Uit de geschiedenis der Nederlandsche spraakkunst

Grammatische stukken van De Hubert, Ampzing, Statenvertalers en reviseurs, en Hooft

Regelnummers proza verbergen

[p. 211]

Articulus.
haec omnia probata.aant.²

3de, in masc. et foeminino

4In nominativo⁴

5de, passim, nisi interdum euphoniae causa, sequente aspiratione⁵ 6 vel vocali, n addatur, aut in quibusdam monosyllabis: at raro. et 7 sic dese, deselve, onse. etc.⁷

	Gen. des mans	der vrouwe
	Dat. den man	de vel der vrouwe ubi non
10		parit κακοφωνιαν. dicitur enim ple-
		rumque, der waerheyt getuyge-
		nisse geven etc.^12
	Acc. den man	de vrouwe
	Abl. van den man	van de vrouwe
15	vel manne. rarissime,
	van de man.^16
	... ut interdum loquimur^17
		Plur.
	N. de mannen	de vrouwen
20	G. der mannen	der vrouwen
	D. den mannen	de vrouwen. raro den vrouwen,^21
		gemeynten, kercken, vergade-
		ringen.
		pro ratione usus et euphoniae.
25	Acc. de mannen nisi forte in-	de vrouwen
	terdum etiam, den, ut,
	tot den corintheren etc.^27
	Abl. van de mannen. mollius et	van de vrouwen.
	forte usitatius, aut, van	rarissime, van den^29
30	den mannen.^30

31Adiectiva ubi substantivis iunguntur perdunt n. ut: goede man-32nen, etc.

2 C, H - haec omnia probata

4 R nominativo + singulari

5 R euphoniae causa interdum

7 H plaatst et sic dese, deselve, onse etc. in margine

12 C getuychnis

16 H van de man + mont etc.

17 H, R, U de stippels na man ontbreken - U interdum ut loquimur

21 C, R raro (nunquam) - H Boven raro is nunquam geschreven

27 U Corinthen

29 H fere usitatius

30 H vanden mannen.

[p. 212]

		Het.
	N.	het wijf, dinck, huys
35	G.	des wijfs, forte etiam interdum wijves, dincks, huys vel^35
		huyses.
	D.	het wijf, huys, dinck. vel den wijve, den huyse.
	Ac.	het wijf, huys, dinck.
	Ab.	van het wijf, van den wijve etc.

40		Plur.
	N.	de wijven
	G.	der wijven
	D.	den wijven, vel etiam, de, ubi non parit obscuritatem.
	Ac.	de wijven
45	Ab.	van de wijven, et, van den wijven

			Een.
	N.	een man	eene vrouwe, vel	een wijf
			een' vrouwe
	G.	eens vel eenes mans	eener vrouwe vel	eens wijfs
50			vrouwen
	D.	eenen man vel	eene vel eener	^1)^51
		manne	vrouwe
	Ac.	eenen man	eene vel een vrouwe een wijf^53
	Ab.	van eenen man vel	van eene vel een vrouwe van een wijf.^54
55		van een man

35 R, U forte et

1) De dat, ontbreekt in alle hss.

51 A op de plaats van den dat. staat: een wijf, dat later is doorgehaald

53 U de acc. van een man, eene vrouwe, een wijf ontbreekt

54 U van eene vel eene vrouwe - H van een vel een' vrouwe

Pronominaaant.⁵⁶

18/8 Sept.

itemque 19/9

	N.	ick	ghy	hy	sy
60	G.	myns. myner	uwes, uwer	syns	hare et haer^60
	D.	my (nunquam	u	hem	haer
		myn, ut vulgus
		hic loquitur)
	Ac.	my	u	hem	haer^64

56 Pronomina R pronomina + singul.

60 H haere et haer

64 H my

[p. 213]

65

Ab. van my

van u

van hem haer^65

		Plur.
	N. wy	gylieden	sylieden^67
	G. onser	ulieder	haerlieder vel hun, sed^68
			rarissime aut nunquam.
70	D. ons	ulieden	haer vel hen
	Ac. ons	ulieden	haer vel hen^70
	Ab. van ons	van ulieden	van haer vel hen

Rev. N.T.: et sy etiam in pl. ubi non parit ambiguitatem. in dat. et acc. omitti potest lieden, ut et in ablativo.

