Chrysallis. Jaargang 1980

[p. 83]

8. Thérèse Hoven, 1860-1941.

Uit: Vóór alles vrouw citeer ik een passage waarin de superieure en hooghartige Antoinette ten huwelijk wordt gevraagd. Het was moeilijk uit deze roman te kiezen! Het verhaal speelt in het gezin Marenstein, een uit Friesland afkomstige hoogleraar in Leiden. Enkele problemen in de familie: de eenvoudige afkomst van de moeder en haar gevecht om het respect van haar echtgenoot en haar dochter Antoinette; de val van de dochter Hedwig wier vader haar in haar schande niet meer in huis wil hebben waarop moeder dreigt hem te verlaten; de vermenselijking van Antoinette die, als ze een kind gekregen heeft, aanvankelijk de wieg in haar werkkamer zet maar ten slotte toch besluit de kamer helemaal voor het kind in te richten en haar werktafel beneden te zetten, bij haar man.

‘En is u niet bang om uw lot te verbinden aan een meisje zooals ik - niets huishoudelijk en... nu ja - nog al eigenzinnig en dwars?’

Er was iets grootmoedigs in de manier, waarop ze hem haar fouten opsomde.

Hij kwam dichter bij haar, keek haar vastberaden aan en antwoordde: ‘Dat kan immers veranderen, kind, daar zullen we beiden ons best voor doen.’

‘O! maar dat wil ik niet; ik wil wel met u trouwen, want ik hoop in u een flinken, intellectueelen kameraad te vinden - maar... u moet niet denken mijn meester te worden en u moet mij niet beschouwen als een recalcitrante leerling, die getemd moet worden, zoo iets als een veulen, dat men dresseert.’

‘Ik zal je liefhebben, Antoinette, je oprecht trouw en eerlijk liefhebben, is dat je genoeg?’

Ze knikte zwijgend, en hij vervolgde, ‘En wil-jij, van jou kant, daar ook je best voor doen?’

‘Meneer van Heusden, ik heb 't u al gezegd, toen laatst op onze pic-nic, u moet van mij geen liefde verwachten - ik zou huichelen - als ik u iets beloofde, dat ik niet zou kunnen geven. Als u den moed hebt mij te nemen zooals ik ben, dan zal ik’ ... ze hield op en lachte.

‘Ja - en ik kan u evenmin beloven een goede huisvrouw voor u te zijn, want ik heb totaal geen verstand van het huishouden en ben ook in het geheel niet van plan een huissloof te worden -

[p. 84]

maar... ik zal openhartig en vertrouwelijk met u omgaan en ik zal trachten een aangename, verstandige levensgezellin voor u te zijn. Nu vraag ik u, op mijn beurt, is u dat genoeg?’

‘Nee, zeker is mij dat niet genoeg, maar ik geef de hoop niet op, dat 't meer kan worden. O! Antoinette - ik wilde wel - dat jij evenveel vertrouwen in je zelve hadt als ik.’

‘Nu, gemis aan zelfvertrouwen was nooit een mijner fouten,’ spotte ze. ‘Integendeel, ik ga nog al voor pedant door - maar - mijn hemel - als ik ook niet aan mij zelve geloofde, wie zou 't dan doen?’

‘Ik - doch op een andere manier dan jij.’

‘Arme meneer van Heusden, ik beklaag u, want u zult nog heel wat illusies moeten verliezen, vóór u mij kent, zooals ik ben - en ook, vóórdat we samen tot een modus vivendi zijn gekomen. - In uw eigen belang zou ik haast tot u zeggen: ‘zie van mij af, weet u - het is geen valsche nederigheid, maar werkelijk, u bent te goed voor mij - ik zal u nooit naar waarde kunnen schatten, ik ben er te zelfzuchtig, te berekend, te koud voor.’

Onbewust toonde ze nu, terwijl ze zich zelve aldus teekende, meer gevoel dan ooit te voren.

Hij werd er door geroerd - doch vreezende haar door te veel weekheid af te schrikken, nam hij enkel een harer handen en vroeg: ‘Mag ik u morgen een ring brengen om ons verbond te bezegelen?’

‘Ja, - maar meneer van Heusden.’

‘Zou het je moeilijk vallen Otto te zeggen?’

