It ferset

22

Underweis nei Drachten, twa dagen letter, kringe, as harke ik nei in freon, rinnend yn 'e hjerstrein op in drokke winkelstrjitte, flarden út it petear mei Mercuur ta my troch: ‘de pijnbestrijding’, ‘zwaarder middel’, ‘morfine’, ‘uw toestemming’. Myn tsjinstridige gefoelens brekke har baan, spylje my tsjin mysels út:

-Jim heit sit yn de stjerrensfaze no. Hy hat oanjûn dat er net mear wol, hat al ôfskie nommen. Hy kin op syn heechst noch in dei of trije libje en sil al mar mear lêst krije. Moatst him in pynleas, rêstich útein gunne.

-Dat er net mear fjochtsje wol om te libjen, is wier. Mar hat er al ôfskie nommen? Kin er gean? Ik bin bang dat it noch net safier is. Morfine is yn dit stadium mear as pinebestriding. Ik wol kontakt mei him hâlde kinne. Morfine sil him bûten kennis bringe, it sil him dea dwaan.

-Moatst der wol om tinke datst net dyn eigen belang, dyn ferlet, foargean litst boppe sines.

-Myn ferlet? Ik leau net dat ik op dit stuit dúdlik omskreaune ferletten ha. En syn belang, is dat de dea? As er dêroan ta is, faaks. Ik bliuw it in faai ding finen om te sizzen: ‘Ik sil ús heit, om't ik syn belang boppe myn eigen ha, ombringe.’

-Moatst net ferjitte dat er terminaal is. Der is gjin kar mear foar libben of dea. Kinst allinne syn stjerren ferlichtsje.

-En dêrtroch nei foaren helje. Sûnder syn tastimming.

-Witst hoe't er oer ‘rekke’ tocht.

-Mar dat is no krekt wêrom't er net oan 'e slangen leit. Dat betsjut dochs net dat dêr automatysk de spuit foar yn 't plak komt?

In debat mei dysels kin nea in winner ha. As ik út 'e auto stap, ha ik swiere skonken dy't har mei tsjinsin yn ien rjochting bewege litte.

[p. 300]

Yn 'e gong nei syn keamer kom ik Juliana tsjin, treaun troch har soan út Soest. De sinnebril hat er noch op, mar hy is sûnder jas.

Hy groetet my freonskiplik:

‘Ha, die Does!’

Us heit sit rjochtop, oerdwers. Machteleas. Troch alles hinne grammitich. Syn úttarde skonken hingje oer de grize bêdestangen. Ik til him derút en ryd in healoere mei him om. Noch altyd rin ik mei dat lead, de dea, yn 'e skuon. Wy gean de ferpleechhûskapel yn, mar dy is te katolyk. Al sjocht er de krúswei op 'e muorre net, de wijreekrook is dúdlik. De prottens lûkt him de gesichtshûd strak oer de noas.

Katoliken meie dan goed wêze foar siken, foar sperrenden jilde oare wetten.

Unferwachts weaget, mei útlutsen tremulant, oargelmuzyk de romte yn. Gjin Roomske klanken. Ik sjoch omheech nei it oargelfront. In liet út 'e Johan de Heerbondel follet de kapel. Ik wit de tekst noch sa'n bytsje:

Boven de starren verdwijnt eens het duister,
daar zien wij alles ontraadseld, onthuld.

It heart dierber en ik set de wein stil. Direkt grypt er nei de tsjillen om himsels nei bûten te triuwen en grommelt nidich, as liet ik him yn 'e steek. Ik begryp dat er dit soarte fan meidijen ûnderfynt as steurend, in mislediging hast. De lokrop fan 'e stjerrensbegelieding. Hy hat it nea stean hân op gefoelsreligy. De dining ûnder 't Scheepken onder Jezus' hoede makke him altyd al seesiik, mar ik betwifelje oft in deeglike fjouwerkante psalm op dit stuit wól oan him bestege wêze soe. Hy grânzet. Ik sko him de gong wer op.

Fan de wike dy't er noch te libjen ha soe, binne no acht dagen om.

[p. 301]

Syn dwersichheid nimt noch ta. Ik sit by it bêd en hy leit hieltyd te wratten en de tekkens ôf te skuorren. Hy wol der wer ôf. Om him te bedimjen, praat ik op him yn.

‘Nee, nu zeker niet. Hij ligt er zeg maar net een kwartiertje in,’ antwurdet Katja Vandendoes, grien eagjend nei de stasjonsklok, as ik noch in eintsje rolstoel útstel. Har oksellucht ropt wer de Sweachster bosken op. En in ûnbestimde driging.

Ik doch him mei de mûle oan it ear it kommando ‘rêst’ te witten, lis him teplak en bewekje de oarder. Dat is him min nei 't sin. Hy stint en besiket oerein te kommen. Wy reitsje knoffelich deilis. Yn myn omearming stjit er lûden út dy't in soad wei ha fan flokken. Hy lit him net mear bestopje. Traach mar ûnhâldber trapet en meant er mei skonken en earmen om him hinne.