76hen et haer promiscue usurpandum. hun plur. suffr. iudicatum 77 aut omnino non esse usurpandum, aut rarissime.

78De lieden diu deliberatum, et conclusum, adhibendum non esse,⁷⁸ 79 nisi ubi aut nostra vulgata habet, aut numerus plur. ex contextu, ante-80cedentibus et consequentibus etc. non potest constare

Rev. N.T.: N.T.R. dicunt non vulgatae, sed rationi acquiescendum.

83Propositum quidem fuit de addendo l. ut nostra alicubi habet, 84 ad indicium numeri pluralis, sed a nonnemine iudicatum id posse⁸⁴ 85 legi u liefden, pro more. Hoc tamen unica in praefatione admoni-86tiumcula posset caveri: maximumque fuisset adminiculum.

Rev. O.T.: conclusum plene scribendum esse.⁸⁷

88In, haer, laborat quidem lingua nostra, cum hoc sit et foem. gen.⁸⁸ 89 et etiam in plur. masc. et neutr. usurpetur, cum tamen usitatissimum 90 sit, et interdum melius sonet quam hen, conclusum fuit retinendum 91 esse, ex usu. Idem occurrit in lingua latina, in qua, haec, illa, quae, 92 ista, et foem. et neutris inserviunt, nec tamen propter ea quisquam 93 unquam id mutare praesumsit¹⁾.

94sich, placuit utrique inservire numero, et aptum esse, eo quod 95 hem et hen saepius ambiguitatem pariant, cum ex iis de significatione⁹⁵ 96 reciproca interdum constare nequeat.

65 H van mij U de abl. sing. ontbreekt in alle personen

67 C ghyl.

68 H heeft in gen., dat., acc., abl. pl 3e pers. fem.: haerl.

70 U haerl.

78 R De vocula lieden

84 H non nemine

87 C, H plene scribendum - conclusum - esse

88 A. De alinea: In, haar, laborat enz. ontbreekt. Bij uitzondering heb ik deze alinea uit de teksten, waarin zij wel voorkomt, direct in den hoofdtekst opgenomen. De alinea ontbreekt eveneens in R, maar is daar aan de revisiezijde later erbij geschreven met de toevoeging Haec ex Revio supplevi. De alinea ontbreekt ook in U.

1) Deze alinea is ontleend aan de teksten C, H. en R. Zie bij de varianten.

95 R. - et C, H saepe

[p. 214]

Rev. O.T.: manet, non sick.

98Actum etiam est de nominibus proprijs, de quibus decretum est,⁹⁸ 99 ut habetur ad calcem.

98 C proprys. Miscellanea

Miscellanea sub finem proposita.aant.

101de

getuygenisse?

103het

104communiter de, in foem. Rarius het, in genit. semper der.

Rev. N.T.: praeferunt het getuygenisse.

106de duysternisse in foemin. excipe het vonnis.

107hy wil - sy wil in 3a persona. wilt, suffr. plur. improbatum, 108 (valde tamen variatum) dicitur enim ghy wilt.¹⁰⁸

109de wille. masc. des willens

Rev. N.T.: et des willes

111vele, non veele: sed veel licet

112vrede. visum usitatius in masc.

113beloven, geloven, per unum o. sed geloften geloven, raro. 114 licet Kilianus habeat.

Rev. O.T.: conclusum est, geloften beloven propter¹¹⁵ ambiguitatem vocis geloven.¹¹⁶

117gelooven credere, per duplex oo.

118gereetschap, de et, het

119het ooge, et, het oore, an de ooge, de oore? Variatum. promiscue.¹¹⁹ 120 werelt, placuit foemininum esse.

Rev. N.T.: N.T. werelt etiam masc est.

122rede, an reden, redenen? Concl. reden pro sermone et ratione.¹²² 123 sed compositum voorrede et voorreden usitatum.

124optassen, tassen, admissum in aridis, non in liquidis.

Rev. O.T.: optassen rejectum. ophoogen, opgehoocht,¹²⁵ ophoopen, substitutum.

127geschach à geschien.

