Berigten van het Historisch Genootschap te Utrecht. Deel 7

[p. 279]

Rapport vant gebesoigneerde tot Tunis en̄ Algiers, inde jaren 1622 en̄ 1623¹⁾.

Rapport aende Hooge Mog. Heeren Staten Generael gedaen, bij Doctor Cornelis Pijnacker van sijne legatie tot Algiers ende Tunis.

Omme de gepremitteerde jnstructie²⁾ vande Hooge ende Moogende Heeren Staten Generael deser Vereenichde Nederlanden, mitsgaders alle poincten van commissie mij daer naer geininngeert, naer mijn beste vermogen ende soo veel eenichsints doenlijck was, vuijt te voeren ende naer te coomen, hebbe mij op den vij^en Julij anno sestienhondert twee ende twintich vuijt den Hage begeuen op Rotterdam, omme van daer met seecker toegeseijt schip van orloge op Calais in Vranckrijck ouergevoert te werden.

Dan, alsoo mij aldaer gecoomen sijnde bij den E. Heeren

1) Zie over dit Gezantschap mijne voortzetting van Arend, Algem. Gesch, des Vaderl. D. III, St. III, bl. 724-729, en de daar aangehaalde plaats van Aitsema. W.G. Br.

2) Deze wordt niet gevonden bij het handschrift van het Prov. Utr. Archief, van hetwelk wij hier een afdruk leveren.

[p. 280]

vande Admiraliteijt aengeseijt wierde, dat het geordineerde schip van oorloge al naden Briel was gegaen, zijn mij bij den gemelten Heeren twee cleijne bootgens, ijder ontrent de dertich lasten, toegestelt.

Welcke bootiens des volgenden daeghs tegen den avont voor den Briel gedreven sijn, omme van daer metten eersten de Mase vuijt te loopen.

Deshalven den ix^en Julij met mijne suite vuijt den Briel te schepe gegaen ende voorbij Seelandt gecomen wesende, den elffden Julij tegen den nacht was opgeresen sulcken storm ende tegenwindt, dat het niet wel moogelijck was mette twee gemelde bootjens zee te houden, dan was geraden ende genecessiteert weder te keeren ende inde Wielinge in te loopen.

Desen tegenwint ende storm wel acht dagen sonder intermissie gecontinueert hebbende, ende wetende dat mijne reijse spoedicheijt was vereijsschende, heb mij geaddresseert aende Heeren van de Admiraliteijt tot Middelburch ende vanden selven geobtineert tot mijne voors. ouervoeringe een goet vast schip van oorloge, ende daerjnne gegaen op de stroom voor de stadt Campveer¹⁾ den xxj^en Julij.

Den xxiij^en Julij voor Calais gecomen wesende tegen den avont, hebbe aldaer den meestendeel van mijne suite, mitsgaders verscheijden passagiers, den welcken mijne qualiteijt eenichsints bewust was, vuijt den schepe aent landt doen gaen, omme mij tot Parijs weder te vinden, ten eijnde ick secretelijcken ende onbekent volgens mijnen last sonde mogen passeren; ben daerōme voort geuaren tot op Bologna, ende hebbe mij daer vuijt laten setten opden xxiiij^en Julij.

Van daer mij gespoedicht nae Parijs, eensdeels te poste eensdeels te coetse, ende mijne suite weder gevonden hebbende tot Abbeville, hebbe euenwel mij affgesondert, en ben tot Parijs gecomen den xxix^en Julij.

Aldaer mij geheel onbekent ende bedeckt houdende, ben

1) Oude naam der stad Veere.

[p. 281]

den xxx^en Julij te coetse gegaen tot op Lion, passerende door veel troupen van des Conincx soldaten, die met verscheijden volerien ende assassinementen den wech dagelijcx waren infesterende¹⁾.

Tot Lion aengecomen den xi^en Augusti, aldaer scrupuleuselijcken ondervraecht sijnde van mijne qualiteijt ende namen van mijne gebeele suite, seijde dat mijnen naem was Cornelius Jcarius, ēn dat ick pedagogus was van eenige jonge duijtsche²⁾ edelluijden, die van meeninge waren door Italien ende misschien nae Jerusalem te reijsen, tot welcken eijnde ick met mij hadde eenen Grieck vuyt Negroponte, denoterēn Ali, een Argierees, die in Hollandt eenige maenden gevanckelijck was geweest, ende nu met mij gegaen ōme tot Argieri ouergeleuert te worden, volgens mijne commissie.

Van Lion gescheijden den xij^en Augusti secundo flumine Rodano tot op Baltasaro inde Principauté van Oranien, passerende dagelijcx met het leger vanden Cooninck twelck nae Montpillier geleidet werde door de conestable de France, hebbe wel eenige dangereuse rancontren gehadt, dan mits dat wij seijden den Co. te willen dienen int expugneren van Montpillier, alsoo wij allegader seijden soldaten te wesen vuijt Nederlandt, onbeschadicht gecomen in Oranien binnen den derden dach dat ick te schepe was gegaen.

Binnen Oranien hebbe mij geaddresseert aenden Heere van Valckenburch, Gouverneur vande Castele ende Principauté van Oranien, ende van hem versocht door last van den Prince van Orangien, hoe dat ick behoorde voort te reijsen omme onbecommert door het condaet³⁾ van Avignon te passeren tot op Marsilien, off het van nooden was eenich convoij, dat hij mij tselue sonde doen hebben.

1) 't Was een tijd, dat 's Konings troepen op de been waren tegen de oproerige Protestantsche gewesten zijns Rijks.

2) d.i. Nederlandsche.

3) Graafschap.

[p. 282]

Den gemelten Heer Gouverneur heeft mij ende alle mijne suite met een groote courtosie ende beleeftheijt ontfangen, ende voor jnstructie gegeuen, dat ick anders niet soude seggen als dat wij soldaten vanden Prince van Orangien waren.

Ende hebbende den voors. Heer van Valckenborch mij met gegeuen eenige van sijne peerden tot op Avignone, sijn aldaer wel aengecomen, ende, gevraecht sijnde, doorgaens geantwoordt, dat wij waren gente del Principe d'Oranie sijn wij met een onverwachte beleeftheijt inde stadt van Avignone, als doort geheele condaet ontfangen ēn geeert geweest.

Den xviij^en tot Marsilia wel aengecomen sijnde, hebben datelijcken doen vernemen off eenige Nederlantsche schepen van oorloge aldaer inde Baia waren, ēn verstaen vuijt de Nederlandtsche coopluijden, dat twee schepen van oorloge, daer Capiteijnen op waren Aucke van Hoorn ēn Jorien van Cats, aldaer voor veerthien dagen gearriveert waren, ende lagen inde Baia bij Masarges twee mijlen bouen Marsilia.

Hebbe aldaer verstaen vuijt den gemelten Nederlantschen coopluijden, dat de matroosen aen landt comende gedivulgeert hadden, dat sij daer waren verwachtende eenen Ambassadeur vuijt Hollandt, omme in Argier ouer te vaeren, die om de verlossinge vande Nederlandtsche slauen van wegen de Hooge ēn Mogēn Heeren Staten Generael daertoe was gecommitteert.

Welcke geruchten gecomen wesēn tot kennisse vande magistraet van Marsilia, hadden sij eerst de voor̄n matrosen de prattica ofte entrada ontseijt, onder pretext dat de schepen vuijt Barbarien quamen, ofte datse ten minsten met eenige andere Nederlanders vuijt Barbarien comende, daer de pest schrickelijcken grasseerde, geconvoijeert, ende met denselven conversatie gehadt hadden.

Welcke pretexten bij mij geoordeelt wesende gesocht te wesen omme mij eenich empeschement te doen, hebbe gebeden eenige Nederlanders, aldaer mijne confidenten, datse souden willen vernemen wat doch de magistraet met dese machinatie meende vuijt te richten.

[p. 283]

Ende daechs daeraen ben onderrichtet, dat den President vant Parlement tot Aix aende Burgemeesteren van Marsilia met sijne missive verstandicht hadde, dat hij wiste dat eenen Ambassadeur vuijt Nederlandt in haer stadt soude comen, omme van daer voorts op Argier in Barbarien oner te varen; dat soo haest den gemelden Ambassadeur in haer stadt aengecomen soude sijn, zij alsdan met aller haest den voors. President souden verwittigen, omme op hem te versoucken van wegen den geseijden Parlamente mede eenigen last ende commissie binnen Argier voor eenige Franchoisen aen te nemen ende te willen vuijtvoeren.

Sorgende dat dit mochte tenderen tot verachteringe van mijne commissie, hebbe mij des volgēn daechs smorgens vrouch alleen doen leijden door eenen onbekenden ēn extraordinaris wech nae Masarges, twee mijlen bouen Marsilia, alwaer de schepen voors. inde Baia leggende waren, ende int schip van Aucke voor̄n mij latende setten, hebbe denselven als Commanduijr vande twee meergeseijde oorloch schepen behandicht de missiuen van sijne vorstelijcke Gen. den Prince van Oranien, ende hen den last vanden gemelte Heere Prince aengeseijt, dat hij de schepen wat wijder vant landt ende buijten schoot vande castelen soude doen leggen, omme buijten alle perijckel vande capricieuse Marsilianen te wesen.

Sulcx dat de schepen wat wijder van landt, ontrent anderhalff mijl, tusschen het eijlandt Cagastraccia ende Capo Cruciata geanckert hebben.

Twee ofte drie dagen daer na eenige van mijne suite mede aen boort comende, ende vuijt denselven verstaen hebbende dat seeckere twee cavallieri de Malta, bij sich hebbende eenen Scrivano ofte Secretaris vanden Grand Maestro della sacra militia Hierosolimitana in Malta, hebbe goet gevonden een vande twee missiuen aenden gemelten Grand Maestro houdende, vande Hog. ende Mog. Heeren Staten mij mede gegeuen omme van Argier op Malta te beschicken (raeckende de gemelte twee missiuen de ontslaginge vande twaelff Turc-

[p. 284]

ken van Argiers, daer mentie van werdt gemaeckt int xxiij^e articule van mijne instructie)¹⁾, aenden selven Scrivano te behandigen, omme bij hem deselue voortgesonden te werden in alle versekerheijt.

Gelijck den voors. Secretaris aengenomen ende wel besorcht heeft, hebbende ick daer nae verstaen, dat de gemelte missiue op den vij^en September daer aen in handen vanden Grand Maestro Alberto Wignancourt²⁾ is ouergegeuen, ende is bij hen³⁾ ordre gegeuen, dat de gemelte Turcken zoo haest de Hooch Mo. Heeren Staten oorloch schepen in Malta gearriveert soude wesen, ouergeleuert souden werden, als hier naer breder aengewesen sal werden.

Ende alsoo die Capiteijnen vanden schepe van orloge, mitsgaders mijn schoonsoon Capiteijn Moons inde stadt ende aent landt besich waren met verscheijden nootwendicheijden tot sulcken wijden reijse ende in Barbaria te besorgen, wel vijff ofte zes dagen, sijn ten laetsten alle mijne suite aen boort gecomen den xxix^en Augusti.

Den xxx^en Augusti naden middach 't seijl gegaen, ende des volgenden daegs door grooten storm ouervallen sijnde,

1) Zie de voortzetting van Arend, t.a. pl. bl. 727. De missieve, welke Pijnacker thans overhandigde, kan slechts eene beleefde kennisgeving bevat hebben van zijne reize, iets wat de Grootmeester toch van elders ter oore moest komen. Evenwel de geheele correspondentie met den Grootmeester vond hare aanleiding in de omstandigheid, dat hij die twaalf gevangenen onder zich had. In zoo verre kon Pijnacker hier zeggen, dat de beide missieven het ontslag dier Turken raakten. De Staten hadden gevreesd, dat de Grootmeester het ontslag der gevangenen zon weigeren; doch hij beschaamde deze vrees, daar hij, zoo het schijnt, ongevergd, alleen op het hooren, dat een Nederlandsch gezant te Algiers aan zou komen, verzocht dat de gevangenen zouden afgehaald worden.

2) Pijnacker was nog niet gansch goed onderricht. De Heer de Wignacourt had eenen opvolger gekregen, met name D. Luis Mendez de Vasconcello, zoo als hem later bleek: evenwel heeft hij op deze plaats zijn rapport niet verbeterd.

3) Lees: hem.

[p. 285]

sulcx dat ongeraden tusschen Minorca ēn Maiorca, twelck de rechte streeck was, door te loopen, nederwaerts gedaelt, ende tusschen Maiorca ende Ivica geseijlt, ende den derden Septemb. op den middach gecomen inde Baia voor Argieri, sonder eenich belet van Spaensche ofte vianden schepen, noch oock eenich schip oijt gesien te hebben, duijrende de gemelte reijse.

Aldaer inde Baia ontrent Capo Monte Fuso¹⁾ meer als een uijr roeijens vande castelen gesettet, de witte vanen opgesteecken, heeft ijder schip vijff canons gelost.

Waer nae meer als een uijr gewacht ende geen antwoort met canon van eenige vande castelen van Argieri vernomen hebbende, hebbe daerouer geinterpelleert den meergemelten Ali Janitsar van Argieri, die met mij vuijt Hollandt met genomen was, ende gevraecht wat dit bediede, dat die van Algieri niet eens antwoorde: off tselue een teecken was van affsegginge van aengeboden vrientschap, ofte wat wij anders mosten doen.

Heeft mij den voor̄n Ali Janitsaro voor antwoordt gegeuen, dat het geen gebruijck bij de Argierisen was, ijemandt te groeten met geschut vuijt haere castelen, wie dat het oock ter werelt mochte wesen.

