Chrysallis. Jaargang 1980

[p. 103]

Antoinette E. Verwey
Elena Garro: Realiteit versus illusie

De Mexicaanse schrijfster Elena Garro is geboren in Puebla in 1920. Ze is getrouwd geweest met de beroemde dichter en essayist Octavio Paz. Beiden trachten kenmerken van het Mexicaanse karakter in hun werk tot uiting te laten komen. Van Elena Garro bestaan vertalingen in het Engels, Frans en Duits.

Haar gepubliceerde oeuvre bestaat uit korte verhalen, toneelstukken en een roman. De publicatie van haar werk vindt plaats tussen 1958 en 1965 en is verspreid over allerlei tijdschriften. Er is ook uitgegeven een bundel korte verhalen, La semana de colores (De week van kleuren) in 1964 en een verzameling toneelstukken, Un hogar sólido y otras piezas en un acto (Een hecht huis en andere eenakters) in 1958.

In Mexico is Elena Garro vooral bekend door haar toneelstukken die regelmatig opgevoerd worden. In het seizoen van 1979 oogstte Felipe Angeles, een historisch stuk in drie bedrijven over de berechting van een generaal uit de Mexicaanse revolutie, veel succes. Haar andere lange toneelstuk heet La dama boba (De domme dame). Hierin maakt zij een groep studenten belachelijk, die het gelijknamige stuk van de XVII eeuwse Spaanse toneelschrijver Lope de Vega gaan opvoeren voor een inheemse gemeenschap om hen ‘cultuur’ te laten proeven. Maar het zijn vooral haar eenakters, die haar bekend maakten. Deze stukken zijn niet realistisch, zoals de twee avondvullende stukken, maar sterk poëtisch getint. Het taalgebruik is associatief, waardoor ook de handeling beïnvloed wordt. Vaak gaat ze uit van een traditioneel kinderrijmpje of gezegde en bouwt daar een handeling omheen.

Haar roman Los recuerdos del porvenir (Herinneringen van de toekomst) uit 1963, wordt in datzelfde jaar bekroond met de Xavier Villaurrutia prijs, de belangrijkste literaire onderscheiding in Mexico. In deze roman vertelt een Mexicaans dorp zijn geschiedenis vanaf de revolutie (1910) tot plus minus 1930. Het is een bijzonder kleurrijk verhaal, waarin veel gebeurt en waarin alle inwoners van het dorp raak getypeerd worden. Het verhaal wordt in een realistische toon verteld, hoewel het ineens mogelijk is dat een verliefd paar wegvliegt, iemand door de regen loopt en niet nat

[p. 104]

wordt of ineens in een steen verandert. Het is realisme plus nog iets meer.

Haar korte verhalen hebben dezelfde sfeer, die in haar toneelstukken en roman geschetst wordt. Ze gaan vaak over kinderen, waarbij realiteit en fantasie, die samen de belevingswereld van een kind vormen, door elkaar lopen. Ditzelfde gebeurt ook in de verhalen, waarin ze de westerse wereld tegenover de Mexicaanse inheemse wereld zet. Hier spelen het realistische denken en de magische wereld van de Indiaan een grote rol. Het komt ook tot uiting in de man-vrouw relatie, waarin de vrouw het magische element is, wat door de man in realistische banen geleid wordt.

Als men haar oeuvre onder een noemer zou willen brengen, zou men kunnen zeggen dat het gaat over de spanning tussen realiteit en illusie, waarbij de laatste meestal het onderspit moet delven.