128geschiedde à geschieden.¹²⁸

129hy seyt, et seght, sed seyt usitatius. et nostra habet. seght im-

108 H valde tamen variatum: - haken (Dit geeft een onjuiste lezing)

115 H - Rev. O.T.

116 C verbi geloven

119 R de ooge + en - U aende ooge

122 C, H nummeren de alinea's vanaf Rede.... tot Nomina propria.... met 1 tot 16

125 C optassen, afgekeurt. ophoogen, opgehoocht, substitutum. et ophoopen - H optassen, afgekeurt. ophoogen, opgehooght, substitutum

128 R imperfectum geschiedde.

[p. 215]

130perativus et 2ae personae. ghy seght.

131spijse, an in plurali usurpare liceat? rarissime. Dicitur tamen, ver-132scheydene spijsen etc., leckere, delicate spijsen etc.¹³²

Rev. O.T.: semel aut bis licet.

134stadt. foem.

135jordane, an jordaen? variatum nostra jordane, ut nos, masc.¹³⁵ 136 foem. quamvis fluviorum nomina communiter sint masc.¹³⁶

137stam, an stamme? neutrum improbatur. In plur. stammen, ut a¹³⁷ 138 ram rammen, lam lammeren, stap stappen, et in aliis linguis in 139 plurali fit mutatio per duplicationem literae.

140tijt communiter masc. sed ter tijt, te dier tijt etiam usitatum. 141 Similiter doot, quin et suster, moeder, interdum cum s vel des 142 iunguntur in genitivo

143u, uw, uwe, variatum de possessivo. arn. corn. et helm. uw in¹⁴³ 144 masc. et neutris

Rev. O.T.: u primitivum. uwe et uw' possessivum.¹⁴⁵
[in masc. et foem.: u in neut: sing. u herte, u lant, u bloet (raro uw'. ubi forte discriminis causa, ad vi-tandam obscuritatem videtur neccessarium] Haec addidi, ex toto versionis contextu et D. scribae correctionibus... uwe nempe¹⁾ ante neutra sing. non usurpatur]

151de selve, het selve, non selfde. dewelcke, hetwelcke, non¹⁵¹ 152 d'welck.

Rev. O.T.: 't welck, pro het welck, probatum non¹⁵³ d'welck.¹⁵⁴

155wilt subst. et adj.¹⁵⁵

156n. in foem. interdum accedere: ter aerden, op der aerden, eener 157 vrouwen man

158ter stadt uijt ende in gaen

159loofhutten, non loverhutten.¹⁵⁹

Rev. N.T.: N.T. utrumque tamen usitatum

161gout, gouden, non golt, gulden, quod tamen usitatum. goude, 162 an gouden. goudene candelaren

132 C, R verscheydene spysen - etc. - H delicate spysen - etc.

135 C, H Jordaen -?

136 R sint masc. + gen.

137 R stamme, an stam?

143 H uw' - H Helm. uw'

145 C, R, H, U hebben als revisie slechts: u primit. uwe et uw' possess. De toevoeging, niet van Revius, alleen in A dus, is op een enkele plaats voor mij onleesbaar. Zie voor deze toevoegingen de bespreking der teksten op p. 83

1) In het hs. staat uwen, maar de n. is door een verticaal streepje van het overige gescheiden, n. is afkorting van nempe, even verder n̄ = non!

151 C, H plaatsen voor selfde -

153 H heeft geen Revisie bij De selve etc. - C, voor het welck,

154 H dwelck

155 R adj. + et wilt et wild (onderstreept) Haec sublineata non habet Revius

159 H looverhutten.

[p. 216]

Rev. O.T.: manet, sed gouden et goudene, non goude, in plur.

165liggen, et leggen differunt

166Nomina propria scribenda secundum decretum synodi Nationalis 167 Dordracenae

168chronijcken, an cronijcken? chronycken.

169richteren an rechteren? boeck der rechteren? Conclusum 170 richteren, retinendum.¹⁷⁰

Rev. O.T.: richteren in titulo libri manet: alibi ubi de¹⁷¹ iure dicendo agitur, promiscue richters et rechters.

170 C, H retinendum. + item Jacob, Isaac, Josua etc. Finitum 19 Septembris styli novi 1628.

171 H heeft voor de revisie: Richteren in titulo libri enz. nog: Reliqua observationi, et judicio Interpretum utriusque Collegij sunt commissa. Multiplicationem literarum evitandum, quoad fieri commode poterit Privatim observata:

Privatim observata.
quibus subducta virgula, ea probantur¹⁷⁴¹⁾aant.