Deshalven noch een volle uijre gewacht hebbende, ende siende dat Wijenant de Keijser, Consul aldaer, noch Johan Maurijques, noch ijemandt van harent wegen aen boort quam, als ick wel verhoopte, sorgende dan off den gemelten Consul ēn Mauriques ofte vande peste ouerleden, ofte vuijt vreese vande selue, vuijt de stadt geweecken mochten wesen, goet geuonden eenen uijt mijne suite mette boote, ophebbende de witte vane, aen landt te senden.

Doch alsoo tot Marsilien mij aengeseijt was, dat Argier bij naest geheel vuijtgestorven was vande peste, datter geen vijffthienhondert menschen inde stadt waren, ende dat mede weijnich roocx bij mij, als tegen den avont gaende, gesien werde, wesende de geseijde weijnicheijt van roock overmits

1) Kaap Matifu (?).

[p. 286]

in Argier geen schoorsteenen sijn ende dat aldaer tgebruijck is met houtscolen te coocken, hebbe beginnen te dencken, dat het geseijde tot Marsilien wel een schijn van waerheijt hadde, hebbe daeromme mijnen affgesonden belast dat hij aen landt geset wesende, sich inde stadt poorte soude begeuen, ende siende menschen op de straten, dat hij alsdan voort sonde gaen ten huijse vanden Consul, ende van hem vernemen, hoe dat het stonde mette contagieuse sieckte, ende hoe dat ick mij voorts moste dragen in aen landt te comen.

Waerop mij met missiue vanden Consul bericht gedaen is, dat de peste door de hitte vande sonne meest gecesseert was, datter nu weijnich perijckels was, dat ick mede met al mijn volck sonder sorge aen landt mij mochte begeuen, ende inde stadt ongemolesteert in comen.

Welcke missiue door mijnen affgesonden mij behandicht is, ende deselue gelesen hebbende, mits mijn last was met alle voorsicht te handelen, ende mijne persoon niet temeraire aen landt te begeuen, hebbe goetgeuonden eene missiue int Italiaens te concipieren, ende aenden Basia ende Diwana deselue te senden, schrijvende mede aenden Consul, dat hij de gemelde missiue soude ouerleueren ende antwoordt daer op solliciteren.

Den inhouden vande voorschreuen missiue was in substantie dusdanich praemissa salutatione et fausta adprecatione.

Den Ambassadeur vān doorluchtichste ende mogenste Heeren, den Heeren Staten van Nederlant, dat geunieert ende vijant vanden Spangiaert is, compt, uijt crachte vān verscheijden missiuen aende hoochgedachte Heeren van Nederlandt van uwer E.E^ten, met uwer E.E. te handelen ouer een vernieuwinge ende solemnele bevestinge van vrede ēn vruntschap, mitsgaders oner beslichtinge van eenige controversien ende misverstanden, daer door den paeijs gelabifacteert wierde; versouckt daeromme met eerbiedicheit, dat hem blijcke met publicque acte van uwer E.E. goeden wille ende permissie omme in uwer E.E. stadt te moogen comen met sijn persoon ende suite in alle sicuriteijt ende verseeckertheijt.

[p. 287]

Dese missiue geslooten zijnde, is door eenen vande mijne aēn Consul behandicht, ende hem belast deseluen aenden Basia ende Diwana ouer te leueren, ende antwoort te solliciteren.

Den Consul heeft de gemelte missive ten seluen daege, wesende den vierden Septembris, aēn Basia ende Diwana ouergegeuen, die deselue met de vuijterste eerbiedinge ontfangen hebben, gelesen hebbende ouerluijt, ende den inhouden wel verstaen, hebben geantwoordt, dat het gebruijck van salvos condottos te geuen al uijter tijt was, ende niet meer gepractiseert met ijemanden; dat de Spaniaerts, haere capitale vijanden, in haer stadt vrij mochten comen; dat de onderdanen vanden Heeren van Nederlandt des grooten Heere vrunden waren; dat daeromme de stadt van Argieri voor haer open stonde, jae datse haer eijgen toequam; datse vrunden ēn broeders waren; datse selue nu menichmael geschreven hadden in haere brieuen, dat hare woorden haere woorden waren, dat daeromme doch de witte vanen vande schepen affgedaen souden werden, dat het eenige diffidentie was maeckende mette witte vane te comen, ēn veel meer diergelijcke redenen.

Waer tegens den Consul insisteerde, seggende dat hij het ernstich versoeck vanden Ambassadeur niet anders en conde voldoen, dan met hem te doen hebben eenich publijcq geschrifte van permissie omme in hare stadt te coomen; dat het oock tegens de digniteijt was van een Ambassadeur van Nederlandt buijten publijcque authoriteijt in de stadt te gaen, ende meer andere.

Den Basia bemerckende de ernstige instantie vān Consul, heeft hem medegedeijlt omme aen mij te behandigen seecker geschrifte in Turcx, twelck hij noemde in franco een salvo condocto, ende is van woorde tot woorde aldus luijdende:

Aen eenen vanden Christen gelooue, eenen Ambassadeur vuijt Nederlant, die gecoomen is in onse haven van Argieri, ende heeft versocht dat wij hem souden verlenen een salvo condotto (als wij eertijts plegen te doen), hebben wij belooft

[p. 288]

bij het gelooue, dat Godt door onsen profeet Mahemet ons verleent heeft, dat wij aen sijn Signorie, noch aen sijn volck, noch aen sijn schepen, noch aen sijne goederen geen beleth ofte becommeringe sullen laten geschieden, mits dat hij tot ons come in oprechticheijt. In Argieri op den 27^en vande maent Schewaal des jaers Mahemets 1031. Was onderteijckent Ossain Basia, hebbende in dorso een Tappa¹⁾.

Dit salvo condotto ontfangen hebbende, ende de interpretatie door des Consuls Turgeman mij gegeuen sijnde in Lingua Francoo²⁾, hebbe metter daet de witte vanen van beijde schepen ēn de booten doen affnemen.

Ende hebbe mij des volgenden daegs smorgens, wesende den v^en September, inde boote begeuen, ende mij inde molo ofte haven vande stadt Argieri aen landt doen setten. Alle de stucken wierden afgelost van beijde de schepen, waer ouer veel menschen van alle soorten, hoorende het ongewoonlijck geluijt van soo veel metale canons, vuijt de stadts poorte gecomen sijn, ende sich op de mole met grooten hoopen versamelt.

Den Consul Wijnandt Keijser, vergeselschapt met eenige Nederlanders, heeft mij vuijt de boot tredende de handt gereijckt, ende eerbiedich welgecoom geheeten, gelijck mede met groote blijschap gedaen hebben de Nederlanders, die aldaer in arreste gehouden wierden.

Ontallijcke veel Turcken van qualiteijt staende rontsomme mij, neigende hare hooffden met een Turcxe eerbiedinge, riepen met tamelijcke luijden stemme: ben venito, ben venito, Signore Ambasciator Fiamenco, hebbende dusdanigh welgecomen heeten gecontinueert de gansche strate doorgaens tot dat ick in des Consuls huijsinge ben ingetreden.

Onderwege hebben verscheijden oordelen gehoort in Lingua Franca vanden Turcken. Sommige spraken: Alla fede de Dio il Ambasciatore porta bella gente. Andere hoorden ick seggen:

1) d.i. een zegel, zoo als Pijnacker zelf, beneden, mededeelt (zie bl. 307).

2) Lees: Franca.

[p. 289]

jl Ambasciatore è justo come Soliman Basia, denoterēn den Basia, die het eerste accordt metten Nederlanders anno 1617 gemaeckt hadde, wesende een renegado van Venetien, ten tijde van sijne regieringe wel tnegentich iaren van Arabien oudt, den aldergerechtichsten, diese oit gehadt hebben, ende soo soober van leuen, dat bij hem (als de Turcken mij daer nae verclaert hebben) des daegs niet meer als twee oliven, een weijnich broots, ende wat waters genuttet wierden.

Ander seijden onder haer: buono il Ambasciator: ha mucha barba, adderende voorts een ander: mucha barba, mucha fede.

Andre spraecken, dat des Ambasciatoors volck veel scboonder ende fraijer was als des Engelschen Ambassadeurs, die onlancx aldaer was geweest, om de vreede te herstellen.

Het schijnt dat de gemeene Turcken van opinie waeren, dat Nederlandt anders geen volck hadde als een hoop ongemanierde, bepickte ende verhicterde¹⁾ bootsgesellen.

Int huijs vanden Consul gecomen wesende, ende sittende ter neder, hebbe hem gevraecht, off de Turcken geen gebruijck en hadde eeniger Princen ofte Potentaten Ambassadeurs solemnelijcken te ontfangen, ēn in haer stadt te halen.

Voor antwoordt heeft mij den Consul gegeuen, dat hij vanden Caia (dat is den lieutenant vān Basia) aengesproken was ten tijde als mijn brieff ouergeleuert werde, dat deselue het excuijs gedaen hadde, ende geseijt dat hij wel wiste behoorlijck te zijn, dat den Ambassadeur vande alderdoorluchste ende mogenste Heeren van Nederlant met een solemnele pompe begroetet ende ingehaelt soude werden; dat hij van meeninge hadde geweest tselue inde Diwana te proponeren, dan dat hij euenwel dit nagelaten hadde om redenen, dat het een

1) Dit is blijkbaar eene fout van den afschrijver, die het woord, dat er stond, niet verstaan zal hebben. De Teuthonista heeft het woord verhillicht, dat hier zeer goed past, daar het uitgemergeld (fatigatus, extenuatus) beteekent. Dit verhillicht komt van hillich, hyllich (mede in den Teuthon.), huwelijk, en schijnt dus een euphemisme te zijn.

[p. 290]

nieuw manier soude geweest sijn, ende dat de propositie van hem als sijnde een renegado (want hij was een geboren Provenzal) niet al te wel soude misschien affgenomen sijn geweest, als noch sucht ende genegentheijt, meer als behoorde, tegen den Christenen te dragen, ofte dat hij met eenige giften alreede gecorrumpeert was geweest, waer van de Turcken malcanderen lichtelijcken suspecteren, ende publijckelijcken crimineren, sijnde een vande grootste jnfamien ēn impedimenten int aennemen vande digniteijten, als geobjicieert werdt: tu hai mangiato.

Des volgenden daechs heeft den Bassa ons betoont teijckenen van vruntschap ende goede affectie, mits sendende aen ijder schip van oorloge een osch, ses schapen, twee hondert vijftich brooden, aen mij een geslacht schaep, sestich brooden, ende somtijts eenen esel met vruchten geladen, waerjnne hij tegens mij heeft gecontinueert den geheelen tijt, dat ick daer getracteert hebbe.

Den sesten Septembris metten Consul ende mijne suite in competenten getale ende ordre mij vervoucht ten huijse van Basia, aen hem gepresteert de groetenis vande Hoge ende Mog. Heeren Staten Generael van Nederlandt, als mede van sijn Ex^cie den Prince van Oranien, ende alle behoorlijcke complimenten, ende daer naer ouergeleuert de missiue vanden hoochgemelten Heeren Staten ende Prince van Oranien, die hij met de gewoonlijcke ceremonien heeft aengeraeckt, seggende dat hij de interpretaetie soude laten doen, ende dat den Heeren van Nederlanda als de beste vrunden vanden Grooten Heer ende dienvolgens van alle sijne onderdanen waren; datse al souden obtineren 't geene sij waren desidererende, maer dat wij met oprechticheijt mosten comen ende met den Spangiaert geen collusie ofte vruntschap houden.

Waer tegen ick geseijt hebbe, dat de Hooge ende Mogende Heeren van Nederlandt voor allen dingen de oprechticheijt ende hare beloften naequaemen, ende haere gegevene woorden waeren houdende; dat voor de vruntschap metten

[p. 291]

Spaniaert geen sorge en conde zijn; dat zijne tirannie onlijdelijck was; dat hij veel duijsent menschen in Nederlandt hadde doen omme het leven brengen, alleene om oorsaecke datse geen houten beelden ofte houten cruijcen hadden willen aenbidden; dat de Nederlanders haer veel liever onder de protectie vān grooten Heer den Turcxschen Keijser souden begeuen, als onder de tijrannicque ēn jdolatrijcque regieringe vān Cooninck van Hispanien, met veel meer andere redenen ende verhalinge van geschiedenissen, waer aen hij een goet contentement genomen heeft, ende bethoont alle beleeftheijt ende vruntschap.

Den vij^en Septembris gegaen aēn Aga (dat is de President vande Diwana) ende hem als vooren ouergegeuen mijne missiuen, ende voorts van hem audientie inde Diwana versocht, als mede vān Basia terstondt daer nae, welcke audientie mij toegeseijt is tegens den volgenden saterdach, wesende haer gebruijck dat de solemnele Diwana, daer gewichtige saecken gehandelt werden, alle saterdage ordinaris te samen comen, bestaende dese hebdomadale Diwana, als sij ten vollen is, vuijt eenen Aga, die het hooft ofte president is, twee maenden in sijn dienst continuerende regulariter; daer nae eenen lieutenant vanden Aga, die genoempt werdt Caia; daer nae comen de Mansul Agi, dat zijn expresides, in getale meer als 600; Boluckbassi sijn colonnellen, hebben een geseth getal van duijsent; Odabassi zijn capiteijnen, haer bestempt getal is 424. De Bassuidae sijn votorum collectores et referendarij niet meer als 4.

De dagelicxe Diwana is van 24 Jaiabassi, 18 Jolucbassi ende vier Bassudae.

