Samen bergopwaarts!

[p. 159]

XXII.
Bevrijding.

Alleen een aandrift van onsterfelijke, oneindige liefde kan keeren de wanhoopsgolven der ellende.
Ada Negri.

Lang gehoord is het smeeken om bevrijding, maar de wilde smartkreten zijn niet verstaan. Alles ligt onder dwang en men meent dat dit moet zijn, om orde en veiligheid te waarborgen.

Volkomen vrijheid, meent men, zou bandeloosheid veroorzaken en oproer, maar is er dan nu soms orde en vrede?

Alles is in onze samenleving te vinden: tyrannie, onderdrukking, haat, geweld, maar geen vrijheid.

Vrijheid is geen utopie, geen dwaasheid; -

[p. 160]

alleen in vrijheidslucht kunnen alle schepselen gezond ademen en gelukkig zijn.

En welke vrijheid heeft de arme?... Dikwijls alleen deze: om te sterven den donkersten dood.

Wij zijn niet vrij, maar gebondenen door bedrog, onnatuur, leugen en zonde.

Moeten niet allereerst bevrijd worden de duizenden, door Rienzi genoemd: het bleeke fabrieksmeisje, het hoestende kind, de havelooze vagebond, de vermagerde werkelooze, de verminkte fabrieksarbeider? Moet niet voor zulken allereerst geworsteld worden om wat geluk? Moeten niet ook onze schreden opwaarts gaan naar het Recht; is niet ieder onzer opgeroepene om te kampen voor de waarheid?

Maar hoe te bevrijden het volk, dat aantal groote kinderen, wier geestelijke en lichamelijke opvoeding is verwaarloosd, en, zooals Catharina Alberdingk Thijm zegt met haar ruime ervaring als hoofd van een Amsterdamsch Vrouwenasyl: ‘die van geslacht tot geslacht in laagheid, vuilheid, kruiperigheid en drankzucht, de klierachtige kinderen in eindelooze getallen met kranke lichamen en boevenzielen over onze groote steden uitspuwen?’

[p. 161]

Onze handen moeten hen leiden naar de verre, lichte velden der toekomst.

Zooals de zaken nu staan, kan het niet blijven. Er moet bevrijding komen voor de onvrijen - maar hoe?

Iets kunnen wij allen doen, door verstandige philanthropie, door zorg voor ondergeschikten, door Toynbee-werk, vooral met kinderen, opdat er wat licht komt in die dorre leventjes; opdat ze niet àl te vroeg voelen tot de verworpenen der maatschappij te behooren en bemerken dat zij missen moeten wat wij door toeval begunstigden méér hebben aan levensgenot, kunstkennis, talenten en ontwikkeling.

Maar dit iets is nog maar als een droppel, geschept uit de zee; zóó zal niet komen de groote bevrijding.

Vanwaar zal ze naderen?

Ik heb ze gezien, de talloozen, die in zondeduisternis leven door geboorte en omgeving; ik weet hunne ellende en slavernij. Ik zag ze, do bleeke kinderen, gedoemd tot lijden van de geboorte af: - ik sloeg ze gade: de teringlijders, slachtoffers van te zwaren arbeid; - ik heb ze

[p. 162]

gekend: de zwakken, moetend ondergaan in ongelijken strijd; - ik tastte den honger en de ontbering; - ik hoorde het holle hoesten in vochtige kamertjes bij ongezond werk.... En voor mijn zieleblik verscheen een krachtig geslacht van stoere levens, niet gebogen meer, maar opgericht hoog, om te ontvangen het vrije menschengeluk.

Ik zag wat moest zijn en niet was, en pijn jammerde op uit mijne ziel en weder vroeg ik: ‘Vanwaar zal ze naderen, de groote bevrijding?

Hoor, stemmen antwoorden van alle zijden, stemmen van conservatieven, liberalen, sociaaldemocraten en radicalen; en zij spreken van wetten, bindende wetten, straffende wetten. Maar zou dwang ooit kunnen zijn de weg tot vrijheid? En ik denk aan het woord van Rousseau, dat wetten ketenen vormen voor de zwakken en voor altijd de natuurlijke vrijheid hebben verwoest, en dat door wetten het menschelijk geslacht voor altijd is onderworpen aan slavernij en ellende.

Weer komen stemmen, profeteerend revolutie. Zij noemen het geloof aan een vredige oplossing belachelijk Idealisme, en zeggen dat met geweld

[p. 163]

zal worden genomen, wat met zachtheid niet verkregen werd.

Maar daardoor zouden de verdrukten immers slechts hunne zuivere zaak troebel maken, en het geweld der nòg sterkeren zou des te zwaarder neerkomen op hunne hoofden.

En weer anderen komen aandragen met boeken als Een vergeten hoofdstuk en De noodkreet der kinderen, en in triomf wijst men naar de helden der vrijheidsbeweging, niets versmadend in hun strijd om bevrijding.

Maar onder hen, die hunne stemmen verheffen met luid geschreeuw, zijn velen, die niet weten de diepte en den samenhang der dingen, - die personen verantwoordelijk stellen voor de fouten van een stelsel, van een maatschappij, die vervloekingen slingeren naar wie hun plicht doen, en die wenschen te breken wat niet buigen wil.

Neen, zóó wordt niet gebouwd het koninkrijk van Gerechtigheid en wie bevrijding wenschen voor de lijdende menschheid zitten neer en weenen en voelen zich machteloos.

Wanneer zal ze komen, de groote bevrijding?

En de stem van den Christus antwoordt: ‘Zoodra gij menschen liefhebt uwen naasten als u zelven.’