Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VII, 15) [Beschrijving van India; diverse wonderlijke wezens]

(336v) [O]oc zo vraechden zij den zelven coopman naer diverssche zaken vanden welken zij voortijts ghehoort ende in eeneghe boucken ghelesen hadden, ende naer de vermaerste steden van dien lande bij hemlieden niet ghevisiteert, van welken hemlieden eeneghe ghenoumt waren, als de stede van Evan, Carman, Jees, Semarchant, Bagadet, die staet bijder plecken daer Babilonien plocht te stane up de riviere van Cobor, ooc de stede van Kijlan, Aerseron ende meer andere te lanc omme scriven.⁷⁴ Voort vraeghdense hoemen best ende naest zoude moghen commen inde landen van Abassien daer de pape Jan zijne dominacie houdt. Up dwelke hemlieden gheandwoordt was, dat omme den naesten wech men zoude moeten reysen recht zuutwaert naer eene stede, ghenaemt Syrasseen, ende van daer naer eene andere stede, Laert gheheeten, zoo voort te Strava, dat eene groote vermaerde stede es ende de principaelste havene up de Zee van Perssen gheleghen van diere zijden, alnoch den coninc toebehoorende.⁷⁵ Ende van danen zoudemen moeten voort te scepe reisen noch recht zuut tooten heylande ende conincrijcke van Ormes, dwelke inden mont vander Zee van Perssen gheleghen es, groot in zijnen ommeganc wel zes hondert mijlen, daermen de peerlen vischt diemen (337r) seit peerlen van orienten, de welke genereren in schelpen datmen moeder van peerlen heedt. Van daer zo vindtmen alden meesten tijt vanden jare passaige waermen zijn wilt tallen plecken omtrent der Zee van India gheleghen, ende van desen heylande voort naer Abassien eist eenen verren wech altoos ter zee varende, maer es ghenouch een ghemeen passaige. Ooc zo vraeghden zij oft daer omtrent yewers in Tartarien oft inde heylanden van India eeneghe lieden woonden van vremden maecsele oft van eenegheranden wonderlicken fautsoene. Men andwoordde hemlieden, datmen wel somwijle bij avontueren, nu in deen plecke dan in een andere, diverssche vremde monsteren ghevonden hadde, maer en wisten gheen plecken daer onttrent, noch ooc en hadden noynt hooren zegghen datter eeneghe landen

74 De genoemde steden zijn resp. Van in Oost-Turkije, Kermân in Zuid-Perzië, Yazd in centraal-Perzië, Samarkand in Zuid-Rusland, Bagdad (zie aant. VII, 12 en III, 57), Kilan ten oosten van Teheran, en Erzurum in Oost-Turkije.

75 Syrasseen: Shirâz in Zuid-Perzië. Laert: Lâr in Zuid-Perzië. Strava: bedoeld moet zijn de huidige havenstad Bandar Abbas.

[p. 343]

oft plaetsen waeren, de welcke van monsteren int generale bewoont waeren, zo datte ooc ghenouch Sente Augustijn approbeert inden bouc der Stad Gods ten xvi^en ende xviii^en capitelen.⁷⁶ Maer zeiden dat in dien landen tvolc wel diverssche wonderlicke zeden ende manieren hebben, die in dese landen zeere vremde zouden wesen om hooren ende om zien. Zeiden ooc datmen wel vindt in India manieren van dierkins oft meercatten oft mymonetten waren, wat langher ende rugher van hare, ende ooc met steerten, maer en hebben de beene niet ghelijc den voorseyden beesten, ghenouch ghelijc meinsschen, de welke de lieden van dien lande vanghen met behendicheden, hemlieden af snijdende den steert toot int lijf, ende scheeren hemlieden al haer haer af tooten hoofde toe, dwelc zij laten zo curt (337v) als der Moorjanen hooft es, ende al dander lijf dat schauwen zij in heet watere zomen de braetverckenen doet, hemlieden uut doende haerlieder inghewant, ende drooghense zoo inden hovene oft inde zonne. Dese dierkins vercooptmen den vremden cooplieden, zegghende dadt pigmij zijn, dat zijn vanden cleenen meinsschelkins, een cupitus hooghe; anders inder waerheit zo en wisten zij daer af niet te sprekene. Nochtans zo es wel te bemoeden datter wat af wesen moet, mids datter de Scriftuere af zeit ten diversschen plecken.⁷⁷ Ooc zeiden zij datmen daer int land vindt eene maniere van dieren ende woormen, ghenoumt salamandra oft steblio,⁷⁸ van zulcker natueren dat zij wel int vier ghedueren zonder verbernen, ende hebben up haren rugghe spotten tooten steerte toe, al in regghen staende oft sterren waren. Dese dieren zijn ooc wat ruyachtich oft zij wulle up hadden, vanden welken men wel cleederen maect diemen int vier doet ende leeght zonder verbernen,⁷⁹ ende zijn alte vremde dieren om ansien.

76 Civ. Dei, XVIII, 16 en 18.

77 Bv. Ezechiël 27:11.

78 Deze onjuiste identificatie van de vuursalamander met de Stellio - ook de boekuitgave heeft corrupt: Steblio - komt wrsch. voort uit een slordige lezing van Isidorus, XII, 4, 38 of van Vincentius, Spec. Nat., XX, 65 die beiden in gelijke bewoordingen de Stellio vrijwel onmiddellijk na de salamander ter sprake brengen. Beide dieren zouden in het vuur ongedeerd blijven en ook uiterlijk leken ze veel op elkaar.

79 Bij Marco Polo (I, 42) had Zeebout kunnen lezen dat de onbrandbare draden waarvan de zogeheten salamanderstof gemaakt werd, niets te maken hadden met het dier, maar dat zij uit de aarde opgegraven werden. Na een behandeling van wassen en drogen bleven ‘woldraden’ over: asbest.