Den toegeseijden saterdach, wesende den thienden September, gecompareert int hoff vanden Bassa, alwaer hij op de voorste plaetse onder den blooten hemel de Diwana hadde doen comen. Dan alsoo de saecke getracteert werde van thien personen vande voornaemste vuijt de Diwana te deputeren nae Constantinoplen, om den Bassa ende Diwana van Argieri

[p. 292]

te verdedigen bij den grooten Heere tegen de dachten ende criminatien vanden Engelschen Ambassadeur, tot Constantinoplen residerēn, aende Porta vanden grooten Heere gedaen, is desen dach met de gemelte deputatie te ordonneren doorgegaen.

Den elffden Septembris ontboden int hoff vanden Bassa, omme audientie te hebben ende mijne begeerte voor te stellen, ben derwaerts geleijdet door mijnen Turgemaen, wesende eenen Astur renegado. Nauwlijcx den voet ouer den dropel van de voorplaetse vant hoff vanden Bassa geset hebbende, sach de Janitsaren vande Diwana met een ordentlijcke solemniteijt ende graviteijt staēn, en quam mij onverwacht inde ooren een affgrijsselijck gecrijt, waer vande woorden waren Sara Alla, tot menichmalen tselue werdende gerepeteert met iammerlijcke stemmen, hebbe mij gewendet omme te sien van wien ende van waer 't voors. geschreij henen quam; hebbe als doen gesien dat eenige vrouwen op Turcx gecledet ende bedect, tot vijfthien ofte sestien in getale, int eijnde vande galerije, bij de welcke langs de Heeren vān Diwana stonden, plat tegen de aerde aen saten; verstonde datelijcken, dat dese waren de vrouwen ofte bloetverwanten vande meergemelte twaelff Turcken, die in Malta aenden Grand Maestro gedepositeert waren.

Ende geleijdet sijnde ter sijden aff op een ander tweede plaetse, is het voors. gecrijt gestilt, op welcke plaetse ick eenigen tijt moste verbeijden, tot dat verscheijden andere saecken bij de Diwana gehandelt ende getermineert waren.

Eenigen tijt daer naer ben door eenen Schiaus geropen, omme voorden Bassa te comen; ben alsoo geleijdet midden door de ordines vanden Boloucbassen, ende Odabassen, van onder op tot bouen toe, staende deselue op linie rechte ordines met een interstitie van ontrent twaelff voeten, onder den openen hemel, buijten de ordre vande pilaren van gallenen, welcke galerien int viercant de geheele plaetse omcingelt. Recht tegen ouer dit interstitie was den Bassa geseten op een banck, die inde muijr vast was, ende daerbeneffens

[p. 293]

heenen ginck tot aent vuijt eijnde van die sijde vande galerije, staende deselue galerijen op marmoren pilers.

Bijden Bassa te sitten heeft niemandt anders permissie als den Mufti, den Admirael ende den Schiaus van Constantinopolen, indien daer eenigen is, als dier tijt eenen was. Aende rechte sijde vanden Bassa was een tabulaet, vervullende den eenen viercanten houck vande eck piler aff tot inde viercantige samenvouginge vande galerije, ontrent anderhalff voet hooch vander aerden met biesen matten belegt. Daerop stonden den Caia vanden Bassa ende de Hoggis vande Diwana. Nederwaerts recht buijten de pilaers stonden alle de Odabassi tot aent vuijterste eijnde vande meergenomineerde plaetse, die ontrent sestich treden lang was.

Aende linckerhandt stondt dicht aende Bassa onder de galerie den Aga, ende aen sijne rechterhandt sijnen Caia; achter hen eenige Massulagi, voorts nederwaerts stonden de Bolucbassi op twee ofte drije dubbele aengedructe rijgen.

Mijne suite volchde mij, wesende wel veertich ofte vijftich personen, tot dicht aende Bassa, welcke manier (hoewel den Consul deselve seijde sulex te wesen) bij mij is affgeschaffet, ende hebbe daer nae de suite aent onderste eijnde doen stille staen, alsoo eenige vanden Boluckbassen, tot mijnen huijse comende, dagelijcx mij hadden aengeseijt, dat mijn volck haer inden wech stonde, datse mij daerom niet bequamelijck hooren conden, te minder alsoo onse natie niet gewent en is sulcke graviteijt ende stilheijt te houden in eenige vergaderinge als de Turcken gewoon sijn te observeren.

Te weten, dat soo lange als ijemant bouen sijn woordt doet, al duijerde het al vrij wat lange, sal niet eenen Turck sich reppen, maer blijuen staende recht op mette handen voor ouer den anderen, sonder corchen, hoesten, kniesen, ofte int minste eenig geluijt ter werelt te moueren, twelck ick met een admiratie bemerekt hebbe, siende soo veel statige, oude ende meest grijsgebaerde mannen soo patientelijcken sonder eenig mouement als statuen op de benen staen.

[p. 294]

Door de gemelte ordines vanden Boluckbassen ende Odabassen passerende, ben met graviteijt ende neijginge vande hooffden aengesproken: ben venito Signor Ambasciatore, anders bij mij niet wesende gedaen als het hooft te neijgen sonder den hoet te lichten, haer bedanckende ende goeden dach wenschende.

Dicht aenden Bassa gecomen wesende, die gecledet was met een groenen satijnen caffetan, twelck is eenen langen rock op zijn Turcx, hebbende opt hooft een breden platten tulipan van wit fijn cattoenen doeck, hebbe de complimenten gedaen met vrij wat laech mij te buijgen, ende sijne rechterhandt geraeckt, omme deselue te kussen; dan heeft sijne handt, met dat ick daer nae aenquam met mijn aensicht, haestich wechgeruckt, ende met deselvige mij den linckerwange soetelijck aengeraeckt, voorts opgerichtet, mij geneijcht tegens den Aga ende Caia ende ander daer ontrent staende, voorts rontsomme mij geneijcht.

Mijnen Turgemaen heeft nae mij de hant geraeckt vanden Bassa, ende deselue gekusset; de meeste van mijne suite hebben mede de handt aengeraeckt.

Den Bassa heeft dadelijcken belast, dat ick neder soude sitten op 't gemelte tabulaet, twelck van sijne rechterhandt nederwaerts sich was streckende, hebbende gelijcke hoochte mette banck, daer den Bassa op was geseten, sonder den Consul ofte ijemanden meer van mijne suite te doen sich neder setten.

Terwijle dat dese complimenten geabsolveert wierden, waren de voorgeseijde vrouwen gecomen achter dicht aende suite, roupēn met ongeschickten gecrijte als vooren: Sara Alla, werpēn sich met het gesichte plat tegens de aerde, ende slaende met haer handen tegens de aerde met een wonderlijck gebeerde, dat het was omme te doen verschricken eenen die niet bewust vande gelegentheijt, gelijck waren sommige van mijne suite, dewelcke meenden, dat de vrouwen steenen wilden opgrijpen ende ons daermede grieven.

Doch soo haest als ick begonde te spreecken is den vrou-

[p. 295]

wen belast stil te wesen ende wech te gaen, waerinne zij met een ogenblijck hebben geobtempereert.

Aenvangende mijne propositie hebbe mij ouereijnde gesettet omme te beter gehoort te mogen worden, ende geneijcht hebbende eerst tegens den Bassa, ende voorts rontsomme, hebbe geperoreert in Lingua Franca, vervatēn de substantie int cort ende wel geknocht (alsoo de Turcken mere lacones sijn) den inhouden vande x^e, xi^e, xij^e, xiij^e, xiiij^e, xv^e, xvi^e, xvij^e, xviij^e, xix^e, xx^e, xxi^e, xxij^e ende het eerste lidt vant xxiiij^e articulen van mijne instructie.

Nauwlicx geeijndicht hebbende, heeft eenen die sat aende linckerhandt vanden Bassa, wesende een Schiaus van Constantinopolen, als ick daer nae verstaen hebbe, met een clare heldre stemme geroupen ouerluijt: Signor Ambaeciatore tutto quello che V.S. ha detto, è buono, ma niente hai detto de Malta, geuende daermede te kennen, dat ick niet gementioneert hadde de wederleveringe vande twaelff Argieresen, die binnen Malta aenden Grooten Meester gegeven waren, als vooren is aengeroert, ende daer van ick volgens het xxiij^e articule van mijne jnstructie int minsten geen mentie ofte occasie van mentie toe geuen soude.

Ick hier op niet achtende, als vanden Consul, die aen mijn sijde stonde, onderricht werdende dat den gemelten Schiaus daer niet en hadde te spreken; dat het was een entramectido sonder eenigen last, soo hebbe datelijcken aenden Bassa ouergeleuert mijne voors. propositie int Turcx gestelt, ende versocht dat deselue ouerluijt gelesen mochte werden, ten eijnde een ijder Heere vande Diwana duijtelijcken begrijpen mochte mijne meijninge ende verstaen dat mijne Heeren met goeder trouwe ende gerechtichbeijt begeerden te handelen, ende de aengegaen accorden te onderhouden, als de expresse wille was vanden grooten Heer, wiens mandamenten ick in de handt hebbende, willich was te vertonen, ende hebbe met eenen opgeheffet met eenige ceremonien twee mandamenten vanden grooten Heere Sultan Osman Cham, door den Am-

[p. 296]

bassadeur Haga van Constantinopolen op mijn begeerte door missiue vuijt den Hage verwitticht aen mij tot Algiri gesonden.

Welcke mandamenten, ouermits sij wat hart gingen aēn Bassa, als seggende eenige reijsen, dat hij hem wachten sonde mette dieven gemeenschap te houden, ende om sijn eijgen proffijten wille op de dijverijen vande corsaren te conniveren, hebbe niet sonder sorge deselue geoffereert, dan bij eenige Bouluckbassen geropen wesende: savemo todo, savemo todo, Sig^r Ambasciador, hebbe mijne mandamenten met blijschap weder achter gehouden. Het was hier vuijt wel aff te nemen, datse vande gemelte mandamenten al verwitticht waren geweest van Constantinopolen.

Den Basia hebbende mijne propositie, als vooren geseijt is, aengenomen, heeft deselue ouergegeuen aen eenen Hoggi vande Diwana, dewelcke deselue eerst bij hem stilstaende hebbende doorgelesen, heeft gewenckt eenen Schiaus vande Diwana omme bij hem silentium ouer de Diwana geimponeert te werden.

Den gemelten Schauws heeft sich gestelt int midden tusschen de ordines ende heeft opgeheven een affgrijsselijck geluijt, wesende tselue geluijt van een ofte twee woorden. Dadelijcken is geweest een wonderlijcke stilte ende staticheijt, een ijder stonde in sijne voorgementioneerde statuale positure, ende heeft den voors. Hoggi met luijder stemme mijne propositie int Turcx voorgelesen. Soo haest het lesen was geeindicht, hebben die Heeren vande Diwana geropen, tutto è buono, buono, buono, sta pace, pace, pace, doch seijden daer bij dat de saecke van Malta in mijne propositie niet en was geroert ende affgemaeckt.

Waerop bij mij promptelicken is gededuceert tgeene int xxiij^e articule van mijne jnstructie vuijtgedruckt staet, als mede 'tgeene mij in mijne naerder memorien articulo tertio was geinjungeert bij hare Ho. Mo., welcke last vande Ho. Mo. Heeren Staten Generael ick alsdoen op nieuws belooft hebbe te sullen naecomen.

Ende is hier mede soo veel te wege gebracht, dat de

[p. 297]

vrouwen bouen gementioneert voorden Bassa ontboden zijn, ende eenige weijnich woorden bij den Bassa haer aengeseijt zijnde, hebben sij betoont goet contentement te nemen, doende een vreemde maniere van dancksegginge ende submissie aenden Bassa met op de aerden neder te vallen, ende de voeten te kussen, gelijck mede aēn Aga, ende aen mij gedaen is, sijn van daer gesamentl. gegaen, ende vuijt de Diwana gescheijden.

Alsoo ick ernstich insisteerde, dat (nademael mijne propositie geapprobeert wierde) ick daeromme mochte werden geexpedieert ende het geproponeerde op nieuws bij den Bassa ende Diwana solemniter getekent, ende inden Athamant gestellet soude werden tot eeuwiger memorie, heeft den Aga mij geantwoordt, dat de peijs tusschen den Bassa mette Diwana, ende den Heeren van Nederlant goet ende vast was; dat de Nederlanders haer beste vrunden waren, dan dat in mijne propositie veel articulen ende clausulen waren, die meerder aendacht meriteerden, dat deselue waren van swaren gewichte, ēn met geen precipitantie behoorden getracteert te wesen, aengesien de Campen (twelck de troup vande Janitsaren is, die vuijtgaen omme de contribution vant geheele rijck in te halen met wapenen) vuijtwaren, ende dat deselue alle uijren weder inde stadt verwachtet wierde, soude het best wesen deselvige mede daer bij ende ouer te nemen, op dat alles oock tot mijnen voordeel met rijpe deliberatie ende solemnele vergaderinge geconfirmeert mochte werden; dat ick op den naestcomenden saterdach een finale affhandelinge op alles becomen soude.

