It ferset

8

Op in dei stuts er mei syn gekarde broer by ús yn Doesburg oan. De mannen hienen in omwei makke fan Skeveningen, dêr't er pensjonearre haad fan in strang-frijmakke LOM-skoalle wie, nei Aldeboarn, en ûnderbrutsen har reis. Ik wie allinne thús. Omke woe net sitte.

‘In healoerke fertrêdzje. Sanitêre stop. Ik moat sizze, jim wenje hjir moai Hessel.’

Mar foar de tún of de strjitte, sels foar de keamer, hie er gjin each. Mei syn blikkerjende bril en kearsrjochte skieding stie er foar de boekekast yn syn kopke te rieren en wipte fan hakke op teannen, sa't ik ús heit jierren earder foar De Nachtwacht dwaan sjoen hie. De hûd op syn hannen wie fan perkamint.

‘Nuver,’ spruts er sjongerich oer it skouder, ‘ik sjoch hjir by de C wol Remco Campert, Simon Carmiggelt, Hugo Claus en Louis Couperus stean, en sjoch ris oan, in planke leger De kleine Johannes, mar ik mis ús foargonger, de grútte Johannes... Calvijn.’

It mankearre der noch mar oan dat er him ‘roergonger’ neamde.

‘Jo stean foar de Nederlânske literatuer, omke. Calvijn hat oan dizze kast allinne yndirekt syn bydrage levere. En, as jo it my freegje, tsjin 't sin.’

Hy seach my, noch altyd oer dat skouder, minlik glimkjend oan.

‘Ik sjoch it, Hessel. Romans. Mar do hast De Institutie dochs wol lêzen, hoopje ik?’

‘Spitich. Ik ken Calvijn frijwol allinne út wat óer him skreaun is. Trouwens... ik ha wolris in stikje út in preek fan him lêzen, dêr't er yn te kear giet tsjin dy smjunten fan papisten. En hat er net in tsjinstanner dy't te krijen hie mei de Trije-ienheid, hoe hiet dy man ek al wer... Servet, op 'e brânsteapel holpen? “Us

[p. 318]

foargonger, de grutte Johannes” hie dus ek syn oanslaggen, begryp ik.’

Omke Ulder draaide him sa ferheftich om, dat er rjocht foar my oer kaam te stean. Hy stuts my syn glêdskeard kin ta. Fjouwerkante, spegeljende tosken.

‘Begryp ik? Begryp ik? Do litst dy dochs gjin lesterpraat op 'e mouwe spjeldzje, hoopje ik? Achtesto dy ta sa'n oardiel by steat op grûn fan it ien of 't oare flutferhaal? En do neamst dysels kultuerdrager? Hessel, jonge, asto in idee ha soest fan de gewissestriid dy't dizze kwestje Calvijn koste hat en hoe't er alles yn it wurk stelde om foar te kommen dat...’ Hy blaasde troch de noas en seach ús heit oan as woe er sizze: is dit dines? Dy siet op 'e punt fan in stoel nei it túnrút te digerjen en sei foar him út:

‘Calvijn hat alle war foar Servet dien. Hy pleite foar it swurd, of de strûp. Hy wie op ketterferbaarnen tsjin. Mar wêr ha wy it eins oer...’ Ik naam it trochlearde gesicht yn my op. Oan wjerskanten kronkelen blauwe ieren oer de sliepen. De hege foarholle glânze. De boarjende blik wie ôfknypt sa'st mei de tút fan in túnslange dochst om in hurde striel te krijen.

Syn blastigens kaam my dochs noch oer it mad. Us omke fielde him yn dit hûs op fijannich gebiet. Myn waarnimming paste him dêr krekt by oan. Yn syn siden strik, mei in sulveren andreaskrús fêstklamme oan it wite boesgroen, seach ik idelheid, yn syn smetleas kaamjernen krytstreekpak konformisme, yn syn roastfrije eagen lytsachtsjen. Yn 'e eftertún skattere in akster.

‘Oerflakkigens is like gefaarlik as iensidigens, dat jou ik ta,’ sei ik.

‘Ik ha gjin oardiel oer Calvijn, allinne in yndruk fan him. Ik soe mysels ynearsten gjin Kalvinist neame wolle, al kinst fansels úthâlde dat hiel Nederlân Kalvinistysk is.’

Hy luts it gesicht fol plakferfangende skamte en sloech in fersoenjende toan oan. Syn metalige eachappels efter de mei stiel omrâne glêzen glommen minder glei. De ieren slonken.

‘Dy kar is in kwestje fan studearjen, Hessel. Onderzoekt alle dingen en behoudt het goede. Do bist no? Hoe âld? Achtentritich? En

[p. 319]

do witst noch net oftsto wol of gjin Kalvinist bist?’ Hy klakke mei de tonge. Dat yrritearre my.

‘Jo binne dêr dus klear mei, omke, mei jo ûndersyk fan alle dingen. En hoe âld binn' jo no?’

Us heit hie him, op dy iene ynbring nei, opfallend bûten it petear holden, mar op dat stuit kaam er oerein. In pynlik ferlutsen mûle.

‘Wy litte de tsjillen wer rôlje. Tank foar de kofje.’

Omke stuts in krytwite hân út. Hy beve in bytsje. Doe betocht er him en brocht him omheech by wize fan groet. Efter ús heit oan stapte er derút en sei er oer it skouder:

‘Wy ha sa'n prâchtberop, Hessel.’

Doe't Ina thúskaam, sei se:

‘Wat rûkt it hjir frijmakke.’

‘Hoe rûkt frijmakke?’

Se helle de lucht nochris op.

‘Fresh-up, kaanfer en Dordtse leerregels. Omke Ulder?’