175de pat, den pat, an het pat, ut nostra et vulgatum est.

(het pat)

177de strick, an het strick, cum nostra? promiscue.¹⁷⁷

(de, het)

179de esel vel ezel, den esel, an het esel, cum nostra.¹⁷⁹

(den)

181de boeck, die boeck, dien boeck, an het boeck, dat boeck, 182 quod usitatum.

(het, dat)

184der rechtveerdige, wyse, godtloose, sotte etc. in genit. plur. 185 masc. an vero, der rechtveerdigen, wijsen etc. ne confundatur 186 cum genit. sing. foem. der rechtveerdige, scil. vrouwe quod 187 obscuritatem pareret.

(der rechtveerdigen, wijsen etc.)

189de rechtveerdigen etc. in plur. non, de rechtveerdige.¹⁸⁹

(de rechtveerdigen)
Rev. N.T. :aliter visum nisi euphonia aliud postulet N.T. Revisoribus.

174 C - ea

1) In plaats daarvan, is hier, om typographische redenen, het onderstreepte herhaald en tusschen haakjes geplaatst onder de betreffende zin of alinea.

177 U Alleen het strick onderstreept - H utrumque probatur i.p.v. promiscue

179 H ook de onderstreept - C, H ut nostra

189 H De regel: De rechtveerdigen etc. ontbreekt - U De rechtveerdigen niet onderstreept.

[p. 217]

193hals, huys, an in gen. halses, huyses, an vero, hals, huys an 194 promiscue¹⁹⁴

(halses, huyses, hals, huys, promiscue)

196vremd, an vremt, an vreemt, in foem. et plur. vreemde mutato 197 t in d. ut de similibus conclusum. vreemt quasi verheemt.¹⁹⁷

(vreemt, vreemde, vreemt)¹⁹⁸

199a sien, an in inperf. sach cum nostra, an sagh? et saghen, an sae-¹⁹⁹200ghen, an sagen?

(sagen).
Rev. N.T.: sach, sagh, sagen.

203gewald an gewelt, quod usitatum.

(gewelt).

205An passim scribendum godtloose et godloose an goddeloose,²⁰⁵ 206 an vero promiscue?

(godtloose, godloose)

208nacht, videtur utriusque esse generis des nachts et in de vel in 209 der nacht doe de heere verraden wert etc. die nacht videtur²⁰⁹ 210 usitatius quam dien nacht, dieselve nacht quam dienselven 211 nacht.

(utriusque, des nachts, in de, in der)

213a brengen, in imperf. an bracht, bragt an braght, an brocht²¹³ 214 vel broght? an vero promiscue.²¹⁴

(bracht, bragt)

216gordynen, an cum nostra et ex usu scribendum, an vero gordinnen, 217 eo quod nonnemini videtur esse ab ingorden, quod novum est.

(gordynen)

219an phelistynen ex Heb. vel phlistynen (scheva eliso) an cum²¹⁹ 220 nostra, ex decreto philistynen? item lebanon an libanon?

(philistynen, libanon)

222an gekarm, an gekerm. item karmen an kermen, quod usitatius?

(gekerm, kermen)

194 C, H alleen promiscue onderstreept

197 C het tweede vreemt niet onderstreept - C vreemt + est - H vreemt + est pro

198 R + lichte onderstreping onder vremt

199 C, H, U onderstrepen ook sach - R onderstreept sach, sagh, sagen. Boven sach en sagh is geschreven: N.T. Revis.

205 C, R onderstrepen alleen godloose - H heeft zelfde onderstreping als A, maar de lezing is hier: An passim scribendum godtloose an goddeloose, an vero promiscue? et godloose - R an godloose

209 R onderstreept niet in de, in der nacht - U onderstreept niets - H onderstreept alleen utriusque - R wert - etc. + sed

213 C, R onderstrepen alleen bracht - U - in

214 U - vel broght

219 H onderstreept Phlistynen, het andere niet - U vel Philistynen (schrijffout).

[p. 218]

224Diminutiva an per ken, an per jen, an per gen? knechtken’²²⁴ 225 knechtjen, knechtgen etc. item soetjens, sachtjens, an sacht-226kens etc. an promiscue.