Dese weecke is anders niet vuijtgerichtet als bij mij verscheijden Boluckbassen ende Odabassen aengesproken ende gesolliciteert datse doch de handt daer aen souden willen houden op den toecomenden saterdach, dat de saecke wel geincorporeert ende afigedaen mochte werden, onderrichtende dagelijcx verscheijden Turcken van qualiteijt ende grooten gesage in de Diwana vande gelegentheijt van Nederlandt,

[p. 298]

dat onder den Ho. Mo. Heeren Staten was ēn oorloch voerden metten Spanjaert, tot welcken eijnde ick haer vertoonde de caerte vant geunieert Nederlandt, mitsgaders alle de forteressen, die hare Ho. Mo. in Oostindia sijn besittende, met aenwijsinge van getal van geschut ende macht van soldaten, waerjnne de gemelte Turcken een sonderlinge geneuchte namen, sulcx dat sij van mij gaende, andere tselue aengeseijt hebbende de eene voor den anderen met halue ende heele dosijnen tot mijnen huijse quamen ende versochten eerbiedich te verstaen 'tgeene den voorgaenden Heeren was aengewesen ende bij mij vertoont.

Daerentusschen de Campen meest al weder inde stadt gecomen wesende, als ick onderricht wierde, hebbe mij op den toegestemden saterdach, wesēn den xvij^en Septembris, vervoucht inde Diwana, die als vooren int hoff vān Bassa was versamelt, ende is alsdoen andermael nae eenige woorden, tenderēn tot voltreckinge van mijne petitie, de voors, propositie vuijt het Turcx ouerluijt voorgelesen, ende terstont met meest alle de stemmen geropen als vooren: todo buono, sta pace.

Ende alhoewel ten selven dage geene vrouwen (als te vooren) inde Diwana verschenen waren, soo heeft des niettegenstaende den Bassa gemoueert mentie vande twaelff Turcken tot Malta, seggende dat hij alle articulen van mijne propositie accepteerde, mits dat ick op mijn hooft (opt hooft nemen is bij den Turcken obligatie sub sua persona) soude nemen de effectuele restitutie vande meergemelte Turcken.

Waer tegens ick geseijt hebbe, dat dusdanige beloften van effectuele restitutie impossibel was, als sijnde de alterius facto namentl. datse stonden in handen van eenen Spangiaert, die nu was Grand Maestro di Malta, die onse natie vijandt was, ende niet en conde bij mij gedwongen werden.

Dat de Heeren Staten genouch deden, belastende mij met haere ernstige missiue ende metten schepen van oorloge te gaen met groote moeijte ende costen nae Malta, omme de gemelte twaelff mannen te eijsschen, ende deselue becoomen

[p. 299]

hebbēn, waer toe ick seijde goede hoope te wesen, met de voors. schepen in Argier te brengen.

Dat het ongefundeert was mij meerder last op te leggen, aengesien de gemelte mannen waren verouert tempore justi belli, als zijnde genomen met seecker schip, twelck zij den Nederlanders onlancx daer te vooren ontweldicht hadden.

Den Bassa wiste niet veel te repliceren, dan seijde dat de gemelte mannen met geit te coop waren, zijnde waerachtich dat ijder op vijff hondert sultanijnen ofte Vngersche ducaten (doende tot Algier 1½ mat en de drie Aspers) gerantsoent was, dat den derthiensten het rantsoen gemaeckt hadde, ende daeromme vuijt Malta tot Argier al was aengecomen.

Hebbe hier op gedupliceert, dat ick mijne last van haere Ho. Mo. moste volbrengen, dewelcke was omme met missiuen ēn schepen nae Malta te gaen ēn de Turcken te eijsschen vuijt vruntschap, niet met offerta van eenige penningen.

Ende sijn veel ende menichfuldige voorslagen geproponeert tot decisie van dese questie, die te lange ende te tedieux soude wesen omme hier te verhalen, sulcx dat den geheelen dach daermede es geconsumeert geweest; evenwel met dese verclaringe gescheijden, dat de Paeijs tusschen haer ende den doorluchtigen Heeren van Nederlandt goet vast ende bondich was, dan dat haere Nederlanders die tegenwoordich wel vrij in haer stadt waren, niet mochten vertrecken voor ende aleer de dickgemelte Turcken vuijt Malta gelevert soude wesen, seggende: sta tagliato, sta tagliato nella Diwana, dits soo veel geseijt: het is gedecreteert ēn besloten.

Eenige Nederlanders van middelen hebbende verstaen, dat alle moeijte ende retardementen veroorsaeckt wierden om haer vrijen wechgangh, hebben mij bewillicht omme aenden Bassa te presenteren duijsent Spaensche matten voor een geschenck, ende daermede te obtineren hare ontslaginge absolutelijck sonder conditie van op die leuerantie van die van Malta te wachten.

Weshalven des volgenden daegs mij vervoucht aenden Bassa

[p. 300]

ende met veel redenen van gewichte gesolliciteert finale expeditie, ende dat mij mede gegeuen mochte werden alle de Nederlanders; dat het selve was streckende tot een vaste verclaringe van goede vruntschap ende vreden metten hoochgedachten Heere van Nederlandt; dat ick tot een teecken van dancbaerheijt aen hem een geschenck wilde doen van daijsent stucken van achten, indien hij mijne petitie voorschreuen bij de Diwana conde ten effecte brengen.

Den Bassa heeft dese presentatie aengenomen, ende belooft sijn vuijtersten vlijt, mits nochtans stipulerende dat sijnen Caia in cas van obtentie, begiftiget sonde werden met een somme van hondert sultaninen.

Daerentusschen is bij mij neffens den Consul wel vijff ofte ses dagen continuelijcken alle vlijt aengewendet omme door eenige goede bekenden, die (alsmen seijt) een stemme inde Diwana hadden, te wege te brengen, dat mijne voors. petitie gefavoriseert ēn gefaciliteert soude werden ten dage dienende inde gemelte Diwana.

Ende alhoewel deselvige, soo menich als ick geinterpelleert ende geprehenseert hadde, mij weijnich moets ofte hoops gauen om redenen dat sij seijden getailleert ofte geresolueert te wesen inde Diwana, dat geen Nederlanders en mochten van Argier vertrecken voor de datelijcke restitutie vande twaelff Turcken vuijt Malta.

Hebbe ick deses niettegenstaende op den xxiiij^en Septembris mij vervoucht inde Diwana int hoff vanden Bassa, omme hem te urgeren, dat hij mijne voors. petitie soude willen proponeren ende effectueren.

Dan alsoo ten seluen dage de Diwana geoccupeert was met het examineren van seecker priester vuijt Yrlandt, die drie dagen van te voren met seker Spaensch schip genomen ende ingebracht was, ende doende waren metten seluen priester leuendich ten vier te condemneren, om oorsaecke dat een wilt ende noch onseecker rumoer in de stadt quam, dat de Spaniaerts seecker cleijn scheepken vande Argieresen verouert

[p. 301]

ende alle de renegaden daerjnne bevonden leuendich int vier geworpen hadden, is desen dach in mijne saecke niet gevordert, sulcx dat ick ben genootsaeckt geweest tot op den naestvolgenden saterdach te wachten.

Doende daerentusschen alle neersticheijt int demulceren van verscheijden Boluckbassen ende Odabassen, omme tot expeditie te geraecken, ēn mijne Nederlanders met mij te mogen wech voeren.

Den eersten Octobris wesende saterdach ben gecompareert inde Diwana ende hebbe met goede redenen geproponeert, dat de Nederlanders tot een teecken van voltrocken vruntschap ende vrede mij behoorde te volgen, dat ick met mijne belofte van de mannen selffs vuijt Malta te halen ēn hier te brengen behoorde te volstaen.

Den Bassa mijne redenen seconderende heeft met eenen treffelijcken ijuer op de beenen staende de sake ende ontslaginge vande geseijde Nederlanders gedreven, staende de gansche Diwana met een groote attentie ende wonderlijcke stilte.

Daer nae de stemmen door de Basjuden vergadert sijnde, is mij bescheijt gegeuen, dat geen Nederlander van daer en mocht vertrecken voor ende aleer de dickgemelte twaelff mannen vuijt Malta gehaelt ende in Argier gerestitueert sonde wesen; dat evenwel de paeijs paeijs was, ende in alle poincten mette Hooge ende Mo. Heeren van Nederlandt veraccordeert.

Hebbende ick dan genouchsaem gespeurt, dat tegen stroom was het eijsschen vān Nederlanders, hebbe eerbiedich versocht publijcque acte vant geene aengaende de vrede op nieuws was gehandelt, omme mijne besoingen aende Ho. Mo. Heeren van Nederlandt te mogen vertonen.

Twelck mij toegeseijt is bij de geheele Diwana. Hebbe mij derhalven vervoucht aenden vishoggi ofte oppersten Secretaris vande Diwana, Sedi Amuda genoempt, op hem versouckende ēn een erkentenisse toeseggende, dat hij doch mijne propositie duijdelijck sonde stellen ende de Diwana wel instrueren,

[p. 302]

dat de saecken mochten bij haer ingenomen ende tot expeditie gedreven worden.

Tot welcken eijnde mede des volgenden daegs gegaen ten huijse vanden Bassa ende met alle eerbiedicheijt versocht, dat mij mede gedeelt mochte werden publijcque solemnele acte vant geene bij mij ende sijne Ex^cie den Bassa mitsgs. mette Diwana was gehandelt, omme mij te mogen spoedigen nae Tunis ende Malta.

Den Bassa gaff mij bescheijt, dat ick hem eerst duijsent stucken van achten soude aentellen, dat hij mij alsdan expeditie soude doen hebben, ende bij gebreecke vande selue aentellinge, dat ick geen schriften soude becomen, dan dat hij evenwel bevel soude geuen aende raisen¹⁾, datse der Nederlanders schepen souden mogen visiteren, ende jngevalle datse haer daertegen stelden, datse goede prinse ende binnen Argier gebracht souden werden.

Waertegens ick gaff voor antwoorde, dat ick niet gecomen was om de vreede te copen, maer omme deselue als goede vrunden betaempt, te confirmeren, evenwel presenteerde voor expeditie drie hondert stucken van achten, ende voor den Caia een hondert gelijcke stucken, seggende dat ick niet gevoelen conde in hem meer gehouden te wesen, ouermits alle mijne Nederlanders mosten blijven, ēn bij mij groote moeijten ende oncosten gedragen werden int becomen ende in Argier te doen brengen de twaelff voors. mannen.

Heeft mij hier op geseijt, dat onse Nederlanders groote courtosie was geschiet, datse geen slauen waren gemaeckt, gelijck alle andre natien gedaen waren, dat hij daervan de oorsaecke was, dat tselue behoorde erkent te worden, dat ick aen hem een geschenck ofte present al te cleijn voor Salameilic ofte goeden dach wenschinge gedaen hadde, co-

1) Raijs beduijt hooft ofte capiteijn, dan wert alleen hier genomen voor capiteijnen te water, werdende te lande genoempt odabassi, die regeerders vande Compagnien zijn (Aanteek. v. Pijnacker zelven).

[p. 303]

mende van soo groote ende machtige Heeren, als de Heeren van Nederlandt waren, dat hij wilde continueren in sijne goede genegentheijt tegens de Nederlanders, bruijckēn veel meer redenen van gelijcke stoffe, alle tenderende omme noch een goede somme gelts te hebben.

Sulcx dat ick zijn Ex^cie bedanckēn voor alle dese goede gunsten ende officien, verclaerde voorts dat wij tot allen tijden vruntschap ende behulp gedaen hadden aen den onderdanen vanden grooten Heer int ouerleueren van eenige die vān Spangiaerts slauen gemaeckt waren, als dat noch onlancx mijnen schoonsoon Capiteijn Moons, die daer tegenwoordich stonde, vier ende 't zeventich Turcken, bijde Nederlandtsche oorloch schepen genomen, selffs met sijn schip van oorloge vuijt Hollandt tot alhier binnen Argier ouergevoert ende op den wech wel getracteert hadde, dat noch met mij eenen Ali te landt was ouergebracht, die mij wel acht hondert doubles gecost hadde, dat daeromme de eene vruntschap meriteerde de andere.

Waer op hij seijde, dat het hem geen prouffijt is de gevangenen weder te leueren, alsoo hij alsdan gehouden was alle de achterstallige paga (twelck de gagie vande Janitsaren is) op te leggen ēn te betalen; dat het hem meer proffijts ware geweest, datmense inde zee hadde geworpen; dat hij sijn oorbaer behoorde te soucken, als getelt hebbende aenden grooten Heer voorde pacht vande entraden vande stadt ende rijcke van Argieri 't negentich duijsent sultaninen; dat hij betalen moste alle twee maenden precijs ouer de 'tsestich duijsent soldaten, ende in cas van prompte betalinge hij in perijckel stonde van gemassacreert te wesen ende alle zijne goederen geplundert te werden bij den Janitsaren; dat hij te Constantinopolen weder gekeert wesende, wel twintich duijsent doubles¹⁾ moste spenderen omme vrienden aende Porta van den grooten Heer te maecken tegens alle aenclachten ende crimi-

1) Double, ⅑ een mat, compt 5 stv. (Aanteek. van Pijnacker zelven).

[p. 304]

natien, daer mede de Bassas ordinarie belast wierden; dat hij om dese ende meer andere redenen van ons moste genieten eenige proffijten, als die niet soo simpel en waren ofte wij conden met vruntschap vanden grooten Heer hondert duijsent mael meer winnen als wij spendeerden, ende dat wij anders niet souden comen om vreede, ten ware dat wij evident proffijdt sagen; dat ter contrarie den grooten Heer niemandt van doen en hadde, dat sijn landt was gebenedijt ende gesegent van alles dat tot onderhoudt ende wellust der menschen was dienende ofte gewenst conde werden. Seijde voorts, dat indien ick meende geen proffijt te hebben met sijne vrede ende vruntschap, ick mochte gaen alst mij belieffde, hij gaff mij ende mijne schepen licentie met een absolute resolutie mij dit aenseggende.

