Chrysallis. Jaargang 1980

[p. 153]

Floor Vlaspolder
Gerookte forel

Ze zaten in het restaurant van het hotel in Blütendorn. De A.N.W.B.-gids had het stadje beschreven als ‘alleraardigst gelegen in een dal temidden van een glooiend heuvellandschap’. Het was de laatste dag van de herfstvacantie en in de afgelopen week hadden ze het bergland doorkruist. Ze hadden er in bossen gewandeld en aan stuwmeren gepicnict en in oude dorpjes hadden ze rijen vakwerkhuizen bekeken: in stille straten, als opgesteld voor een openluchtmuseum en soms bij avond rondom een plein waar het lantaarnlicht de witte vlakken deed oplichten. Het was eigenlijk te begrijpen dat na dit alles Blütendorn, de laatste stopplaats vóór de terugkeer naar Nederland, tegen zou vallen, een stadje dat zo leek op de binnenstad van Apeldoorn. Ze hadden er plichtmatig wat rondgelopen en tijdens de wandeling besloten dat het laatste etentje die avond maar een beetje feestelijk moest zijn om de tegenvaller te compenseren.

Cobi had nogal werk gemaakt van haar toilet en haar nieuwe pakje aangetrokken dat ze speciaal voor deze reis gekocht had maar nu pas voor de tweede keer 's avonds aanhad. Het was sportief maar had toch iets chics, vond ze zelf: een ruimvallende rok en een bijpassend vestje van een andere structuur - gebreid - maar wel van dezelfde kleur, nuances van mosgroen en bruin, de kleuren van de herfst. Daarbij had ze haar roodbruine laarzen met hoge hak aangetrokken. Als de kinderen nu maar niet zo drenzerig waren geweest juist bij de voorbereidingen van haar toilet! Het begon er al mee dat Madeleine zich met een plof op haar bloes had laten vallen die ze op bed uitgespreid had om de kreukels een beetje glad te strijken. Ze had Madeleine van het bed afgeduwd en ‘godverdomme’ geroepen. Madeleine liep een paar passen de kamer in, stootte - per ongeluk of expres? - tegen Inge aan die juist zat te tekenen waardoor er een grote kras over haar schetsboek kwam. Inge zette een keel op en liep Madeleine achterna waarna ze hun beiden een flinke pets op hun arm gegeven had zodat ze opeens stil werden en met pijnlijke gezichten over de getroffen plek wreven. Albert had zich aan dit gekrakeel onttrokken door zich op bed uit te strekken en zogenaamd te slapen. Ze wist wel

[p. 154]

dat hij het niet eens was met die klappen. Hij had ook niet van die driftbuien zoals zij, waar ze achteraf altijd spijt van had.

Later had ze de kinderen bij zich geroepen, had tegen ze geglimlacht en gezegd dat ze hun nette jurken maar eens moesten aandoen, de jurken waar Albert hen graag in zag. Hij was trots op zijn twee kleine meisjes en ze gunde hem graag dit genoegen. Toen ze naar beneden liepen zei ze tegen hem ‘o gut, als de kinderen zich nu maar kunnen bezighouden aan tafel.’

‘Natuurlijk duurt het weer een eeuwigheid tussen soep en hoofdgerecht en dessert en koffie, dat kan ik je nu al voorspellen,’ zei Albert. ‘We hadden veel beter weer een huisje kunnen huren, zo'n restaurant is voor kinderen iets vreselijks.’

Een huisje huren hadden ze de twee vorige jaren gedaan. Voor haar betekende dat 's morgens de ontbijtboel afwassen, boodschappen doen, thermosflessen vullen en broodjes smeren voor de dagelijkse autotocht. En 's avonds als ze thuis kwamen direct weer de keuken in voor het avondeten. Maar het was altijd nog geriefelijker dan het kamperen wat ze de jaren daarvóór deden. ‘Toch wil ik ééns wat comfortabeler op vacantie, lekker verzorgd worden in hotels,’ had ze al herhaalde malen verzucht, al wist ze dat dit bij Alberts onderwijzerssalaris een onmogelijkheid was. Toch bleef de gedachte in haar doorwerken en toen vorig jaar na de zomervacantie Inge, de jongste, voor het eerst naar de lagere school ging en beide meisjes met Albert mee konden rijden en tussen de middag met hem thuis konden zijn, gaf ze zich op als typiste voor een uitzendbureau. Ze mocht haar tijd zelf indelen zodat ze om half vier thuis kon zijn als de kinderen uit school kwamen. Die mochten immers niet onder haar werk lijden. Integendeel, had ze voor zichzelf uitgedokterd, ze zouden als ze thuis kwamen een moeder vinden die geestelijk verfrist was door de contacten op het werk en door de voldoening weer wat te presteren in de maatschappij.

