei ieten wy geregeld uiersoep. De hjerringjager ferrike der ek syn wurdskat mei: ‘Uiertje derop?’

It tafelritueel ferdielden sy en omke Jelmer. Tante Wil lies, mei in soad falske lucht fan earbied, foar út de bernebibel, de gebeden naam hy op him. In rolferdieling dy't net doogde. Us heit liet mem hearre, hoe't Abraham Kuyper it der yn it praktyske diel fan syn standertwurk De gemeene gratie net omhinne draaide:

[p. 132]

De man moet ab Gezinshoofd weten, dat die dienst voor zijn rekening ligt. Is hij in het lezen geen held, dan moet hij hetgeen aan de beurt is vooraf nalezen, om het op het vereiste ogenblik goed te kunnen doen. En zo ook, mist hij de gave van het vrije gebed, dan moet hij een formuliergebed bidden. Hij staat ervoor.

Us mem wie it der hielendal mei iens.

‘Wil docht it om it Hollânsk te oefenjen,’ sei se, ‘mar om dêr no de bernebibel foar te brûken...’

Omke Jelmer brûkte de bernebibel inkeld om de yllustraasjes op stikken karton útfergrutte nei te tekenjen. Eat dêr't Abraham Kuyper him stil oer hold. De ôfbylding dêr't, heal ferskûle yn 'e boskjes, de Farizeeën gnypsk stean te luorkjen, hoe't Jezus op 'e Sabbat ieren oan it sykjen is, hong yn in list njonken de parkitekoai yn 'e efterkeamer.

Al wie der net folle fan te ferstean - it wie him yn de rin fan de jierren almar fierder yn 'e kiel sakke - hy brocht it tankgebed, dat sûnder mis ûnder de kategory ‘vrije gebeden’ hearde, ta in kreaze klimaks. Nei de lêste sin: en werp al onze zonden en ongerechtigheden achter u in de poel der eeuwige vergetelheid amen, die er de eagen net iepen, mar goaide de holle efteroer en snoarke. Sa bidde er him alle middeis yn sliep. In kertier letter kaam er oerein, ruts him út en begûn in bân te plakken of in keatling te spannen. Nyls en Swarte seagen der neat bysûnders yn.