Bemerckende dan wel dat ick sonder etwes te schencken geen expeditie nae mijnen wille soude connen obtineren, hebbe hem met raedt ende aduijs vanden Consul, die neflens mij compareerde, gepresenteert alle dienstbaerheijt, ende voorts tot een present geoffereert als vooren vier hondert matten ende voor sijn Caia hondert matten.

Hier op heeft den Bassa met een grooten lach vuijtberstēn verhaelt, dat wij den pantalonen van Venetia gelijck waren, dewelcke (alsmen, seijde hij, daer van vertelt tot Constantinopolen) op seecker tijt willende haren Bucentoro van landt inde zee doen trecken, daer voor spanden een miere, willende alsoo met een cleijne hulpe een groote saeck vuijtgerichtet hebben.

Daer mede affscheijt vān Bassa voor dien dach genomen, ende nae de middach gecompareert op de paga, alwaer in presentie vande Aga sijnen Caia veel Masulagi, Jaiabassi ende Boluckbassi de twee maentlijcke betalinge aen Janitsaren gedaen werdt, met een solemnele magnificentie.

Aldaer op nieuws weder verhaelt den corten inhouden van mijne propositie, ende versocht dat het ouergegeven schrift bij haer mochte besegelt werden, omme te mogen vertonen aen mijnen Heeren den Heeren van Nederlandt.

[p. 305]

Den Aga met alle de andere hooffden vande militia hebben mij met een ouermatige beleeftheijt beiegent, spreeckende tegens mij sonder Turgeman in Lingua Franca, twelck haer wel is geoorlooft te doen als geen solemnele Diwana vergadert is, verclaerden dat sij de commandementen vanden grooten Heer, wiens slauen zij waren, willich wilden gehoorsamen; dat sij daerjnne haren Godt, die hemel ende aerde geschapen heeft, ende haren grooten Heer den Keijser van Turckien aengenaemheijt deden; datse de vreede metten doorluchtigsten ende mogensten Heeren van Nederlandt met strenge bevelen soude doen onderhouden; dat het haer ten hoogsten leet was dat eenige ongerechticheijden bij haren raisen gepleecht werden; datse daeromme deselue al te samen vuijt de Diwana geexcludeert hadden, ende 't recht van stemmen geheel haer hadden affgesneden; dat sij vande corsaren niet waren genietende; datse daermede niet anders als den toorn hares Godes, ende de disgratie vanden grooten Heer ende sijner goeder vrunden op haren hals waren ladende, ende voorts een verachtinge ende disreputatie bij de gansche werelt sich concilieerden; datse daeromme mij wilden doen hebben alle mijne ouergegeuen articulen bij haer besegelt, dat ick mij op saterdage aldaer inde Diwana soude presenteren.

Daerentusschen hebbende besorgt, dat den oppersten Hoggi mijne articulen in Turcx soude stellen, hebbe deselue becomen, ende weder in Franco doen ouersetten door eenen Vishoggi twee Bolucbassen, twee mijne Turgemans, ende bevonden dat de ordre geheel was genegligeert, dattet al was gestelt (als de Turcken seggen) alla babyla (dat is confusanee) ende bij naest noch slot noch wal, als men seijt, en hadde, ben geheel te onvreden geweest, clagende dat soo veel costen om niet gedaen ende nu int water geworpen waren.

Des niet achtende de gemelte interpretes, uijt wiens monden ick selffs genootsaeckt was te schrijnen de ongeregelde Lingua Franca, seijden alte samen eenstemmich, dat ick al mijne wille hadde, vuijtgenomen het wechgaen van mijne Neder-

[p. 306]

landers; dat de visitatien genouch verboden waren met de weynich woorden, datmen ons geen becommeringe aen souden doen. Enenwel ick mij niet contenterende, hebbe mij vervoucht aen hedi¹⁾ Amuda, den hoochste schrijver vande Diwana, ende ernstich versocht met offerta van erkentenis, dat eenige poincten ten minsten wat duijtlijcker gestelt sonde werde, ende alle mijne woorden (wast mogelijck) vuijtgedruckt. Hij gaff mij voor antwoordt, dat de Turcken cort gingen in alle haer jnstrumenten, dat haer manier niet en was noch haer religie toeliet der Christenen stijl te volgen.

Doch hebbe geobtineert, dat hier ende daer eenige woorden ende regulen geinteriecteert werden, waermede ick noch niet ben gecontenteert geweest, doēn al mijne voorige dachten van oleum et operam perdita esse.

Dan alsoo eenige Boluckbassen vande grootste ende gequalificeerste vande Diwana, die mij altijts groote faueur bewesen hadden, als een Doud Raguseo Murat Franceses, Ali Cololé, Murate Corso ende meer diergelijcke mij op haer trouwe toegeseijd, dat de Diwana sonder arch de articulen soo cort hadden gestelt; datmen geensints meeninge hadde mij te circumvenieren ofte capteren; datse bare hooffden ende sielen daer vooren te pande wilden geven, dat hare woorden hare woorden waren; dat de Turcken recht uijt gingen ende niet captieus waren ende gelooffbreeckich als de Christenen; datse geen deucht meerder achten, die Godt aengenamer was als waerheijt ēn trouwe, hebbe mij laten eenichsints contenteren, ende int net hebbende laten affschrijven, hebbe tselue behandicht aenden Bassa, ende met hen voorts veraccordeert voor expeditie op ses hondert matten, ende voor sijnen Caia 125.

Sulcx dat hij mij toegeseijt heeft, dat hij de Diwana op saterdage naestcomende in sijn voorhoff wilde doen vergaderen.

Den viij^en Octobris, wesende den bestemden saterdach, gecompareert inde Diwana, dan niet gevordert ouermits de

1) lees: sedi of sidi.

[p. 307]

Diwana was doende metten Aga te deporteren, die eenige missiven des voorgaenden avonts geintercipieert, denselven dach niet ouergegeven hadde, sulcx dat medt de surrogatie van eenen anderen, waerouer aldaer in mijne presentie veel wonderlijcke disputen vielen, den geheelen dach geconsumeert wierde.

Daeromme den ix^en Octobris wedergecomen inde Diwana, die in competenten ēn solemnele getale vergadert was int voorhoff vanden Bassa, ende werdende ten selven tijde geventileert de saecke van seeckere negen Janitsaren, dewelcke int comen vuijt de Campo nade stadt, vanden onderdanen van Coninck Coucos ouervallen ende doetgeslagen waren, mitsgaders de condemnatie totte Gancia (dat is totten ijseren haeck) van seker Spaens renegaet, die de bouen gemelte brieven meende wech te dragen, is den selven daechs mede niet vuijtgerichtet.

Den thienden gecompareert inde Diwana, dan is soo veel te doen geweest met seecker Spaensch priester, die geseijt wierde de meergemelte missive geschreven te hebben, met hem daeromme levendich ten vier te condemneren, dat ick geen tijt hebbe connen crijgen.

Daerentusschen aen particuliere vande Diwana mijne confidenten dagelijcx gesolliciteert, dat mijne saecke mochte geeijndicht worden; datter de stadt van Argier mede veel was aengelegen, datmen voortginge met onse saecken, als wesende deselue meest gedirigeert tot castigatie vān Spangiaert, waerjnne haer een notoir voordeel te wachten stonde.

Den xv^en Octobris inde Diwana gecomen wesende, ende met eerbiedinge versocht expeditie, is aen mij bij den Aga ouergegeven een ingerolt papier, daerjnne het nieuw accordt in Turcx geschreven was, onderteijckent met den name van Cotzuc Hamet Aga, ende voorts ondergedruckt de Tappa vanden gemelten Aga. Tappa is een segel, daer de naem in staet vanden Aga, werdt met jnckt gedruckt.

Den Bassa was aldaer tegenwoordich, ende heeft mij aen-

[p. 308]

geseijt dat hij mede gereet was; dat ick naden middach tot sijnen huijse soude comen ende mede nemen gelijcke bevestinge van accord van vrede.

De meeninge vanden Bassa wel verstaēn, nimirum dat ick de toegeseijde penningen niet vergeten soude aen hem te tellen, hebbe met mij genomen den Consul ende eenen Kiskas joots coopman, omme tvoors. geit te dragen ēn wel aen te tellen, ende ben gegaen int huijs vān Bassa ter plaetse daer hij ordinarie ter audientie sit, ende hem getoont de sack met geit; hij daerentegen wees mij het contract, doch stack het in sijnen bosem, ende hebbēn op seecker groot corduaens leder op de vloer gespreijdt penningen door den gemelten Kiskas ende een van sijne rentmeesters doen tellen, toetsen ende wegen, ende alles goet ende vol bevonden, heeft vuijt sijnen bosem getrocken het ingewentelde contract in Turcx, bij hem Ossambassa ondergeschreven, ende met sijn Tappa daer onder gedruckt.

Den xvi^en Octobris gegaen aenden Bassa, van hem mette gewoonlijcke complimenten affscheijt genomen, eenige sijne missiven aen Issuffo Dai, protecteur vanden rijcke Tunes, ende aenden Bassa aldaer ontfangen, doch voort schrijven aenden Hoggi ijder brieff met thien matten moeten betalen, heeft mij geseijt, dat de gemelte missiven ten hoogsten tot mijnen faueur ende vorderinge mijner saecken waren, met groote vriendelicheijt ēn beleeftheijt mij geluck gewenscht op de reijse, versocht dat ick sijne gebiedenisse inde beste forme soude doen aende doorluchtichste ende mogenste Heeren de Heeren van Fiandra, ende aen den hoogen Vorst Conte Mauritio, den grootsten Capiteijn vande werelt; dat dese Heeren sijne alderbeste vrunden waren; dat haer volck alle behulp in Argier sou den genieten; seijde dat hij tot ververschinge eenige victualien aen mijne schepen gesonden hadde, waer voor ick hem opt hoochste was bedanckende, ēn presenteerde alle diensten aen sijn Ex_cie ēn onderdanen vanden grooten Heer, ende alsoo de ordinaris complimenten gepresteert hebbēn affscheijt genomen.

[p. 309]

Te huijs gekeert wesende hebbe verstaen, dat hij aen ijder schip van oorloge gesonden hadde twee ossen, ses schapen, twee hondert vijftich brooden, twee esels geladen met freuijten als auransien, granaten, limoenen, druijven ende andere groene vruchten, hadde mij mede geschoncken eenen slaeff, die van Constantina¹⁾ mette Camp was gebracht, wesende eenen Abraham Valckenborch van Amsterdam, factor van eenige Liornoijsen, ende was voor twee jaren gevangen geweest op de custe van Estora ende van daer bij de Moren te landewaert ingevoert ende vercocht aenden Caita²⁾ van Constantina, vanden welcken slaeff ick daer nae genoten hebbe veel goede diensten, alsoo hij wel conde Arabis (twelck sij aldaer moors noemen) spreecken, ende veel vande gebruijcken der Turcken geleert hebbende.

Den xvij^en Octobris inde voorplaetse vant het hoff vanden Bassa mij vervoucht aenden Aga, die aldaer met veele hooffden vande Militia ende Diwana vergadert waren, omme de betalinge als vooren is aengeroert, te voleijndigen, die mij met een onvuijtspreeckelijcke submissie hebben beiegent en gebeden dat ick alles ten goeden souden duijden; dat mijne expeditie wat hadde getardeert; dat ick den Heeren van Fiandra alle hare diensten soude presenteren, hebben mij voorspoet gewenscht op de aenstaende reijse, geassicureert dat ick met die van Tunis geen moeijte soude hebben, datse niet en dorsten tegen de Accorden van Argier een sillabe opposeren. Seijden voorts, dat indien de twaelff hare mannen bij mij vuijt Malta gecregen ende in Argier geleuert eonde werden, datse mij de hoochste eere bewijsen wilden, die sij oijt eenich Ambassadeur aengedaen hadden (te weten) datse mij inde volle solemnele Diwana metten goude laeckenen caffetaen wilden tot vereeringe cleeden, ende met solemnele pompe te huijs leijden.

1) Constantina nunc, olim Cirta, regia Jubae, twee dachreijsen van zee te landewaerts in (Aanteek. v. Pijnacker zelven).

2) caita is tollenaer oft datiarius (Aant, v. denzelfden).

[p. 310]

Ick hebbe haer voorde singuliere gunste bedanekt ende belooft mijn vuijterste best te doen, met hoope van goet succes, tot de gemelte leveringe vande twaelff Muselmannen.

Den xviij^en Octobris des morgens te schepe gegaen, ende denselven dach seijlgemaeckt met eenige adieu schoten de castelen vereert, met tamelijeken goeden wint geseijlt voor bij de bergen vant Coninckrijck Coucos, voorbij Bona, Callo¹⁾, Estora, Zizeri, Biserta, sijn gecomen des morgens den xxviij^en Octobris inde Baia van Cartago, ende hebben gesettet ontrent vier Italiaensche mijlen van Goleta dicht onder Cartago.

Sonder aldaer de witte vane op te steecken als tot Argier gedaen was, sijnde 'tselue nae het seggen van Johan Manriques onnoodich; dan ijder schip hebbēn gelosset vijff canons, hebben die van Goleta met een stuck geantwoordt, ende onlancx daer nae sijn eenige Janitsaren wachters vant casteel Goleta in een barcxken aent schip gecomen, ēn geroepen ben venuto Signori Framengi, seggēn datse van onse comste al voor langen tijt verwitticht waren geweest; dat wij tot Tunis veel meer obtineren souden als binnen Argier gecregen hadden, vraechden ons off wij eenig dinek van noden hadden, wij souden slechs een woort spreken.

