Chrysallis. Jaargang 1980

[p. 71]

4. Dorothea Bohn-Beets, 1812-1864.

Uit Onze buurt (1861) door Een Ongenoemde. Dit fragment is overgenomen uit de zevende druk (!), Haarlem 1911, met een voorrede van beroemde broer Nicolaas.

In de buurt, waarin ik den lezer ga binnenleiden, stond naast het deftige huis met de beelden een hoog, ouderwetsch gebouw, sedert onheugelijke jaren het eigendom der familie Verheul. De grootvader der tegenwoordige bewoonster had het huis tot op de eerste verdieping van schuiframen laten voorzien, maar de beide bovenste verdiepingen prijkten nog met in het lood gevatte ruitjes, die slechts terhalverwege met luikjes gesloten waren. De schuiframen waren even als de verdiepingen hoog maar smal, wegens de breede penanten, die er aan alle kanten afgenomen waren. De tegenwoordige eigenaresse, mejuffrouw Johanna Verheul, eene lange, magere oude vrijster met regelmatige, maar scherpe trekken, die zich of over eene ongelukkig vervlogene jeugd te beklagen had, of leed aan een bittere opvatting van het leven, was zeker geen vriendin van verlichting; want de net geplooide ondergordijntjes waren met een speld zorgvuldig aan elkander gestoken, om de minste afwijking te voorkomen, en op de glad geschuurde koperen roedjes waren de ophaalgordijnen tot aan de franjes neergelaten, zonder de minste tusschenruimte te veroorloven. Kwaadsprekende buren durfden vertellen dat tusschen de franjes somtijds een kleine driehoek zichtbaar werd, waar dan een spitse neus en een groote bril even door heen gluurden. Een breede, met lofwerk en een koperen knop versierde deur bracht u in een klein voorhuis, waarin een staande klok haar eentonig getik liet hooren, terwijl haar vervelende scheepjes op de baren der zee op en neer wiegelden. Een lange gang met blauwe en witte steenen eindigde in een opkamer, die sedert onheuglijke jaren met den meer zwierigen naam van zaaltje bestempeld was. Dit vertrek, dat met vier marmeren trappen opging, want de keuken bevond er zich onder, was door deze bouworde lager van verdieping en dus nog donkerder dan al het overige. Het had het uitzicht op eene binnenplaats, die door de hooge muren der belendende huizen vrij kokervormig was uitgevallen. Het behangsel bestond uit met landschappen beschilderd doek, waarop vooral het perspectief te bewonderen viel, hoewel

[p. 72]

de onvermoeide visschertjes, met steekjes op en gekleede rokjes aan, die met lange hengels bij een trekvaart gezeten waren, en de schuit met den jager en het paard in het verschiet, ook niet te versmaden waren. Boven den hoogen schoorsteenmantel was in donkergrijs snijwerk een kleine langwerpige spiegel gevat; het hoekbuffet, de kleine cylinderbureau (een surprise om turf in te bergen), de chiffonnière, en de met bronskleurig trijpt overtrokken stoelen, alles was in volmaakte overeenstemming met elkander en met de eerzame en eenzame maagd, die dit verblijf bewoonde.

Wij vinden haar gezeten aan een gladgewreven olietafel, en bezig met een omslachtig breiwerk, een deken, samengesteld uit eene menigte vierkante lapjes, die benevens een onbevallig breimandje, met vervelende juistheid door de spiegelgladde tafel weerkaatst worden. Alles getuigt van eene uitstekende netheid.

Tusschen de ramen, waarvoor de oude vrijster gezeten is, hangen drie silhouetjes. Voor weinige maanden zag men daar nog een vierde, maar in een noodlottig oogenblik had een koude hand het weggenomen en onder een menigte papieren in een la der chiffonnière geworpen. Sedert hing Johanna tusschen hare beide ouders in, alsof deze nooit een ander kind bezeten hadden.

Onwillekeurig vestigde zich Johanna's zwervende blik dikwijls op de ledige plaats, waar een scherp haakje een klein litteeken had achtergelaten, en als hare gedachten dan afdwaalden en zich bezighielden met den eenigen zoon, den lieveling harer moeder, haar eenigen broeder, dan trachtte zij zich te vergeefs op te strijden dat zij zich in hare handelingen omtrent dezen niets te verwijten had. Toch werd het haar dan bang om 't hart, en zoo als wij haar nu zien zitten, onrustig de vierkante lapjes verschuivende en passende, en zich aanhoudend vertellende, is het duidelijk dat de rust van haar geweten wel iets te wenschen overlaat.

Zacht gaat op dit oogenblik de schel over, alsof een kind haar met moeite bereikte. Johanna scheen dit onzeker geluid te herkennen; haar gelaat klaarde op; zij schoof een stoel aan de overzijde der tafel bij, en legde daar een dikken foliant op. Kuchend trad daarop een klein verdraaid persoontje binnen, dat met moeite de vier trapjes der opkamer was opgeklommen en, over kortademigheid klagende, voor Johanna staan bleef.

