It ferset

[p. 243]

22

Se brochten my ien kear in besite by myn stúdzje. 1969. Ien fan 'e earste lange ritten mei it dafke. Fanwegen de Maagdehûsrellen wie Amsterdam troch ús heit lykslein mei Ninevé. Haar boosheid is opgestegen voor Mijn aangezicht. Ik wie it paad folslein bjuster, safolle wie him wol dúdlik.

Se klommen efter my oan. Fjouwerheech. Efter de pûst stiene se yn myn keammerke. Sitte woene se net.

‘Wa wie dy Jan fan Gale eins?’ frege ús heit.

Syn fraach kaam my oer 't mad. O, de strjitte!

‘Jan van Galen... in admiraal leau 'k, wat minder ferneamd as De Ruyter en Tromp.’

‘Moatsto no altyd dy treppens op en ôf?’

Mem wiisde nei in kryttekening oan it lewant.

‘Wat is dat, Hessel?’

‘In tekening.’ Har gesicht hong slop fan ferbjustering. Fergetten derôf te heljen. Ik seach ynienen de foarstelling troch har eagen: in gleone neakene frou mei hingjende boarsten, dy't op hannen en fuotten troch it wetter rûn.

Heit stie út te sjen oer de binnentunen.

‘Allegear minsken.’

‘Ja, sa'n achthûnderttûzen. Mar jou jim noris del!’

‘Achthûndert... Kolossaal.’

It rotanstuoltsje kreake, mar hy siet net lang. Doe't ik my omdraaide fan it siedplaatsje mei de trochdrippende kofje, dreutele hy al wer troch de keamer.

‘Wa is sy?’

‘Hy is Bob Dylan, sjonger-dichter.’

‘Hy moat nei de kapper. Sil er fan opknappe.’

Mem skaaide yn har boadkippetas om en helle in langwerpich pakje foar 't ljocht.

[p. 244]

‘In kadootsje foar dy.’

‘Mar dat hoecht dochs net?’

‘Dit hoecht wol. Dit is it ienich nedige.’

Ik helle in kreas lakke plaatsje tripleks foar it ljocht, mei swartreade Goatyske letters beskildere. Dêr hie ús heit gau in jûn of trije mei yn 't spier west. Als de Heere het huis niet bouwt, tevergeefs zwoegen de bouwlieden.

‘Moai stikje wurk. Dúdlik fan in fakman.’ Wat moast ik sizze? Hy wist it wol:

‘Hingje it boppe it bêd, jonge. En helje halje-trawalje dy ferskriklike hoer fan Babylon dêrwei. It is fan betsjutting foar dit en it takommende libben.

It die my tinken oan in gefaltsje fan koartlyn. Boukje troude, Nyls syn suster, en der moast in namme op it hûs. Tante Wil hie in prachtigenien betocht: Aangaande mij en mijn huis, wij zullen de Heere dienen. Willem, har skoansoan, kaam mei beswieren. De gevel wie te smel, sei er. Meerzicht kaam derop. By helder waar koest de Ie lizzen sjen. It foel tante raar fan him ôf.

Wy makken in rûnfeart troch de grêften. Op 'e Ouderzijds-achter tizen se mei de huorren foar de ruten om as stelden se har memmen op 'e útkyk foar, wachtsjend by it teeljochtsje oant de bern út skoalle komme soene.

Oft wy ek nei it Ryksmuseum koene. Dat soe moai wêze. Mem woe it stokje fan Johan van Oldebarnevelt sjen, en heit De Nachtwacht.

Earst ferfollen wy de winsk fan mem. Hy sei:

‘Ik bin net sa Oldebarnevelt-eftich. Dy man wie dochs tsjin it Oranjehûs? Hy naam de fitrine op en luts oan 'e skouders. Sy rikte nei it glês, syn wurden dimmen herheljend:

‘Tsjin it Oranjehûs...?’

Ik seach har skrikken doe't yn dy glêzen kast twa stokken blieken te stean. In brunen en in swarten, de iene mei in sulveren, de oare mei in koperen knop. Heit bûgde him nei de taljochting.

[p. 245]

‘Se witte net krekt hokker fan beide it west hat. Sykje der mar in moaienien út, Fam.’ Hy hie it al sjoen en stapte fierder. Dit wie dúdlik in gefal dat twa minder wie as ien. Mem preuvele yn harsels. Doe stiek se in finger omheech. Har plechtich lûd galme sweverich troch de hege seal:

O stok en stut die geen verrader,
maar 's vrijdoms stut en Hollands vader
gestut hebt op dat wreed schavot...