Wij hebben haer voor de groote beleeftheijt bedanekt, ēn versocht datse eens ouer souden willen comen in onse oorloch schepen, excuseerden zij sich, seggende datse op haer wacht mosten wesen, ende rapport doen aenden Gouverneur, wat wij gebreck hadden omme 'tselue datelijck te verschaffen.

Den volgenden dach hebbe goet gevonden eerst Johan Mauriques aen landt te doen gaen mette boote varende voorbij Goleta door het lac van Tunes wel sestien Italiaensche mijlen, hebbende hem last gegeuen omme aen Issuffo Dai te gaen

1) lees: Collo. Met Zizeri schijnt Gigelli aangeduid, hoezeer men erkennen moet, dat hier de plaatsen niet in de orde worden opgenoemd, in welke zij op de kust gelegen zijn.

[p. 311]

ende van mijne comste hem te verwittigen, ēn voorts mij van huijsinge ēn intochte te voorsien.

Desen dach was inde geseijde Baia mede aengecomen een galeije van Constantinopolen medebrengende (als wij daer nae verstonden) den nieuwen Bassa van Argieri, ende alsoo ick oordeelde behoorlijck te wesen, dat ick den toecomenden Bassa soude congratuleren, ende voorts de gemeene saccke van vrede recommanderen, ende dat deselvige congratulate niet anders en conde debite verrichtet werden dan met eenige geschencken neffens een bequaem Turgeman, is de gemelte galere, aleer dit alle gereet was, voortgetrocken van daer nae Biserta, omme voorts nae Argier te comen.

Incomen inde stadt Tunes.

Den eersten Novembris mette twee booten, daer in mijne suite ende bagagie, nae landt doen setten ende comende ontrent Goleta heeft seecker coopvaerdij schip ons welcom geheten met alle sijn geschut aff te schieten, twelck wij daer nae verstonden te wesen eenen Paolo Ponti Cosso¹⁾, Christen coopman woonende binnen Tunes mijnen toecomēn patron du casa²⁾.

Mijne schepen van oorloge hebben meest al haer geschut affgelost, ende sijn wij met groote moeijte ende arbeijt aen landt gecomen, ouermits het lac van Tunes geheel ondiep is deurgaens, noch effen onder water, hebbende vervallen gebouwen van huijsinge ende pompeuse timmeragie.

Opt lant getreden sijnde heeft eenen mij welcom geheeten in nederduijts, een schoon man ende net gecledet in Turcx habijt, die ick terstont verstaen hebbe dattet Fendi Saban was, een Amsterdammer, naesten raedt ēn toerustmeester van Issuffo Dai, hebbende bij sich noch eenige Nederlanders rene-

1) less: Corso.

2) less: di casa.

[p. 312]

gaden ende verscheijden Nederlandsche coopluijden, die mij al te samen met een vrintlijcke eerbiedinge ontfangen ende welcome geheten hebben.

Dadelijcken hebbe mij door behulp van S^r Claudio Servet, Consul vande Fransche natie binnen Tunes, voorsien van eenen Turgeman ende becomen eenen Assain Romano Renegado, dewelcke mij met het voors. geselschap hebben geleijdet van buijten tot inde stadt Tunes, ende voorts inde huijsinge van Sr Paolo Poriti Corso bouen gementioneert.

Welcken Paolo Poriti sijne geheele huijsinge met eenige noodige huijsgeraet mij ouergegeuen hadde, wesende hij gegaen in een ander huijsinge.

Ten seluen dage vernomen hebbende, dat Issuffo Dai vuijt de stadt op de jacht was gereden, ben genootsaeckt te wachten tot den vierden Novembris, en als doen door Fendi Saban ontboden, omme tot Issuffo voor̄n te comen, hebbe met mij genomen alle de missiven soo vande Ho. ēn Mo. Heeren Staten Generael, als van sijne vorstelijcke genade den Prince van Oranien, mitsg. de brieven vanden Bassa van Argieri, ben alsoo geleijdet door mijnen voorgenomineerden Turgeman ende geconvoijeert met Saban ēn mijne suite tot inde galerie vanden huijsinge vanden voor̄n Issuffo Dai.

De gewoonlijcke complimenten gepresteert hebbende, ende gelast wesende omme rechts tegen hem ouer te sitten, sonder dat eenige andere personen als sijne schrijvers ende noch eenen Mami Ferrarees, mede toerustmeester, daer tegenwoordich waren, hebbe opt cortste geproponeert, waeromme dat de Ho. ēn Mo. Heeren Staten van Nederlandt mitsgs. den doorluchtigen ende hoochgeboren Vorst, Conte Mauritio di Nassau, mij aldaer gesonden hadden, hebbe alsoo dadelijcken alle mijne missiuen ouergegeuen, die hij met een solemnele eerbiedinge ontfangen ende terstondt doen lesen heeft.

Daer naer heeft mij selffs in Lingua Franca verclaert, dat hij vrundt was metten doorluchtighen Heeren van Fiandra, ēn met Conte Mauritio, den alderclouckmoedichsten ēn valliantsten

[p. 313]

crijchsman vande geheele aerde; dat de geheele stadt ende rijck van Tunes haer eijgen was; dat hij meer vergunnen wilden dan die van Argiers vergundt hadde; dan seijde mij dat hij soldaet ende capiteijn vande militia was, dat ick mij aenden Bassa moste addresseren, ende met hem alle mijne saecken handelen.

Den v^en Novembris heeft Issuffo Dai mij eenige schapen te huijs gesonden, oock eenige schapen voor de schepen van oorloge, met een groote quantiteijt van vruchten.

Tenselven dage hebbe ick een vande twee oorlochschepen gesonden mette missive vande Ho. ende Mo. Heeren Staten, als mede met mijne missive aenden Grand Maestro di Malta omme de meergemelte Argierisen van daer te halen.

Den vi^en Novembris gegaen aēn Bassa ende aen hem behandicht de missiue vān hoochgedachte Heeren Staten mitsgaders vān Bassa van Argiers, die deselvige missiue terstont heeft gelesen, ende mij betoont een singuliere courtosie, meer als ijemandt te vooren mij bewesen hadde; hielde een magnificentie bouen maten, alle zijne huijsgenoten stonden in grooten getale rontsomme gecledet in lange fluwelen ofte satijnen caffetanen, van purper, groen, peers ende andere couleuren; dede mij tegen hem ouersitten ēn dadelijcken eenen grooten porcellanen wijden cop met goeden serbet (twelck een dranck is van water, suijcker, sap van limoenen, ende eenig amber ofte muscus) geuen; daer vuijt gedroncken hebbende, moste alle mijne suite tweemael denselven cop vuijtdrincken, heeft mij toegeseijt dat hij metten capitane, denoterende Issuffo Dai, wilde communiceren, de Diwana doen in sijnen huijse vergaderen; dat hij mij vande ure vande vergaringe wilde doen verwittigen, ende effectueren dat ick goet contentement soude hebben, veel meer als ick selffs conde wenschen; daermede afscheijt genomen.

Den vij^en Novembris des morgens vrouch is eenen dienaer van Issuffo Dai tot mijnen huijse gecomen met een present van wegen zijnen heer van twaelff groote visschen, dewelcke Girapza aldaer genoempt ende voor de delicaetste gehouden

[p. 314]

worden, werdende deselue alleen mense Novembris inde riviere van Biserta gevangen, ende heeft mij aengeseijt, dat ick bij sijnen patron sonde willen comen.

Ende alsoo geen uijr geseijt was omme mij te vervougen aende patroon, hebbe gesonden mijnen Turgeman Assain Romano omme te eijsschen die uijr die bequaem was omme mij te sisteren. Dan heeft Issuffo Dai met schandelijcke scheltwoorden den gemelten Turgemaen ouergehaelt, seggende dat hij niet gequalificeert was omme een Ambassadeur van soo groote Heeren van Nederlandt te dienen, heeft mij door denselven doen aenseggen, dat ick Fendi Saban soude nemen bij provisie tot mijnen Turgeman.

Ten huijse vanden Saban gesonden en verstaen, dat hij buijten de stadt was op sijn hooue omme te saeijen, ende dat hij noch wel drie dage vuijt de stadt ofte langer soude moeten blijuen.

Den thienden Novembris des avonts is Fendi Saban tot mijnen huijse gecomen, ende alle sijne diensten gepresenteert hebbende, heeft mij verwitticht, dat de patroon mij op den dach daer aenvolgende wilde hooren, op alle tgeene is¹⁾ was begeerende, ende heeft geseijt dat hij tot mijnen huijse vrouch wilde comen, omme mij te leijden ende mij te assisteren.

Den xi^en Novembris des morgens met den dagen is den gemelden Fendi Saban mij comen aenseggen, dat het voor dien tijt niet te pas quam met mij bijden patroon te gaen, om redenen dat de patron denselven avont een jonge vrouw wilde trouwen, wesende een slavinne van Genua, thien iaren out, ende dat de gemelte slavinne dien dach eerst de Mahometsche religie moste aennemen.

Den xij^en ende xiij^en heeft de patron (dat is Issuffo Dai) hem doen excuseren, dat hij niet en conde vaceren vuijt saecke dat hij met sijn nieuwgehoude²⁾ buijten de stadt in sijn speelhuijs hem wat vermaecken wilde.

1) less: ik.

2) d.i.: nieuwgehuwde.

[p. 315]

Den xiiij^en Novembris ist geweest feestdach, genaempt Hassora, was den thienden vande maent Micharrin, ingestelt ter eeren ende gedachtenisse vanden twee sonen vande dochter van Mahemet, met namen Hassan ende Ossain, werden alsdan de aelmissen gegeven, te weten den derden penning van alle incomen des voorigen jaers, als mede geschiet op desen dach de besnijdinge van veel kinder; sulcx dat desen dach niet heeft connen gedaen werden.

Den xv^en Novembris weder gesonden aen Fendi Saban, omme te vernemen wanneer het gelegen sonde comen met Issuffo Dai te communiceren; dan hebbe weder moeten te vreden wesen met eenige gesochte retardementen.

Den xvi^en is wedergecomen het oorloch schip Sampson, dat in Malta gesonden was mette missiuen van hare Ho. Mo. aenden Grand Maestro, omme de twaelff Argiresen te eijsschen ende mede te brengen, ende hadde den Gran Maestro de gemelte twaelff mannen met vruntschap ouergegeuen ende missiue aende Ho. ende Mo. Heeren geschreuen, midtsgaders mede een missiue int Italiaens aen mij, waer van den teneur was:

Mijn sijn behandicht de missiue vān doorluchtige ende hoogen Heeren Staten Generael vande geunieerde Nederlandtsche Prouincien, ende uijt deselue verstaen hebbende de ernstige instanti van hare Ho. Mo. omme vrij te hebben de slauen, dewelcke Sig^r Cornelio Pauw, hooft Consul van Aleppo, absolutelijcken sonder etwas daer aen te reserveren heeft geschoncken aende Serenissimo Wignancourt, mijnen predecesseur, hebbe met raedt van mijn eerweerdich consistorie goet geuonden deselue slauen te laten volgen, ende weder laten gaen met uwe schip van oorloge, opdat de meergeseijde doorluchtige ende hooge Heeren (aende welcke mette eerste gelegentheijt mijne missiuen sullen gaen) als mede V E. mogen sien met wat een gewillicheijt ick condescendere tot het geene haer wel gevalt ende aengenaem is, sonder eenigen acht te nemen op eenigen jnteresse ofte vermindering vande

[p. 316]

middelen van den ouerleden Sere^mo Grand Maestro, wesende snlcx dat met dese slauen gaen aen V E. 6500 zechini, alrede geaccordeert tot proffijt vande religie. Ick houde mij versekert, dat de voors. doorl. ende hooge Heeren in danck sullen aennemen dese mijne goede genegentheijt, ende datse daeromme sullen besorgen, dat Pietro Zamit ende Thomaso Scattaseretici, mijne Vasallen, metten eersten gelibereert ende mij toegesonden sullen werden met hare schepen, schippers ende goederen, ende daerenbouen met vergoedinge van alle schaden ende interessen, die zij zullen geleden hebben.

Nadien de schuldige plicht vereijscht, dat mij van gelijeken met weldaet verschuldiget werde etc. Di Malta, opden 9^en Novembris 1622. Was onderteijekent Vasconzelo.

Don Lois de Mendez Vasconzelo, Grand Maistro della sacra Militia Hierosolimitana.

Ten selven dage was tot mijnen huijse gecomen den meergemelten Saban, bootschappende van wegen Issuffo Dai, dat hij mij geerne wilde spreecken, dan dat hij niet wel te passe was; dat ick daeromme noch eenigen tijt moste patientie hebben, waer op ick tegens Saban seijde, dat hij sijn patroon sonde willen aendienen, dat ick gecomen was omme met hem te spreecken ende niet omme met hem te worstelen.

Fendi Saban is met dit bescheijt van mij gescheijden, ende eenige uijren daer naer weder tot mijnen huijse gecomen wesēn, heeft mij laten weten, dat ick op morgen mij gereet soude houden, omme ontboden wesēn, alles met den patroon int lang ēn breet aff te handelen.

Deshalven ick met raedt vanden gemelten Saban de presenten gereet hebbe gemaeckt, wesende twee webben purper damast van Venetia, drie webben hollanda ofte hollandts lijwaet, een grooten schoonen sapphijr int gout geset tot Parijs gecocht, ende hebbe daermede capiteijn Moons, geleijdet door den voor̄n Saban, laten gaen aen Issuffo Daij, omme te be-

[p. 317]

handigen ende te versoucken dat hij de cleijne giften in danck wilde annemen.