(ken, knechtken, sachtkens)

228an door semper, an etiam deur (quod possit confundi cum ianua,²²⁸ 229 deur, deure), promiscue?

(door)

231vrede, an non videatur usitatius masc. god des vredes, etc.²³¹

(masc., des vredes)

233vermenichvuldigen, an vermenichfuldigen, per f? prius videtur 234 usitatius

(vuldigen)

236An ם׳עִמֵ ingewanden in plur. an tantum in sing. collective inge-237want vel ingewandt, quod habet Aldeg. et videtur usitatius? de²³⁷ 238 uno individuo. de pluribus ingewanden.²³⁸

(ingewant vel ingewandt, ingewanden).

240An flessche, an vlessche? an promiscue.²⁴⁰

(promiscue).

242An bruysschen, an bruysen, de mari etc.

(bruysen).
Rev. N.T.: etiam bruysschen.

245An scribendum vaeder, waeter, waeghen etc. cum e? an vader, 246 water, wagen. Ne otiose multiplicentur literae, quod evitari placuit. 247 nec videtur e hic necessaria

(vader, water, wagen).

249An teken, an teeken, an teecken?

(teecken)

251An vreucht, an vreuchd, an vreugd, an vreugde vel vreughde,²⁵¹ 252 vreughd, an vero promiscue?

(vreucht, vreugde)

254An des mensches, vorstes, princes etiam usurpandum in genitivo, 255 cum n usitatius sit, nec uspiam reperiatur usitatum des heeres?²⁵⁵

(n)

224 H onderstreept alleen ken - R onderstreept ook jen, gen

228 R onderstreept ook semper

231 R vredes - etc.

237 R onderstreept ook Aldeg.

238 H onderstreept ook de uno individuo, ingewanden niet

240 H ook flessche an vlessche onderstreept

251 C, H hebben i.p.v. vreugde vreuchde - C, H, R, U onderstrepen alleen vreucht - R heeft i.p.v. an vreugde vel vreughde: an vreughde vel vreuchde

255 R onderstreept: cum n usitatius sit - R des Heeres + woort, het woort des Heeren? - H des Heeres + woort, het woort des Heeres etc. - H onderstreept ook, echter licht, de s in Heeres, Heeres.

[p. 219]

257a dack, an in plur. daeken, an daken? a dach, dagen (quod decre-²⁵⁷258tum) an daeghen?

(daken, dagen)
Rev. N.T.: etiam dacken.

261An uwe godt, an uwen, an u, an uw, an promiscue ut sup.²⁶¹

[u primitivum et neut. sing. uwe et uw' possessivum in²⁶² mascul. et foem.]¹⁾

264gevangenisse an gevanckenisse? promiscue.²⁶⁴

(promiscue)

266spring-ader, an sprinck-ader?²⁶⁶

(sprinck-ader)

268benoutheyt, an benautheyt, an benaeutheyt?

(benautheyt)

270ja, an iae, an promiscue.

(ja)

272An kunnen vel cunnen, an konnen vel connen, an konen? kost²⁷² 273 niet, an konde niet?

(kunnen, cunnen, konnen, connen, konde)

275piepen an pijpen? (in progressu conclusum est, piepen pro pipire.²⁷⁵ 276 pypen pro tibiam inflare)

(pijpen, piepen, pypen)

278schuyffelen, an aenfluyten?

(aenfluyten)

280droncke, an droncken? hy was ofte wiert, wert droncke, an,²⁸⁰ 281 droncken? quod usitatius

(droncken, droncken)

283an verba formalia passim placeat inchoari per literam maiusculam? 284 placuit.²⁸⁴

Rev. N.T.: verba formalia autem sunt quando aliorum verba citantur; aut etiam proprius sermo inchoatur,.... explic..... a Novi Testamenti Revisoribus additum.

288An staeven, graeven, an staven, graven, a staf, graf, et a vat, 289 vaten an vaeten? a gat, gaten.

257 U in plur. daecken - R daeken + an decken (schrijffout voor dacken)

261 R onderstreept uwe, - U onderstreept uwe, uw

262 C, H, R, U hebben niet de toevoeging: u prim. etc.

1) Deze toevoeging later, met een andere hand dan die van Revius, bijgeschreven. Dezelfde hand als van de toevoeging bij de Miscellanea, r. 146-150.