Lachend antwoordde ze: ‘Nee - ik heb uw naam dikwijls genoeg gehoord. - Nu dan, Otto - wilt u -wil-je, want dat hoort er zeker ook bij?’

‘Ja, natuurlijk.’

‘Wil-je mij een groot genoegen doen en mij de ellende van een publiek engagement besparen?’

‘Kind - wat bedoel-je? 't Is nu misschien nog wat vroeg om er over te spreken - maar ik hoop toch, dat we niet te lang zullen wachten met trouwen, doch we dienen toch eerst geëngageerd te zijn en er is geen reden om onze verloving geheim te houden. Trouwens, zoo iets komt van zelf uit.’

‘O! dat kan mij ook niet schelen, ik wil er geen geheim van maken, dat ligt heelemaal niet in mijn natuur - maar wat ik vreeselijk

[p. 85]

zou vinden - is 't kaarten rondzenden, 't visites maken en ontvangen - 't te kijk staan voor vrienden en bekenden - en eindelijk de cadeaux. Ik bid je, Otto, bespaar mij dat.’

‘Wat zou-je dan willen?’

‘Wel, dat we gewoon voor ons beiden geëngageerd zijn en voor den huiselijken kring, maar dat we er geen publiciteit aan geven. En, als de tijd van het huwelijk daar is, evenzoo. Die vorm is nu eenmaal noodig in onzen tijd, ik heb er ook niets tegen; ik ben volkomen bereid onze verbintenis op het stadhuis en, als je er op gesteld bent, zelfs in de kerk te laten bezegelen - maar ik zou liefst alle drukte willen vermijden, geen partijen met die afschuwelijk banale toosten, die intens pijnlijk zijn voor degenen, ter wier eere men ze uitspreekt en bovenal geen cadeaux.’

‘Zoo, houd-je daar niet van?’ vroeg hij lachend.

‘O! nee, en dan, ik vind 't zoo ontzettend dwaas, dat menschen ons iets zullen geven, omdat wij een stap doen - alleen uit zuiver eigen belang. Wij trouwen, omdat 't ons goed dunkt, niet waar? En dan zouden anderen er ons voor beloonen? 't Is immers zoo idioot mogelijk.’

‘Er is zeker wel wat van aan, maar 't is nu eenmaal het gebruik.’

‘Maar het wordt tijd, dat men er mee breekt, ik voor mij vindt het laf iets te doen, omdat anderen het voor ons gedaan hebben; op die manier wordt men een slaaf van oude gewoonten en een volgeling van domme vooroordelen. Het huwelijk, zooals het nu is, met al dien onnoodigen omslag, is een onding en verstandige menschen kunnen er zich onmogelijk mee vereenigen.’

‘Maar - lieve, op die manier zou-je een voorstandster worden van wat men de vrije liefde noemt.’

‘Dat ben ik ook - dat is zeker de ideaalvorm van een verbintenis tusschen twee intellectueel gelijkstaande wezens; in theorie ben ik er sterk voor - doch ik erken tevens, dat onze maatschappij er nu nog niet rijp voor is. De meeste menschen zijn nog te klein om de grootheid van zulk een vereeniging in te zien. Men zou om zekere onaangenaamheden, aan het wettige huwelijk verbonden, te vermijden, aan veel grootere zijn blootgesteld en daarom is 't maar 't gemakkelijkst, vooral uit een praktisch oogpunt, om te trouwen, maar dan zoo eenvoudig mogelijk. Wil-je dat?’

‘Volgaarne, in dit opzicht ben ik het geheel met je eens - trouwens wij, mannen, denken er meestal evenzoo over. - 't Zijn over

[p. 86]

't algemeen de meisjes, die van al dat vertoon houden - en bij menige bruid - speelt de bruidstooi een grootere rol dan de bruigom - op de receptie altijd en dikwijls ook bij 't huwelijk.’

‘Nu - wat dat betreft, zul-je bij mij niet achterstaan. - Ik vind zoo'n witte japon een laffe vertooning. 't Is net, alsof een meisje het stad en lande verkondigen wil - dat ze trouwen gaat en het luide proclameert, dat het haar huwelijksdag is.’

‘Dus ben-je werkelijk zoo weinig ijdel, dat het traditioneele bruidstoilet geen aantrekking voor je heeft?’