Chrysallis. Jaargang 1980

[p. 91]

11. Jeanne Reyneke van Stuwe, 1874-1951.

De illusie der doode menschen is al even triest als de titel doet vermoeden. Charlotte, 49, leeft met haar geestelijk gestoorde zoon Carel van 29. Vroeger, toen hij ‘niet mocht spreken’ heeft zij van Gerard Sterk gehouden, ze ontmoeten elkander weer na twintig jaar maar het is te laat: zij is te zwak geworden om haar leven te veranderen, hij is melancholicus. Ze geven de illusie op en blijven vrienden.

De scène hieronder tussen moeder en zoon is nog tamelijk zuiver - het meeste is middelmatig, aan de sentimentele kant.

De lucht was rood van het ondergaan der zon, en de roode lucht kaatste terug in den vijver, die vurig glansde in dien hellen gloed. En op dat vreemde roode water dreven áan de zwanen, en gleden geruischloos weer heen... en Charlotte voelde het, alsof zij nooit zoo iets moois had gezien, en zoo iets wondervreemds: die stille, slanke zwanen op het robijn-roode vijvervlak, beschenen door den rooden gloed van de zon...

Zij zweeg, en liet haar oogen gelukkig zijn. Maar zij dacht aan haar kind, en met inspanning dwong zij zichzelve te spreken.

- Mooi... mooi, hè, Carel?

- Ja.

- Wat lijken de zwanen nu vreemd op dat vreemde roode water ...

- Ja.

- En straks, als 't donker is, dan is 't óok zoo mooi... Kan je je dat voorstellen, als 't overal donker is, en de zwanen komen zoo stil en wit aandrijven uit de donkere verte... En als je dan hier zit, dan...

Zij brak af, abrupt. Wat deed zij? Zij wist toch heel goed, dat haar arme, arme jongen niets van wat zij nu zei, begreep... Ach, had zij dan zóo weinig tact, zóo weinig meegevoel met hem, dat zij hem dwingen wou, háár gedachten te deelen, in plaats van zich in te leven in de zijne? ...

Zij greep zijn hand, in een dringende behoefte, het bij hem goed te maken.

- Luister 's, Carel... Je weet wel, je wou immers zoo graag 'n fiets hebben?

- O! ja!

[p. 92]

- Nu... ik wou je er dan een geven.

Carel keek haar aan, verheugd, maar verbaasd, en wat ongeloovig. - Nee, ik meen 't. In Amsterdam durfde ik 't niet goed aan. Daar is 't te druk, en daar zou je er ook niet veel pleizier van hebben gehad. Maar hier is 't wat anders. Je kan 't hier in de tuin gemakkelijk leeren. En overal heb je mooie paden. De Amersfoortsche weg is vlak bij...

Carel had zich opgericht in vol enthousiasme.

- Ha, ja, 'n fiets. Ik leeren, gauw... en dan ga... overal. 'n Fiets. Wanneer koop Ma?

- We kunnen er morgen wel eens naar zien.

- O, ja. Ik mee-gaan, Ma? Ma, ik mee-gaan? Ik uitzoeken? 'n Roode... wat denk, Ma? 'n Zwarte?

- Je mag zelf kiezen, wat je 't mooiste lijkt.

Carel had zijn handen gevouwen, en zat zich te herinneren, wat hij wel eens van een fiets had gehoord, en telkens, als hem iets te binnen schoot, sloeg hij zijn gevouwen handen op zijn knie.

- 'n Rem... ja... 'n rem! en zadel, leer, Ma? En vliegwiel, heet zoo niet, Ma?

- Bedoel je 'n freewheel?

- Ja, vriegwiel, krijg óok, Ma?

- Ja.

- Wil niet... stuur zoo... gebogen, Ma... recht véél mooier, véél mooier, vind Ma niet?

- Zoo'n gebogen stuur is, geloof ik, heel gemakkelijk, maar we zullen 't wel 's vragen, zei Charlotte, met blijdschap ziende in Carel's geanimeerd gezicht. Zeg, Carel, weet je nog wel, hoe we, toen we hier in '91 voor 't eerst waren, de boeren op houten fietsen naar de markt zagen rijden?

- Ja! gierde Carel. Klompen aan!

- Ja, met hun klompen zaten ze er op, en met 'n hengselmand aan hun arm.

- Ik niet, houten fiets! ik niet, hoor!

Het was, of er, bij Card's lach, zich iets in Charlotte's strakke ziel ontspande. Zij hief haar hoofd wat rechter, het drukkend besef, dat haar kind zich ongelukkig voelde, was haar voor een wijle ontvallen.

Altijd, altijd had zij een dringende behoefte gevoeld, om goed voor haar jongen te zijn, om hem véel liefde te geven... ach, hij,

[p. 93]

die zóoveel te kort kwam, mocht aan liefde toch niets ontberen... Maar dikwijls, meestal helaas, stuitten haar beste bedoelingen af op Card's niet zeer groote gevoeligheid, en zijn weinig begrijpen ... Hij had een manier, om haar streelende handen af te weren, haar zoen te ontwijken, haar bezorgde vragen ongeduldig-kort te beantwoorden, die haar kwetste, telkens opnieuw, ook al was zij er zóo aan gewoon. Maar nu, voor het oogenblik, was het goed, zij had hem een vreugde bereid, en een vreugde, die nog lang, lang zou blijven...