It ferset

11

Wy fierden myn santjinde jierdei op krystjûn yn 'e lege pleats fan Ype Sek oan 'e râne fan it doarp. Ype wie in pear moanne earder mei de frou nei Sinnejûn ôfset. Wy hiene de stâldoar iepenbrutsen en mei âlde kleden en gerdinen de wenkeamer oanklaaid. Mei in geare fûke en in pear doazen kearsen kaam de sfear der aardich yn. Mijke, it mokkeltsje fan Brune, noade twa freondinnen en dy namen wer harren freondinnen mei. In handige jonge tape stroom ôf foar de pick-up, en it feest koe begjinne. Fats Domino, Chubby Checker, Bob Dylan en Buddy Holly. Fjouwer flessen wyn en in krat bier. In heuchlike nacht. Op 'e âld Sparta brocht ik yn it weiranende tsjuster myn feestleafde, dy't my langút op 'e rêch hong, werom nei De Jouwer, dêr't se yn in ‘De Taflecht’, in âldereinhûs, wurke.

[p. 223]

It frear. De dize sloech oan op 'e beammen. Ik hie allinne in kolbertke oan.

Nei de krystdagen stie de doarpsplysje, Poartman, op 'e stoepe. In foarbygonger hie rapportearre dat er ier en betiid op krystsnein in keppel healneakene fammen út 'e leechsteande pleats fan Ype Land kommen seach. En tusken har hie er wrachtich dy grutjonge fan Homme Wisch mei syn maten omslaan sjoen.

De wetstsjinner hie syn komst oankundige, myn freonen en ik sieten op myn sliepkeamer. Mei it ear op 'e flier koene wy it petear by fleagen folgje.

Doe't ik ús heit it barren fernijd hie, seach ik him earst wyt weilûken, mar letter hie er him opfallend op 'e romte holden.

‘Do hast no it bewiis wol levere datst net los fertroud bist,’ sei er. ‘Ik sil mei dy plysje prate, dan hearst it wol.’ Hy woe my der net by ha. Ik wie der net gerêst op.

‘Braak en húsfredebrek,’ spriek de plysje. ‘In misdriuw. Dat wurdt fóarkomme, Wisch. Dy knapen meie bliid wêze as se der mei in betingstferoardieling ôf komme.’

Dat fan dat húsfredebrek woe my net oan. De pleats wie net bewenne. Hokfoar húsfrede hiene wy brutsen? Dy feroardieling siet my heech. Ik hie foar myn krekt begûne kweekskoalle-oplieding in ‘bewijs van goed gedrag’ oanfreegje moatten en seach myn ûnderwizerskarriêre al yn reek opgean.

De kwestje die in grut berop op ús heit syn ferantwurdlikens foar myn takomst, in ferantwurdlikens dy't faaks noch wol swierder weage troch de profesij fan buorfrou Akke boppe myn widze. De nije learen skoaltas, it jierdeiskado fan him en mem, hold gâns ûnthjit yn. ‘Poartman...’ Ik hearde ús heit tinken. ‘Dat ha ik altyd alris freegje wold... Ha jo miskien in âldere broer, dy't yn 'e oarloch te krijen hân hat mei... hy keas foar it Hollânsk... de Overval, jo witte wol, de befrijing fan dy fersetslju út 'e finzenis yn Ljouwert? Myn sweager hat dêr ek in rol yn spile.’

[p. 224]

‘Dat wie myn broer net, dat wie ús heit! Jawis, dy hat de oarloch noch oerlibbe, mar hy stoar yn seisenfjirtich oan de pleuris.’

Us heit late it petear oer de wiksel nei de yllegaliteit, razzia's, ûnderdûken. Beide mannen hellen mei tanimmende klam oantinkens op. It ratteljen fan kofjekopkes wie te hearren. Se laken sels. Wy seagen elkoar hoopfol oan, doe't in kertier letter Poartman weromkaam op it delikt:

‘Wat dy kwestje oanbelanget, Wisch, as jo no jo soan nochris ûnder hannen nimme om mei syn maten de brot dêre kreas op te romjen en jo soargje dat dy bûthúsdoar makke wurdt, dan soe ik sizze: zand erover!’

‘Wat stie dy Poartmans ferbjustere nei boppen te sjen, doe't dêr ynienen in heislik leven útbruts!,’ sei ús heit efterôf, en hy wreau him by de noas lâns.

It ferset hie my rêden.

Jûns ûnder iten sei er betochtsum: ‘Wy moatte der dochs om tinke dat wy skoalmasters yn 'e famylje hâlde...’ En doe krong ta my troch, dat ik net mear foar myn ûnderwiisbestimming wei koe. It wie net de profesij fan buorfrou Akke dy't by ús heit op it earste plak kaam. It wie de kâns dy't him, yn in folle fierder ferline, ûntholden wie en syn broer Ulder tafallen. Dy kâns kaam hjir úteinlik werom. Foar my wie der gjin ûntkommen oan. Us heit hie soarge dat wat ik wurde moast him master fan my makke hie.