Dewelcke hij met een sonderlinge danckbaerheijt heeft ontfangen, ende hem bij Saban aengeseijt sijnde, dat capiteijn Moons was een capⁿ van Conte Mauritio, heeft hij hem een singuliere ende extraordinarie courtosie bewesen.

Ende van desen tijt aen heeft hij hem geheel tractabel gedragen, sulcx dat hij mij tegens den volgenden dach ontboden heeft tot sijnen huijse, omme te proponeren alle 'tgeene ick begeerde.

Hebbe daeromme den xvij^en Novembris mij vervoucht tot sijnen huijse, ende alles voorgedragen int lang ende breet 'tgene mijne jnstructie arlis x tot den xxij^en toe inclusive mitsgaders articulo xxiiij gecomprehendeert is, wesēn aldaer present een Caita del Campo¹⁾ een wijs bedaecht statich man, ende veel meer heeren ēn hooffden vān Diwana.

Dan alsoo de articulen van mijne propositie wat veelvoldich waren, heeft Issuffo Dai op mij begeert, dat ick deselue, in Lingua Franca geschreven, soude aen hem ouerleueren omme met sijne Heeren te communiceren.

Twelck dadelijcken gedaen hebbēn, was des morgens tot mijnen huijse gecomen Mamij Ferrarees, raet ende toerustmeester vande voor̄n Issuffo Daij, seggende dat hij gesonden was vanden patroon omme te examineren de articulen van mijne propositie, off die al wel geordonneert waren in sulcker forme als sij des voorigen daeges met monde waren voorgedragen, in presentie mede van hem Mamij.

Deshalven ick int aenhooren vanden gemelten Mamij mijn schrift ouerlesende, ende hem belast hebbende met aendacht op ijder woordt te letten, hij Mamij alles gehoort hebbende, geseijt heeft tutto è justamente come vuol il Padrone.

Daeromme geraden gevonden deselue in Turcx te doen ouersetten, ende den xviij^en November mette selue gecompa-

1) Dat is den pachter van contributien (Aanmerk. v. Pijnacker zelven).

[p. 318]

reert ten huijse van Issuffo Dai, ende door eenen Hoggi doen ouerluijt voorlesen, heeft alles den geseijden Issuffo ende allen andren Heeren goet gedocht, ende is geapprobeert in allen poincten.

Sulcx dat Issuffo Daij mij belastede twee alleens luijdende schriften int Italiaens te schrijven, dat ick het eene soude onderschrijven ende besegelen ende aen hem behandigen, het tweede soude de Diwana segelen ēn mij ouergeuen.

Twelck ick naergecomen hebbende, ben gecompareert den xx^en Novembr. inde vergaderinge vān grootste vande Diwana, ēn is het ouergegeuen contract door den Franschen Consul, die des patroons leser ende schrijver is, int Italiaens gelesen, ende gecomen zijnde int derde articule int eijnde: ibi: ei mentre che li Fiamengi, heeft Issuffo Dai den leser geinterrumpeert, ende tegens mij geseijt, dat die clausule impertinent ende onredelijcken was, want (seijde hij) en souden mijnen soldaten niet mogen comen inde Nederlanders schepen, soo en souden zij nimmermeer eenige goederen van mijne vijanden connen becomen, noch oijt eenigen beut crijgen.

Waer tegens ick seijde, dat de Nederlanders voortsaen geen goederen vanden Spanjaerts noch van Italianen, die vrunden zijn metten Spaniaerts, en sullen moeten voeren, ende datse met eede sullen moeten belouen 'tselue niet te contravenieren. Sijnde hinc inde veel heftige woorden gevallen ende veel tij ts geconsumeert, is ten lesten dit door tusschenspreecken vanden Consul der Fransche natie geaccordeert, 'tgene inden principalen accorde staet vuijtgedruckt.

Gelijck denselven Consul mede heeft gesproken tot beslichtinge vande achtste artijckel, alsoo Issuffo Dai groot rumoer maeckte ouer 'twechnemen vande Vlamingen, roupende met luijder onordentlijeker stemme, dat ick quam om hem te bedriegen, connende 'tselue daeruijt evidentelijeken blijeken, dat ick alle de Nederlanders wilde wechnemen, sonder den welcken alle sijne schepen gedisarmeert waren, ēn ten eenemael vruchtloos ende niet bequaem omme inde zee te gaen, ende

[p. 319]

claechde dat hij een arm soldaet was, dat hij alle sijn incomen ten besten gaff voorde gemeente, als hebbēn een fonteijn van goet water inde stadt van verre doen leijden, die wel 40000 goude cronen gecost hadde; dat hij noch twee moscheen op sijne coste dede bouwen, ende dat hij dagelijcx alles ten besten gaff aende soldaten; dat hij de Nederlanders was hebbende voor sijne kinderen, ende haer gelts genouch was subministrerende, ende beter onderhoudt was besorgende, als sij in haer Vaderlandt mochten hebben; dat ick willēn de tegenwoordige Nederlanders met mij nemen omme hare vrouwen ende kinderen te gaen sien, dat ick dan andere inde plaetse soude laten, opdat nij den gemeenen vijandt daermede te beter schade zoude doen.

Gaff voor tegenbericht, dat mijn last niet was voor dese tijt eenige Nederlanders te laten, maer was gecomen omme de selue wech te nemen ende te ontslaen vande slavernije, als moetende alle nachten noch inde Bagnarts gesloten werden, gelijck andere slauen die van vijanden natien sijn.

Waer op hij mij promptelijck bescheijt gaff, seggende dat hij tselue dede tot bewaringe ēn bescherminge vān Nederlanders, die hij wilde bewaert hebben voor ongeval als sijne kinderen, sijnde sulcx, dat (als hij seijde) de Vlamingen wat genegen waren tot den dronck, ēn alsdan droncken sijnde questie waren maeckende op de straet, ēn alsdan in perijckel raeckten van gequetst ofte dootgeslagen te wesen, alsoo hij seijde mede veel mariolen ofte deuchnieten inde stadt Tunes te wesen, ēn veel meer andere diergel. redenen, dewelcke ick doch niet conde approberen, tegenwerpende mijne gewichtige ende onbeweechlijcke argumenten.

Nae lange discoursen heeft Issuffo Dai mij een ander voorslach geproponeert, seggēn: ick bemercke dat gij sijt een man di grand intendimento, di grand cervello et massimente di buono Lengua, alsoo ick ben een arm soldaet, niet hebbende omme van te leuen, cont gij bevorderen dat ick xl duijsent cronen des jaers ontfange, thien duijsent vande Italianen, thien duij-

[p. 320]

sent vān Franschen ende Engelschen, thien duijsent vande Spaniaerts, ende noch thien duijsent van uwe Nederlanders, ick sal alle mijne schepen van corsaren op staende voet inden brant steecken ofte aen u ouergeuen.

Ick hebbe geantwoordt voor zoo veele mijne Nederlanders aenging ende de Hooge ende Moogende Heeren van Fiandra ende den Doorluchtigen Hoochgebooren Vorst Conte Mauritio, datse mij gesonden hadden aen sijne Ex^tie Issuffo Dai, niet om datse voor hem vrees hadden, maer veel meer datse nu oorloge hebbende metten Coninck van Spangien, ende wel met drie hondert schepen groot ende cleijn gewapent tegen den Spaniaert daegelijcx mosten varen, sorchden datse sijn Ex^cie Issuffo Dais onderdanen soude schade doen, ēn daermede beschadigen de vruntschap vān grooten Heer, wiens vrunde ende bontgenoten de Nederlanders sijn, ende daeromme mede willen vruntschap houden met alle ondersaten vant rijck vanden grooten Heer.

Issuffo Dai dese mijne redenen ofte niet verstaende, ofte niet wel nae sijn gusto sijnde, is soo verstoort geworden, dat hij met een furie is opgestaen, ende gelopen inde deur vant vrouwenhuijs; sijn mede met een haesticheijt alle de andere Turcken sonder ordre wech ter poorten vuijtgedrongen, latende mij int midden staen, anders geen geselschap bij mij blijvende als eenen Murate Hoggi, geadopteerde soon van voorn Issuffo Dai, de meergemelte Mamij Ferrareez ende Fendi Saban; doch nae eenigen tijt ontrent van een halff uijre is hij weder vuijtgecomen, ende geseijt dat ick op morgen soude mij presenteren, ende wij souden malcanderen wel verstaen, ende soude mij contentement doen hebben.

Den xviij^en Novembris gecompareert ten huijse van Issuffo Dai ende hem behandicht het accort bij mij geschreven, onderteijckent ēn met een opgedruckt signet beuestiget; dan heeft mij belast aenden Bassa te gaen, ende te relateren alle mijn wedervaren, te seggen dat hij de Diwana soude doen versamelen omme het accordt te examineren ende te confirmeren met hare Tappa.

[p. 321]

Den xix^en den aengenomen last vuijtgeuoert ēn mij geaddresseert aenden Bassa, aenseggende ende doende tgene mij bij Issuffo Dai was bevolen.

Den Bassa nemende het geschreven accord inde hant zonder tzelue te leesen ofte doen lesen, heeft gemoueert controversie ouer het wechgaen vanden Nederlanders, sustinerende datse behoorden te blijuen inden dienst vān Capitaneo Issuffo Dai: allegeerde alle de motiven van Issuffo Dai, hier bouen aengeroert, alleen daer bij doende dat de Nederlanders wel getracteert wierden ēn meer privilegien hadden in Tunis, als eenige jngeboren Turck mochte genieten; dat het suspect was dat ick quam omme die geene wech te nemen, daer mede de vijanden vanden grooten Heer aldermeest gecastigeert ēn beschadicht wierden.

Nae dat ick met goet fundamentael tegenbericht alles wederlegt hadde, heeft hij goet contentement genomen, ende toegeseijt mijne begeerte te willen laten toecomen inde Diwana.

Tenselven dage is tot mijnen huijse gecomen eenen Beij van Constantinopolen, genaempt Hoggi Chassun Beij, gesonden wesende met de galeije omme eenen nieuwen Bassa tot Tunes te installeren. Dese heeft mij gegroetet van wegen den Ambassadeur Haga ende ouergegeuen sijne brieven, daer mede gingen de maudamenten vān grooten Heer aēn Bassen ēn Diwanen van Argier ēn Tunes, de mandamenten van Sultan Osman Cham, mette confirmatie der seluer in solemni forma van Sultan Mustafa Cham, tegenwoordich regierende grooten Heer, sijnde de gemelte confirmatie gedateert int laetste van de maent Giamasilachir, anno Mahemedes 1031.

Gesien ende wel geexamineert hebbende den jnhouden derseluer, verstonde wel datse tot groot voordeel waren van mijne expeditie, ende hadde wel gewilt, datse drie ofte vier dagen eer dat ick getekent ēn ouergegeuen hadde, mij behandicht waren geweest.

Euenwel nademael den Bassa ende Diwana noch niet geapprobeert ende bevestiget hadden het aengegaen accord, ge-

[p. 322]

raden gevonden, dat ick mij aenden Bassa soude vervougen ende hem aenseggen, 'tgeene bouen verhaelt is, heeft mij toegeseijt, dat hij de Diwana wilde in sijn hoff op morgen doen comen, ende de mandamenten met behoorlijcke solemniteijten voorlesen, ende alles te willen naercomen, 'tgeene den grooten Heer was bevelende.

Derhalven den xxij^en Nouembris gecompareert int hoff vanden Bassa ende geleijdet in seeckere groote sale, in de welcke de Heeren vande Diwana soo dicht op den anderen gepackt stonden, datmen mij met gewelt moste door drucken, ende met den arm doortrecken, omme bouen aen bijden Bassa nedergeset te werden, ende bij mij aen handen vanden Bassa de gemelte mandamenten gepresenteert sijnde, heeft deselue met de gewoonlijcke Turcxsche ceremonien aengeroert ende ouerhandicht aen eenen Hoggi, die int midden staende, daer weinich ledige plaets was, heeft deselvige met een clare stemme gelesen.

Gelesen sijnde, hebben alle de Heeren vande Diwana met hare hooffden te mijwaerts geneijcht ende geroupen ouerluijt: buono, buono, buono, gli Fiamengi sono amigi nostri. Den Bassa heeft mij aengeseijt int openbaer, dat bij hem ende alle Heeren van tegenwoordige Diwana voorsichtigen acht genomen soude werden opt geene den grooten Heer (wiens slauen, seijde hij, hem ende de Diwana te wesen) commandeerde, dat ick daeromme op morgen mij wilde sisteren inde ordinaris Diwana, ende aldaer mijne articulen van accord, met Issuffo Dai gehandelt ende gecontracteert, ouerleueren ende de behoorlijcke confirmatie ende bevestinge daer van vorderen, dat ick soude hebben tgeene ick desidereerde.

Den xxiij^en gecompareert, ende alsoo ick eerst proponeerde de saecke van eenige Nederlanders, met name lange Thijs van Rotterdam ende Jacob Gerritsz. van Medenblijck, schippers, dewelcke mense Augusto voorleden bijden galeijen van Tunes ouervallen waren op de Custe van Massar Charees, alias Bastion de Franchesi, met alle haer volck genomen, tot slauen

[p. 323]

gemaeckt en de op de galeijen gecondemneert waren, sustinerende ick datse mede int accordt van ten minsten vrij te mogen gaen ende buijten ketenen ende mede buijten de galeijen mochte wesen, ende mij bijde Diwana aengeseijt wierde, dat ick daervan met Issuffo Dai ende Sta Murat, Admirael vande galeijen moste spreecken, is dien dach door gegaen sonder etwas meer vuijtgerichtet te hebben.