Het viel in de praktijk wel een beetje anders uit. Thuis zat ze na te tobben over opmerkingen die Hilda, het hoofd van de typekamer, gemaakt had en die haar moesten laten voelen dat haar tempo laag lag, dat ze teveel tikfouten maakte zodat de copie door de vele correcties met het Tipp-ex uitwisstrookje bijna onleesbaar werd en dat ze teveel papier verknoeide. Ze was ook helemaal niet opgeleid voor typiste. Ze was kleuterleidster geweest maar daar

[p. 155]

was nu op de arbeidsmarkt geen vraag naar. Zo namen dus concrete ergernissen haar geest in beslag in plaats van de vage melancholie daarvóór die zij weet aan het snelle verstrijken van de tijd die haar kinderen zo snel van kleuter tot lagere schoolkind had doen opgroeien. Haar dubbele taak van typiste en huismoeder maakte haar nu ook ongeduldig en kribbig.

Het resultaat was toch wel dat nu na tien jaar huwelijk een langgekoesterde wens in vervulling kon gaan: een vacantietocht langs hotels. Achterover geleund aan het tafeltje bij het raam zat ze nu, een sigaret elegant tussen haar vingers, met getuite lippen kleine wolkjes rook na te kijken. Eerst had ze nog het gesprek met Albert gaande willen houden, maar die leek afwezig, een beetje geergerd ook omdat het bestelde alweer extra lang op zich liet wachten. Ze had bewust het gesprek gebracht op de plaatsen die ze tot nu toe gezien hadden. Zo hadden de kinderen er ook nog wat aan en konden bovendien de vele Hollanders die ook in het restaurant zaten, horen hoe goed ze alles wat ze gezien hadden in zich opgenomen hadden. Waar moest je trouwens anders over praten als je een week onafgebroken in elkaars gezelschap was geweest? Maar Albert reageerde alleen met hoofdknikken en kinstrijken omdat hij wel wist dat ze in ieder geval niet wilde praten over wat hèm vooral bezighield: wat het allemaal gekost had. ‘Ik heb in ieder geval de herinnering,’ zei ze fier, als Albert wel eens de vraag opwierp of ze achteraf niet liever haar zelfverdiende geld aan iets blijvends had willen uitgeven. En als hij hierop zweeg ergerde ze zich en vond dat hij weinig levenskunst bezat. ‘En voor de kinderen is het ook een fijne herinnering,’ zei ze er dan nadrukkelijk achteraan. Dus praatte Albert nu niet over geld en toen het gesprek van haar kant na vijf minuten doodliep vouwde hij snel zijn pasgekochte krant open nadat hij de beide meisjes nog eens geknuffeld had en hun een complimentje had gemaakt over hun mooie jurken.

Ze hadden ‘geräucherte Forelle mit Salzkartoffeln’ besteld. Het was één van de duurste gerechten maar de laatste avond moest dat maar en de kinderen waren dol op vis. Het dienstertje had wel gezegd ‘Gerookte forel? Dat kan wel even duren, een half uur misschien wel.’ Maar eerst kwam toch de soep nog en waarschijnlijk wilden ze vooraf eerst iets drinken... Oké, dan maar twee sherry en twee Cola. Maar wat hadden die kinderen hun Cola

[p. 156]