Myn rie tenein pak ik de bibel fan it nachtkastke en slach him iepen. Syn taal. It Johannesevangeelje, De bruiloft te Kana.

Ik ferklankje de tekst en besef dat foar it lêst oer Joazef, foar de eigen ûnderfining fan Jezus en it each fan de wrâld dochs syn heit - sprutsen wurdt as er tolve is en foar it earst mei nei de timpel yn Jeruzalem mei. Yn Kana spilet Maria al de ûnbestoarne widdo. Under myn foardracht komt ús heit ta rêst. Ik flap mei de frije hân it tek wer oer him hinne. It liket wrachtich wol as lit ik beswarringsformules op him los. Sympatyk komt de jonge Ferlosser yn dit ferhaal winliken net oer.

En toen er gebrek aan wijn kwam, zeide de moeder van Jezus tot Hem: Zij hebben geen wijn. En Jezus zeide tot haar: Vrouw, wat heb ik met u van node? Mijn ure is nog niet gekomen.

Minske, wat ha ik mei jo te krijen? Myn tiid komt wol.

Dan sjoch ik him oan. Hjir leit ús heit, noartsk.

As ik beskamme it boek ticht doch, skopt er de brot wer ôf.

Ik besykje it noch ien kear mei de tútbeker, dy't er al nei ien slokje fuort slacht. Dan jou ik belies. Efter de baalje sit Katja. Tsjinakseljend komt se my nei en helpt my om him yn 'e rolstoel te setten. Har meneuvels binne ôftwongen. Under har teisters skimert fitrioal.

[p. 302]

‘Dit is echt onverantwoord! U moet hem in de gaten houden, zeg maar, hij kan zo over de rand vallen. Hij is erg verzwakt! Hij is zeg maar gewoon dwars!’

Mei oplutsen skouderkes marsjeart se werom nei de húskeamer en sjocht net om.

Us heit hinget as in mummy yn de wein. Gjin teken fan kontakt mear. Ik triuw him troch de tryste gong, om it tsjustere binnenplak mei de stille fiver hinne. As er oer begjint te hingjen, krij ik him by it skouder en hâld him oerein. Hy sit foar my, in swolchje apelsop efter de tichtklamme lippen en in liif fol ôfkear. As it focht yn 'e slokterm weisakke is, komt er dochs wer yn beweging. Hy rikt nei in ferwaarmingsbuis en krijt dy krampeftich fêst. Wy stean stil. Ik meitsje syn hân los, streakje dy. Ik probearje mei him te praten, sis wat foar de hân leit: dat it bêd it bêste plak is, dat er deawurch wurdt as er him sa ferset.

Deawurch. It wurd krijt in frjemde byklank. Hy sjocht my ôfkearich oan.

De swierrichheid liket benammen by my te lizzen. Ik, syn soan, begryp him net, lit it him allegear mar oerkomme.

‘Wat is der dan, heit?’

Hy docht de lytse mûle iepen. Sûnder gebyt wurde syn lippen nei binnen lutsen. Ik sjoch dat er net mear taret is om eat ta him te nimmen of út te dragen.

‘Do moatst... Do moatst...’

Ferûngelike tikket er syn morse op it tafelblêd en skaait om him hinne. De mûle seit nochris ‘do moatst’.

‘Wat moat ik?’

Hy kroanet.

‘Witst... Witsto wol.’ It komt derút as in feroardieling. Hy raamt noch in kear mei syn ynwite breameagere hân op it blêd en ferfalt wer ta swijen. Mar syn ôfskiedsgroet, as er wer op bêd leit, is fersteanber en kompleet:

‘Goeie reis!’

[p. 303]

Ik sis dat ik gau wer kom. Hy knikt ûngeduldich, as fynt er it tiid wurden dat ik my ôfjou.

By de húskeamer hâldt Janny Scheers my oan.

‘Ik woe jo efkes wat freegje. Soene jo de oare kear wat meinimme wolle?’

‘Meinimme? Wat dan?’

‘De klean dêr't jo heit yn opbiere wurde moat. It kostúm dat jo dêrfoar geskikt fine. En fansels wat derûnder, in boesgroen, in strik.’ Se sjocht nei my en stekt har stompe hantsjes omheech.

‘Ik begryp dat it foar jo... It mei fansels ek in piama wêze, mar fine jo ek net dat in piama...’ Se ferweecht de holle as huvere se. ‘It heart der no ienris by. Jo hingje it mar gewoan yn syn kast, dan fine wy it wol.’

Har fersyk oerfalt my dochs noch. Ik pak der, as ik nei de útgong rin, mei om. Wat moat er oan ha yn 'e kiste? Yn hokker gelegenheidsklean giet er de grûn yn? Yn it âlde swartlekkenske amtsdragerspak? Yn syn knûkelfrije terlenka simmerpak? Oer skuon hat se it net hân. Lûke se him de nije toffels oan?

In wynstille, kleare nacht. Der is net folle ferkear. Ik bin ûnderweis. En ik hear syn lêste wurden, folgjend op ‘witsto wol’. Ik sjoch de plaat boppe-oan de treppen: de brede wei, it smelle paad. ‘Goeie reis!