‘Daar doet ge wel aan, Grietje,’ begon deze, ‘dat gij zoo gauw naar mij komt kijken.’

[p. 73]

‘Ja,’ antwoordde deze; ‘ik dacht: kom, ik loop nog eens even over. Zij zal wel eens willen weten hoe ik het daar ginder gevonden heb.’

‘Och, dat zal wel even miserabel zijn als altijd. Daar is niet veel verandering te wachten, dat is te zeggen ten goede; minder en minder worden kan het altijd - maar daar ben ik niet nieuwsgierig naar.’

‘Helaas! Het wordt minder en minder, het gaat er hard achteruit - per extra post!’ zuchtte Grietje quasi meewarig, en nam plaats op ‘Vader Cats’.

‘En is Arthur tegenwoordig gezond?’ vroeg Johanna.

‘Met uw broer schikt het nog al, maar zij (hiermede werd de schoonzuster bedoeld) sukkelt na de geboorte van haar jongste kind altijd, en...’

‘Wij zullen er maar niet langer bij stilstaan,’ viel Johanna er op in. ‘Hoe gaat het met uw familie?’

Nadat hier in het lange en breede over gesproken was, riep Grietje eensklaps uit: ‘Weet ge wel, dat ge morgen uwe nieuwe buren krijgt?’

‘Wat voor menschen zouden het toch zijn?’ vroeg Johanna. ‘Volgens mijn Kaatje, moet die mevrouw Rueel volmaakt wezen; haar nichtje dient er, en die zou dolgraag mee hier naar toe komen, maar hare ouders zijn tegen de stad.’

‘Ze hebben gelijk, want het is tegenwoordig ellendig gesteld onder de booien. Door al die danshuizen, die men hier vindt, gaan ze hoe langer hoe verder achteruit. Alles danst, en de kerken zijn leeg. Mijn huisbaas en zijn vrouw waren vannacht ook al weer tot drie uren aan den zwier. Ik vraag je, zijn dat nu menschen daarvoor? Neen, 't is een mooie tijd dien wij beleven, en dan praat men nog van vooruitgang! Wat een staatsie is er niet onder de booien; ze durven alles aan haar lijf hangen, en gaan mooier gekleed dan gij of ik! En weet Kaatje zoo veel moois van die mevrouw, laat het dan maar niet verkeerd uitkomen. Ik heb mijnheer Rueel ééns gezien, maar die keek als schoppenknecht; nu hoor ik ook dat hij erg van 't hondje gebeten is.’

‘Met mijnheer heb ik niets te maken,’ zeide Johanna, ‘maar ik beken dat ik wel een goede buurvrouw zou willen hebben. Het heugt mij dat mijn moeder in datzelfde huis een heel trouwe vriendin had. Zij heeft mij dikwijls gezegd dat ze haar dood nooit

[p. 74]

kon vergeten, en bij iedere verandering hoopte ze, dat ze nog eens weer goede buren zou krijgen; maar dat heeft tot nog toe niet mogen gebeuren. Intusschen ben ik maar blij dat ik dat laatste boeltje kwijt ben.’

‘Gij krijgt nu zeker heel wat anders, want voor den spring in 't veld die er uit is gegaan, hoor ik - let wel, ik zeg hoor ik, want ik weet het niet - dat gij een soort van geleerde vrouw in de plaats krijgt. O! ze moet zoo knap zijn, die mevrouw Rueel!’

‘Dat spijt mij,’ zei Johanna, en hare lippen trokken zich tot de grootte van een knoopsgat samen: ‘ik hou niet van die halfslachtige wezens, die voor mannen te min en voor vrouwen te hoog zijn.’

‘Ik ben het met u eens,’ hernam Grietje heel deftig; ‘een vrouw moet geheel vrouw zijn.’

‘Ik zal dus aan mijne buren al weer niet veel plezier beleven,’ zuchtte Johanna, ‘en ik denk dat ik ze dan ook maar links zal laten liggen. Ik kan er met een kaartje af, niet waar?’

‘Wel zeker,’ sprak Grietje (die nu was waar zij wezen wilde), ‘en daar liet ik het ook maar bij; want om je de waarheid te zeggen, ik weet niet of het ook wel een heel éénig huishouden is. Maar er wordt ook veel gepraat,’ vervolgde ze, met dat gemoedelijke in haar stem, dat zij voor sommige gelegenheden bewaarde; ‘als Kaatjes nichtje het er zoo goed heeft gehad, dan willen wij er het beste van hopen.’

Had juffrouw Johanna het maar bij een kaartje laten blijven! Hoe dikwijls verrees later die wensch in Margaretha's teleurgesteld gemoed.