weer ellendig snel naar binnen gewerkt. En hun Jan, Jans en de kinderenstrip waarvan ze iedere keer een nieuw mochten meenemen om aan tafel te lezen tijdens het wachten was óók zo snel uit. Nu zaten de kinderen rechtop in hun mooie jurken naar haar te kijken, bang om haar humeur te bederven door openlijk ongeduldig te zijn. Maar dat stille kijken werkte op haar zenuwen, juist nu ze relaxed bij haar sigaretje een beetje wou soezen, genieten van de sfeer van bediend worden, van het kijken naar wat op straat voorbij kwam, naar wat de mensen om haar heen bestelden, van het luisteren naar de vreemde taal - nu ja, Duits weliswaar - van mensen die toch weer andere gewoontes hadden dan zij. Juist wilde ze iets fluisteren tegen Albert over de mensen rechts van hen die notabene thee dronken bij hun warme maaltijd toen ze bedacht dat ze die opmerking beter voor zich kon houden. De kinderen zouden hier immers meteen op inhaken en vragen ‘Wie bedoel je Mam? Die mensen achter ons?’ En ze zouden zich natuurlijk naar hun tafeltje omdraaien. Het was goed beschouwd ook wat provinciaals om je zo te verbazen over andere eetgewoonten. Ze moest dat niet op de kinderen overbrengen. Bovendien was Albert verdiept in zijn krant. Ze fronste haar wenkbrauwen. Hij vroeg niet eens of zij er ook een blad van wilde. Maar twéé lezende ouders zou voor de kinderen ook niet gezellig zijn. Wat moest ze de kinderen nu laten doen? Alle raadseltjes die ze kende had ze de afgelopen week al opgegeven, zo in de trant van: het is geel en het staat op één pootje. Oplossing: een glaasje advocaat.

‘Gaan jullie je schetsboeken maar van boven halen,’ zei ze. ‘Maar we hebben onze jurken aan. Mag dat dan?’, riepen ze. Want meestal vond ze niet goed dat ze met kleurkrijt en viltstift werkten met hun nette kleren aan.

‘Nou ja, het is toch de laatste dag van de vacantie,’ zei ze.

Ze waren snel weer beneden. ‘Wat moeten we tekenen?’, vroegen ze.

‘Teken maar iets wat je om je heen ziet. Die vaas met bloemen bijvoorbeeld of dat schilderijtje daar aan de muur.’

Vijf minuten was het stil. Toen legde Madeleine met een zucht haar schetsboek weg. ‘Het is te moeilijk, dat schilderijtje,’ zei ze. En Inge volgde haar voorbeeld en schoof ook haar schetsboek weg.

‘Mogen we achterin het restaurant gaan kijken?’, vroegen ze.

[p. 157]

‘Ga maar even kijken. Maar nergens aan komen.’

Ze pakte een derde sigaret, keek om zich heen. Iedereen was ergens in verdiept: in een gesprek, in het eten, in een krant of in een kruiswoordpuzzle. Niemand keek naar háár. Waarom had ze zich zo opgedoft? Er leuk uitzien viel alleen maar op als je laat binnenkwam en veel tafeltjes moest passeren en dan eigenlijk alleen in een chic restaurant. Maar dit was maar een hotel met één ster en ze waren juist vroeg naar beneden gegaan met het oog op de kinderen. Ze bestudeerde tersluiks de andere gasten. Schuin tegenover hen zat een dikke man met de kleur van een varken en stroblond haar in demonstratieve afwachting het komen en gaan van de serveerster te volgen. Elke keer riep hij ‘Fräulein! Meine Frau möchte auch noch...’ en dan plaatste hij weer een kleine bestelling of eiste iets op wat het Fräulein bij het dekken van de tafel blijkbaar vergeten was. Naast hem zat zijn vrouw met aarzelende hapjes van hun schotels te proeven. Aan weer een ander tafeltje zat een man met vettige slierten haar over een kale schedel gedrapeerd en een randloze dubbel-focus bril op over Der Spiegel gebogen. Twee tafeltjes verder zat een welgedaan Hollands echtpaar een geforceerde conversatie gaande te houden waarvan twee puisterige zoons zich distantieerden door zwijgend op de maat van de muziek mee te wippen en te trommelen. Aan het tafeltje tegenover hen zat een vrouw alleen. Ze zat in elkaar gedoken met gekruiste armen op haar bord te staren en op haar bestelling te wachten.

De kinderen waren alweer terug. ‘Er is niets te zien,’ berichtten ze. ‘Er waren een meneer en een mevrouw met een hond, maar die mochten we niet aanhalen.’

Goddank kwam nu de soep. Maar een beetje lang over doen. De soep was evenwel niet erg heet, toch ook weer niet zó lauw dat ze erover klagen konden. Dan maar niet verder laten afkoelen en toch maar snel naar binnen werken.

De forel bleek geen halfuur te duren maar een uur. Toen hadden de kinderen al zoveel Cola op dat ze nauwelijks nog zin in eten hadden. Bovendien zagen de vier reusachtige forellen toen ze eindelijk op een ovale schaal onder het lamplicht lagen, er nog zo levend uit, de donkergrijs gevlamde huid nog zo glanzend en de ogen nog zo intact dat Inge uitriep ‘Zijn ze echt wel dood?’ ‘Ja hoor,’ glimlachte Cobi en legde op ieder bord een forel.