Den xxiiij^en Novembris vuijt last vān Diwana geinterpelleert Issuffo Dai vuijt saecke vande gemelte schippers ēn haer bootsgesellen, ende bij denselven gedisputeert datse ontslegen behooren te werden ēn getracteert als de andere Nederlanders tot Tunis; dat tot Argiers Jan Cornelisz. Knaep met al de zijne op deselvige custe aengegrepen sijnde, evenwel vrij sonder eenige slavernije wierde bewaert totte comste vande twaelff mannen van Malta, welcke twaelff mannen ick seijde nu int schip te hebben ēn metten eersten meende voort te brengen

Gaff mij promptelijcken voor antwoordt, dat de gemelde schippers niet alleen op verboden custen ende contrabande hadden gehandelt op havenen, daer geen tol betaelt werde bij den rebellen vant rijck, maer datse sich met wapenen geweert hadden, quetsēn veel van sijne luijden, ende onder anderen mede door den arm schietende Sta Murat den Admirael vande galeijen; dat daeromme dese saecke verscheijden was vant gene tot Argiers geschiet bij mij wierde geallegeert.

Den xxv^en November aenden Bassa gegaen omme te versoucken ontslaginge vān gemelte Nederlanders, die mij met gelijcke redenen als Issuffo Dai beeft beiegent, doende daerbij noch veel andere middelen, waeromme dese luijden niet en behoorde voor dese mael ontslegen te werden.

Den xxvi^en in d'ordinaris Diwana gecompareert, ende oucrgegeuen het accordt int Italiaens geschreven. Den Aga heeft tselue sonder te lesen ofte laten lesen met zijn tappa onderdruckt, heeft voorts mij een Turcx geschrifte met sijn tappa gesegelt ende mede gegeven; seijde noch datse mij wilde laten toecomen missiue aenden doorluchtige Heeren van Fian-

[p. 324]

dra, mitsgaders aēn Doorluchtichsten ende Hoochgeboren Prince Conte Mauritio de Nassau. Ick hebbe de missiuen niet gevordert, omme de oosten te vermijden, moetende ordinaris thien ofte twintich matten getelt werden aenden schrijver voor ijder missiue.

Den xxvij^en, xxviij^en was Issuffo Dai vuijtgereden om eenige wilde swijnen te jagen, die groote schade deden inde oliuen ende ander vruchten, sulcx dat de Moren daerouer hadden comen clagen ēn versocht dat deselue verdreven mochten werden.

Den xxix^en Novembris heeft Issuffo Dai des morgens vrouch te huijs gesonden veel vierendeels van wilde swijnen, ben deshalven (verstaende sijne wedercomste) gegaen omme affscheijt te nemen, voor alles bedanekt, ēn behoorlijcke complimenten gepresteert, heeft mij gevraecht wat ick meer begeerde, ick soude spreecken; hebbe eenige slauen geeijscht, greijnen¹⁾ te mogen vuijtvoeren, peerden te mogen ouerbrengen, alst mij gelegen was; heeft mij alles geconsenteert ēn belast sijne gebiedenisse te doen aende Heeren van Nederlandt ēn aen Conte Mauritio, den grooten capiteijn. dat het rijck ēn stadt Tunes open stonden voor haer als eijgen; heeft mij toegeseijt eenige missiven te willen met genen.

Den xxx^en inde Diwana gecomen ēn affgescheijt genomen, met aldaer geuseerde ceremonien, die mij met singuliere ēn extraordinare courtosie beiegent hebben, ende belast hare mogelijeke diensten aende Doorluchtige ende Mogende Heeren van Nederlandt te presenteren, goede voorspoet gewenscht, ēn int wech gaen al de Heeren vān Diwana hebben geropen bon viaggio Ill^mo Sig^r Ambasciator, geduerende de acclamatie door de gantsche Diwana tot op de straet door den Schiausen ende diener vān Diwana continuerende.

Den xxxj^en Novembris aenden Bassa gegaen, omme adieu te seggen ende hem te bedancken voor alle sijne dienstbaer-

1) d.i. granen.

[p. 325]

heden, hebbe met hem verscheijden malen serbet moeten drincken, ende veel discoursen gehat, soo van Nederlandt, van onse oorlogen, vān Heeren, vanden Prince van Oranien, vanden Ambassadeur Haga, den welcken hij seijde sijn beste vrient te wesen, ende den meest geachten Ambassadeur vande Christenen inde Porta tot Constantinopolen, dat Haga oorsaecke was, dat hij tot Tunes Bassa was, ende veel meer saecken.

Den j^en Decembris des morgens vrouch belast mijne suijte inde booten te gaen, ende aent schip te varen, ben met twee Turgemans te peerde gegaen ouer Cartago naer Goleta.

Den tweeden ende derden, alsoo de Capiteijnen noch waren geoccupeert met eenige victualie te schepe te brengen, deselue daghen geimpedieert omme de ruinen ēn de gelegentheijt van Cartago te besichtigen ēn aff te trecken.

Den vierden t' seijl gegaen, eerst twee dagen goet weder gehadt hebbende, hebben door storm ēn onweder moeten op ancker leggen aen Pianora¹⁾ tusschen Corsica ende Elba; daer naer weder t' seijl gegaen, ende een grooten storm gehadt tot Eres²⁾ in Provence, daer nae tot Tolon aengecomen den xxij^en Decemb., wesende het andere oorloch schip van Hoorn versteecken ende inde Baij van Marsilia ingeloopen, als ick eenige dagen daer nae verwitticht ben door de coopluijden van Marsilia.

Denselven avont gesonden aent casteel van Tollon, ende laten weten dat eenen Joan Borges, treffelijck coopman binnen de stadt Tollon wonende, daer aen ick te vooren bijden Nederlanders van Marsilia was ten hoochsten gerecommandeert, verwitticht mochte werden, dat ick gecomen was vuijt Barbarien.

Den Gouverneur heeft dadelijcken tselue laten weten aen Monsieur de Bourges, die deshaluen noch des avonts geheel doncker sijnde aen boort is gecomen, ēn gevraecht off wij wilden aen landt wesen, antwoorde ick jae, en dat ick goede patenten hadde vanden Consul Claudio Herbet³⁾ tot Tunes, dat de peste aldaer voor eenige weecken hadde opgehouden,

1) lees: Pianosa

2) Hyères?

3) Vroeger is hij Servet genoemd.

[p. 326]

dan datse noch was inde bergen van Tunes, sulcx dat ick genootsaeckt ben geweest inde purga te gaen ēn quarantena te houden.

Den xxiij^en Decembris gegaen inde purga in seecker Bastide inde Baia van Tollon, ende alhoewel ordinarie veertich dagen de gemelte purga gehouden moet wesen met een scrupuleusen opsicht, soo is nochtans mij deselue vermindert op twee ofte drie en twintich dagen door importune ende instante sollicitatien bij mij aent parlement tot Aix gedaen, ēn voor d'andere van mijn geselschap, als mede voor den mede gebrachte slauen, die in Argieri ende Tunis ontslagen ofte mij geschoncken waren, wesēn ontrent de sestich personen, op negen ēn twintich dagen, vande welcke sestich personen eenige nae Italien van daer sijn vertrocken, wesende onder deselvige eenen Capitaneo Pellegrino, coopman van Venetien, een out statich man, die tot Tunis geredimeert was, ende mij gebeden hadde omme ouergevoert te werden aen Christen landt, twelck ick niet hebbe connen weijgeren, nademael Issuffo Dai 'tselue op mij met vruntschap begeert hadde, voor rantsoen hebbende binnen iaers getelt thien duijsent sechinen, nu de tweedemael sijnde gevangen, door mijne intercessie gelibereert op duijsent.

Den xiij^en Januarij 1623 vuijt de purga gevoert tot inde stadt Tollon, alwaer de magistraet met solemnele pompe gecledet met hare caproenen mij heeft welcom geheeten, ende hare diensten gepresenteert aende Doorluchtige ēn Hoochmogende Heeren Staten van Nederlandt, mitsgaders aēn Doorluchtigen Furst ende Heere, Graue Maurits Prince van Oranien, hebben mij met haere wijnen, die se daer noemen muscatello de Cividad beschoncken, haer trompetters ende speelluijden gesonden. Den bisschop heeft tweemael alle sijne sangers ende choralen tot mijnen huijse doen comen, veel treffelijcke edellieden hebben mij comen visiteren, ēn een onvuijtspreeckelijcke courtosie bewesen, die veel te lange ende tedieux soude wesen te verhalen. Onder alle mede Mons. de Bourges een treffel. coopman heeft mij alle dienst ēn behulp bewesen, sonder eenige recompense te willen genieten, seg-

[p. 327]

gende anders niet dan dat hij slaeff was vān Heeren Staten van Nederlandt ende dat ick hem sonde recommanderen.

Den xxij^en Januarij sijn alle de Nederlanders vuijt de purga ontslegen, ende sijn de schepen t' seijl gegaen naer Algieri omme de slauen, vuijt Malta gehaelt, aldaer te leueren aēn Consul ēn bij den Consul aende Diwana, tot welcke eijnde ick aende Consul, volgens het xxv^en articul van mijne jnstructie, schriftelijcke confirmatie met den gemelte schepe van oorloge hebbe toegesonden van sijn consulaet.

Den xxiij^en Januarij van Tolon gereijst op Aix, omme aldaer den president te interpelleren ouer 't arrest van seecker schip van Courten, coopman tot Middelburch, twelck in perijckel was omme geheelijcken geconfisqueert te wesen, ende is door mijne jntercessie noch ontslegen geweest.

Van daer voorts ouer Oranien, alwaer weder een dach opgehouden bij den Heere van Valckenborch, ende van daer op Lion, voorts ouer Parijs op Diepe, aldaer met een goet geluck gevonden hebbende een schip van oorloge vuijt de Javes gecomen, den xxj^en Martij inden Hage met Godes genade clouck ende gesont.

Ben op het wederkeeren door Vranckrijck meest al bekent geweest, ende hebbe mijne qualiteijt niet connen secreet houden, doordien de Nederlanders die tot Argier ende Tunis waren ontslagen, dagelijcx op den wech ontrent mij waren, ende eenig subsidie waren vorderende, ēn sulcx in alle herbergen den eenen ofte anderen mij comēn navragen, altijt mijne qualiteijt ontdeckt hebben.

Vicit iter durum Pietas.

Rapport vande saecke van Jan Cornelisz. Knaep van Medenblijck, schipper, gevangen op de Custe van Stora, int rijcke van Argier.

Den xi^en Octobris binnen Argier is mij behandicht ouer

[p. 328]

Liorne de missive vande Ho. ende Mo. Heeren Staeten Generael vanden tweeden Septembris anni 1622, met sich hebbende de requeste, die gebeel subreptijff ende obreptijff was van Alijtgen Sijmons dochter, huijsvrouwe vān gemelten Knaep, ende alhoewel de saecke bij mij Aucken Claes, Commandeur vān twee oorloch schepen, was gerecommandeert, ende by mij met grooten ijver inde Diwana gedisputeert, sonder nochtans 't obtineren tot voordeel vanden gemelten Knaep, soo hebbe deses niettegenstaende vuijt saecke vanden expressen last van hare Ho. Mo. mij weder vervoucht aenden Bassa, ende op nieuws met veele welgepremediteerde redenen geurgeert de ontslaginge vande persone ende schepe met den volcke vanden meergeseijden Knaep, seggende tegens den Bassa, dat hij mij goede fondamentale antwoordt ende bericht moste genen, omme daervan goet ēn pertinent rapport bij mij gedaen te mogen werden aēn Doorluchtigen ende Mogenste Heeren van Nederlandt.

Heeft den Bassa mij verclaert, dat het niemandt ter werelt geoorlooft was op de Custen van het rijcke Argier te handelen, al wast oock eenen onderdaen vān grooten Heere, sonder te hebben licentie vān Bassa ende Diwana, ēn dat hij aentellen moet voor deselvige Licentie duijsent doubles, mitsgaders noch twee duijsent doubles op affcortinge vanden thol der waren, die hij coopen ende laden sal, tot welcken eijnde hem mede gegeven werdt missiue aenden Caita vande plaetse daer hij handelen wil, medebrengende deselue missiue dat den toeuoer op reeckeninge getelt heeft de voors. somme ende dat den Caita ontfangen sal 't geene meerder sal beloopen; die autem versuimpt dese licentie in deser vougen te jmpetreren, werdt nae de constitutie des rijcx van Argier levendich int vier geworpen, ofte ten alderminsten vercocht als slaue met verbeurte van schip ende goet, sulcx dat noch een extraordinarie genade geschiet is, als hij Bassa seijde, aenden meergemelten Knaep, die alleen met verlies van sijn schip sonder eenige vordre beswaringe ontslegen werdt, ende

[p. 329]

vrij gebleven is; seijde voorts, dat ick dit aldus mijne Heeren ēn meesters sonde willen aenseggen.

Voorders seijde, dat ick weeten moste, dat de gemelte licentie gegeuen werde aende handelaers, die op de Guste wilden handelen al waer scalen waren, dat is daer een Caita ofte tolontfanger vanden rijcke Argieri staet; dan tot Estora ofte Callo¹⁾ werdt geen licentie gegeven, alsoo de jnwoonders aldaer geen Caita willen lijden ende rebellen zijn vant rijcke.

1) d.i. Collo.