264 H geen onderstreping van promiscue

266 R sprinck-ader? + cum maccaph

272 H - vel cunnen - vel connen - H onderstreept alleen kunnen

275 H - in progressu etc.

280 C wert, wiert - H wert, wierdt - R wiert ofte wert

284 H onderstreept placuit.

[p. 220]

(staven, graven, vaten, gaten)

291bevell, an bevel, quod usitat. a bevelen, et sic in plur.

(bevel)

293tarwe an terwe?

(tarwe)

295baeden, an baden, lavare se? draeghen, dragen, laeten, laten²⁹⁵

(baden, dragen, laten)

297sijde et zijde, latus et byssus, an distinguantur? sijde byssus. zijde²⁹⁷ 298 latus.²⁹⁸

[Het tweede] (sijde, zijde)

300pilaer, an pylaer? an pijlaer?³⁰⁰

(pilaer)

302an outste, an oudste, an oudtste? an vero promiscue. ut out, 303 oudt, non autem oud, ex decreto.

(outste)

305an overstulpt, an overstelpt, an overstolpt?

(overstelpt)

307an a jaer, jaeren, an e in plur. liceat omittere, cum sonus idem et³⁰⁷ 308 perfectus sit, jaren?

(jaren)

310an oogst, an oughst, an promiscue?

(oogst)

312bedroch, an bedrogh? bedriechlick an bedrieghlick?

(bedroch, bedriechlick)

314wet, cum habeatur pro foem. an in genit. sing. cum nostra liceat 315 interdum scribere des wets, sicuti monosyllaba quaedam in utroque³¹⁵ 316 genere interdum usurpantur, ut maent, tyt, doot, etc. An vero 317 praecise semper der wet? quod probatum.

(der wet)

319De quibusdam substantivis desinentibus in p het gereetschap, de 320 dronckenschap, de vrientschap, de maeghschap, de gemeen-³²⁰321schap, etc. quoad genus, certi quid statuendum. het geselschap³²¹ 322 usitatum est: sed reliqua usu variant (conclusum est, de)³²²

295 R Baden an baeden, a lavare - se. dragen, draeghen - H draegen, dragen, U draghen, dragen,

297 C onderstreept ook het eerste Sijde, zijde

298 H onderstreept alleen Sijde - H - et - sijde byssus zijde latus. bij Sijde is byssus, bij zijde latus geschreven

300 R pylaer an pijlaer an pilaer? - C Pilaer, an pijlaer? an pylaer? - H - an pylaer

307 R an a jaer, jaren?

315 R, H onderstrepen ook: des wets - R sicut

320 A, C, H, U plaatsen de lidwoorden, onderstreept, boven de zelfst. nwdn., R ervoor - C, H de gemeenschap de maeghschap,

321 U quo ad - C onderstreept niet het geselschap, evenmin de van (conclusum est de)

322 H - (conclusum est de).

[p. 221]

(het, de, de, de, de, het geselschap, de)
Rev. N.T.: etiam de gereetschap

325drie, an drye, tres, tria. simplicissimum videtur een, twee, drie etc.³²⁵

(drie, drye)

327sevende, an sevenste, an promiscue?³²⁷

(promiscue)

329sestich, seventich, achtich, an tsestich, tseventich, tachten-330tich, tnegentich etc. quae usitata.³³⁰

(tsestich, tseventich, tachtentich, tnegentich)

332veertich, an viertich?

(veertich)

334dienaer, an diender, an promiscue

(dienaer)

336hare et haere, an distingui possint, ut hare sit masc. et neut. haere 337 cum e foem. in plur. scilicet. (hare)

325 R drie an drye an drye (dit laatste an drye met Renesse's hand), drie en het eerste drye onderstreept - C, H Drie + an dry

327 H promiscue? + placuit promiscue. Geen onderstreping.

330 R tnegentich niet onderstreept met Renesse's hand er bij geschreven - U - tachtentich, tnegentich Bijvoechsel

Byvoechsel van de reviseurs gearresteert.³³⁸aant.