[p. 158]

‘Voor mij maar een heel klein stukje!’, riep Madeleine.

‘Ik hoef eigenlijk helemaal niks,’ zei Inge.

‘Wat een onzin, jullie moeten toch eten,’ zei Cobi. Zelf slikte ze haar stukjes vis maar moeizaam door, steeds met het gevoel of het beest nog rauw smaakte en nog maar net in de rook gestikt was. Het kwam misschien door de 0,2 liter Moselwein die ze toen de forel kwam net op had.

Albert at onverstoorbaar. ‘Gek dat er geen groente bij is,’ zei hij alleen maar. ‘Dát is natuurlijk de groente, Pap,’ zei Inge, naar de peterselie op de aardappelen wijzend.

De kinderen talmden en namen minieme hapjes van hun vis. Vier paar dode ogen leken hun vanuit de borden aan te staren. Toen ze tenslotte zuchtend zeiden ‘Ik lust ècht niet meer, Mam,’ zei ze alleen ‘Laat dan maar. Ik heb eigenlijk ook niet zo'n honger’ en ze liet de helft van haar vis staan.

‘Wat een verkwisting,’ bromde Albert. ‘We geven toch geen 60 Mark uit om alles weer terug te sturen.’ Hij at de rest van haar vis nu ook op en ook nog een stukje van die van de kinderen. ‘De vis is best,’ zei hij, ‘wat mankeert eraan?’.

Nu maar een behoorlijk dessert nemen als compensatie. Ze konden wel eens vanilleijs bestellen met warme chocoladesaus, een dessert dat ze de hele voorafgaande week te prijzig hadden gevonden. Maar het Fräulein verontschuldigde zich. Ze hadden helemaal geen dessert meer, ook geen ijs. Zo op het eind van het seizoen hadden ze niet zoveel voorraden meer en de Hollandse herfstvacantie was voor hen als een complete verrassing gekomen. Op zóveel Hollanders hadden ze niet gerekend en iedereeen wilde ijs... Een kopje koffie was het enige. Misschien een likeurtje erbij?

De kinderen waren teleurgesteld. ‘Laten we ergens anders het dessert nemen,’ opperde Cobi, maar Albert verklaarde dat hij nu eindelijk wel zin in zijn bed had. De kinderen hadden toch nergens meer trek in, zei hij, anders hadden ze hun vis niet laten staan. Ze ging opeens kaarsrecht zitten, haar ogen vlamden. ‘We gáán ergens ijs eten,’ zei ze, haar stem snerpend, ze hoorde het zelf. Aan de omringende tafeltjes werd het opeens stil. Iedereen tuurde op zijn bord, spitste zijn oren. Albert zei niets, keek haar alleen maar aan.

‘We hoeven geen ijs hoor, Mam,’ zei Madeleine, met verschrikte

[p. 159]

ogen van de een naar de ander kijkend en Inge knikte als teken dat ze het ermee eens was.

Haar woede zakte opeens, viel uiteen tot een dof zwaar gevoel, een niet te stuiten plotselinge moeheid. En het kwam nu wèl bij haar op: de gehate gedachte aan wat de vacantie gekost had, aan de uren dat ze ervoor gewerkt had, aan de jaarlijkse débâcle van op reis gaan met kinderen, de ongemakken van het kamperen, de ergernissen van het gehuurde huisje en nu weer de gehorigheid en de sjofele luxe van het éénsterrenhotel. Het beste was eigenlijk maar thuisblijven. En Albert, alsof hij haar gedachten raadde, zei toen ze naar boven gingen ‘Morgen gelukkig weer in ons eigen bed. Wat een opluchting’.

Ze zei niets, in de hotelkamer haalde ze zwijgend de pyama's van de kinderen tevoorschijn. Madeleine kwam opeens naast haar staan, greep haar hand en keek naar haar omhoog. ‘Ik vond het echt een leuke vacantie hoor Mam,’ zei ze. En Inge voegde eraan toe ‘Ja hoor, het was echt leuk. De vis was ook best wel lekker, maar ik had gewoon geen honger meer.’ Ze trok opeens hun hoofden naar zich toe, dicht tegen zich aan en verborg haar gezicht in hun haar.