Se hie wrachtich triennen yn 'e eagen.

‘Mem begjint mei de twadde rigel. Hoe wie de earste ek al wer?’ frege ik. Ik hie op 't lêst myn skoalmastersdiploma. Se preuvele de wurden nochris foar har hinne.

‘Ik ha it hielendal fan bûten kend, mar ik bin it kwyt.’

Ik begûn:

‘Mijn wens...’ en op slach foel se yn:

‘...behoed’ u onverrot. Och ja, dat fûn ik eartiids al sa moai sein. It docht my goed dat dy winsk fan Vondel ferfolle is. It stokje stiet hjir feilich en droech. En as se it geregeld mei petroalje ynwriuwe, komt der ek gjin môge yn. Se spruts yn iental. Se hie al ien útsocht. Doe mike se oer it skouder.

‘Ja Homme, wy komme!’

Hy stie yn 'e doar. It baarnde him yn.

‘De zaal van de onzekerheden,’ seit er tsjin my, steatlik yn it Hollânsk, ûnderweis nei de Nachtwacht. ‘Hast dat sjoen?: de vermoedelijke boekenkist van Hugo de Groot, het mogelijke beulszwaard dêr't dy Oldenbarnevelt mei ûnthalze is, en dan dy twa stokken... Echt en falsk wurde neist elkoar bewarre en nimmen wit wat wierheid is en wat leagen. Dat is skiednis: praat efterôf.’

De Nachtwacht hong yn al syn swide ûnoantaastberens efter in koarde.

[p. 246]

Us heit stie derfoar, hannen op 'e rêch. Hy wipke justjes op en del op hakke en teannen. Suver grutsk.

‘Sjochst dat, Fam? Dit neam ik no keunst. Kolossaal, wat koe dy Rembrandt skilderje.’

‘Dit ferbetteret Jelmer him noait,’ sei se.

Hy trape mei ôfmetten stappen foar de koarde lâns, beweegde de holle fanwege it spegeljende ljocht en sei, mar tsjin himsels:

‘Fjouwer en in heal by... ik soe sizze trije en in heal. Miskien hat it noch wol grutter west, dy rjochterkant liket wat nuver ôfsnien. Afijn, it flieroerflak fan ús bijkeuken, mei de wc derby. It is wat!’

Us mem digere en wiisde:

‘Frjemd, kenst it skilderij fansels fan 'e koekjestromp en de kalinder, mar yn it echt sjochst dochs folle mear. Dat giele famke hat wol wat fan de âlde keninginne, Wilhelmina, doe't dy jong wie. Mar dy hat Rembrandt dochs net kend? Wat hat se dêr. It liket wol in deade hin! En wat is dat... O sjoch, dy man meneuvelet nei ús mei in bleate hân, as woe er sizze: “Mei ik jim foarstelle... de wachters fan 'e nacht!” En yn 'e oare hâldt er salang de wanten fêst.’

Hy wreau him oer de noas en snúfde.

‘Neffens my seit er: “Jou my ek ris in gewear, ik kin dochs net mei bleate hannen fjochtsje?” Mar wy sille it nea witte, Femke. It is in skilderij. En blinder hókfoar skilderij. Dêr is sa'n gongelstôk fan dy âlde Barnevelt neat by.’

In bûnt klaaide frou út Senegal of Zaïre stapte de tram yn. De kondukteur begroete har mei:

‘Zo meissie, ook een dagje naar Zandvoort geweest?’

Us mem folge har mei de mûle iepen. Ferstuivere.

‘Hoe komt ien sá swart...’

Ik lake:

‘O, dat giet dy minsken sa maklik ôf.’

Se skamme har.

‘Do silst wol tinke...’

[p. 247]

Ik swaaide harren út oant it dafke om 'e hoeke fan de Admiraal de Ruyterweg út it sicht rekke en klom de treppens wer omheech. Wat my yn it sin kaam, woe songen wurde:

But sooner or later one of us must know
that you just did what you're supposed to do,
sooner or later, one of us must know
that I really did try to get close to you.

Doe't ik de keamer wer ynkaam, eage Bob Dylan my begryplik oan.

Heit en mem ûntholden it as in moaie dei.