1.	In nominibus proprijs hebraicis en behoeft men geen declinatie.^339 alleen sal in de titelen der boecken forma genitivi mogen gebruyckt worden.
2.	Men sal de h, opt eynde der woorden die ה quiescens hebben, nalaten.
3.	ךכֹכָ van god gesproken zijnde sal ordinaerlick overgeset worden, eere. indient wat meer schynt te beduijden, heerlicheyt, niet^345 eerlickheijt.
4.	Op de hoecken boven de pagien sullen de getallen der capittelen,^347 ende summae rerum geteeckent worden in libris historicis.^348^1)
5.	Loca parallela in margine sullen met andere letteren gedruckt worden.
6.	Men sal de articulen van de andere woorden afsonderen. in de. op de. etc. niet inde, opde.
7.	In compositis sal men maccaph gebruycken, wanneer eenige dobbelsinnicheyt moet geschouwt worden.

338 H mist het heele Byvoechsel van de Reviseurs gearresteert

339 C proprys Hebraicis

345 U heerlickheyt

347 U getalen

348 C geteykent - C, R, U - in libris historicis.

1) ‘In libris historicis’ met dezelfde hand (niet van Revius) als de toevoegingen boven bij r. 145, 261.

[p. 222]

8.	De interpretes vet. Test. sullen haer met die van 't nieuwe mogen^355 vergelycken, aengaende de cyfer-getalen in argumentis, capitum, of deselve voor oft na de woorden daerse op slaen te stellen zijn.

358amoriten, canaaniten, etc. niet amoriteren, noch amoriters,³⁵⁸ 359 maer in sing. machmen schryven amoriter.³⁵⁹

360arbeyt. niet aerbeyt.³⁶⁰

361aenstaende, niet anstaende. sic in similibus

362allerley, indeclinabile. niet allerleyen etc.

363anders, andersins, niet sus anders.

364boomen, per oo.³⁶⁴

365borduersel.

366het blijckt. niet geblyckt.

367capittel. met twee tt.³⁶⁷

368eernst, met ee.

Rev. N.T.: praestat ernst.

370geslagen, niet geslegen.

371grouwelick, met ou.

372gewoon, niet gewone.³⁷²

373genoemt, ende genaemt.

374hoy, niet hoey.

375herfst

376hielen, versenen, niet hacken

377heerschen, met ee.

378jammer. met mm.

379joodsch.

380Op 't gebruyck der woorden ijver, ende jaloersheyt te letten.³⁸⁰ 381 muer.

382om haer divisim, niet omse³⁸²

383och! vovendo. ah! lamentando.

384tegen 't oosten, cum n.

385paleys. niet palleys

386schelf-see, niet schilfsee.

387schroomen.

388slechs tantum. sonder t.

389tralien met i. niet met y. oft j.³⁸⁹

355 R - cijfer 8

358 C plaatst bij Amoriten etc. een nummer 9, en geeft eerst 9, dan 8

359 C plaatst Reliqua observationi.... onder de alinea Amoriten, de andere teksten hebben dit aan het einde van de alphabetische woordenlijst

360 C Men sal schrijven Arbeyt

364 U - Boomen, per oo - R Boomen, per oo + sic Revius

367 C capittel met tt - U capittel met 2 tt

372 R, niet gewoone

380 C, R, U yver

382 C - divisim

389 R met y noch met j.

[p. 223]

390treuren³⁹⁰

391veyren, trajectus. per ey³⁹¹

Rev. N.T.: addunt vel ee.

393vrolick. niet oo, noch oy.

394uytgehouwene bornputten. goet³⁹⁴

395Reliqua observationi et iudicio interpretum utriusque 396 collegii sunt commissa.

397JOHANNES BOGERMANNUS

398Praeses Conventus

399JACOBUS REVIUS

400Scriba m.p.⁴⁰⁰

390 U - treuren - R Treuren + sic Revius

391 R per ey trajectus

394 C - goet

400 R voegt na de handteekeningen toe: contuli cum exemplari D.D. Jacobi Revii scribae collegii D.D. Revisorum novae versonis V. Testamenti. idque a me est factum 14 Novembris 1654 Lugduni-Batavorum, advocatus ad emendationem vitiorum typographicorum scilic. quae in primam editionem irrepserant. - C - de handteekeningen - U voegt na de handteekeningen toe: accordeert met den principale. in kennisse van my Johannes Bogermannus. Deze copije accordeert, mede gecollationeert sijnde van mij Abdias Widmarius.