Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 144

[p. 761]

Henk Pröpper

Parijs, 30 januari 1998

Lieve John,

Ja, ik denk dat ik je maar even ga misbruiken, zoals jij mij zo prettig hebt misbruikt.

Vanochtend was hier Willem op bezoek, je weet wel de cartoonist van Libération, en als zo'n vriendelijk en bescheiden heerschap zijn gruwelijk gewelddadige werk laat zien, dan weet je niet wie nu wie misbruikt: de wereld ons, wij de wereld, de mensen zichzelf of Willem alles en iedereen. Dus zo kwam ik op het woord misbruiken, maar het was ook je brief waardoor ik mij een tedere praatpaal voel, zo'n zacht en soepel apparaat dat zich in allerlei richtingen kan buigen en dat de oortjes spitst. Steeds even fris, steeds bereid. Je had je hand er ferm en vaardig, met heel de bezwerende kracht van je wezen, omheen gelegd.

Myriam en ik hebben aan onze bruiloft goede herinneringen. Dat klinkt niet zo eufoor, maar zo is het. De wandeling in de duinen hebben wij in volledig bewustzijn meegemaakt, de voltrekking van het huwelijk al wat minder helder, en het diner was voor ons een vage roes vol zachtheid en warmte, geen andere sporen nalatend dan de slaap.

Daarnaast en tegelijkertijd was er in mijn geval een soort overprikkeling van mijn bewustzijn, want ik werd geplaagd door een uiterst precieze hoofdpijn die zich op één plek in mijn hoofd had verankerd en daar nooit meer leek weg te willen gaan, niet meer in deze eeuw, niet meer in dit leven. Terwijl ik dus in een roes verkeerde, keek ik ook naar mijzelf en nam een gespleten hoofd waar dat zich steeds opnieuw naar zichzelf toe trachtte te buigen om de gespletenheid te verbloemen. Niemand mocht weten van de pijn, maar de inspanning om de twee helften te hechten was zo intens dat ik er bijna geheel in opging, dat ik er letterlijk in verdween. Zoals je in de tijd kunt verdwijnen.

Toen wij dus tegen tweeën weggingen had de pijn zich zodanig verdiept en hij was zo glashelder geworden dat ik hem inderdaad ervoer als een granaatscherf, woelend en wroetend, zo deed het zich aanzien, om het oorspronkelijke verband van de granaat te hervinden. Met die pijn ben ik thuis in een droomloze slaap gevallen. Zelden ben ik zozeer twee mensen tegelijkertijd geweest, gelukzalige en pijnlijder.

En ik bedacht mij dat dat een gevoel moet zijn dat jij van nabij zult kennen. Ik ken immers je kracht om je over middelhoge Himalaya-toppen heen te wringen, terwijl een chirurg juist bezig is om een van je voeten af te zetten. De verkeerde. Zodat je ook nog vermanende woorden spreken moet.

Ik ben vanmiddag naar huis gegaan om je brief voor te lezen. Myriam was er zeer mee verguld. Zij is het meest van allen die mij na staan getuige van mijn hoge verlangens en kalme berusting, van mijn neiging om het ascetische te waarderen als het dionysische (tijdelijk) niet voor mij is weggelegd. Vriendschap heeft voor mij niets dat precies is omschreven, behalve dat de gelukzalige staat die zij teweegbrengt

[p. 762]

[p. 763]

mij tot momenten van grote helderheid voert. Ik geloof stellig dat de inzichten die wij in elkaars bijzijn koesteren niets alcoholisch of roezigs hebben, dat ze integendeel scherp zijn als die granaatscherf. Bij vrijwel niemand anders heb ik, achteraf, in dezelfde mate de indruk dat wij eigenlijk tot enigerlei vorm van notitie hadden moeten overgaan. Want vreemd genoeg zijn die intens heldere gedachten later toch weer goeddeels verdwenen. Als het ware, nee werkelijk opgelost in de eigen transparantie.

Myriam rust deze week goed uit. Haar gezicht is opnieuw meisjesachtig als voorheen; ze doet oefeningen en bekommert zich met groot geduld om de alweer vier maanden oude Henrik die het ook goed maakt. Het ventje vreet zich te barsten en is nieuwsgieriger dan een aap. Het liefst beweegt hij zich alle kanten tegelijkertijd op, en dat met zulk een heftigheid dat hij, zonder enige religieuze scholing of oefening, de elevatie vaak nabij lijkt. Het enige dat hem tegenhoudt is vermoedelijk God die niet van die grappen houdt.

En zo, bedacht ik mij in mijn nieuwe getrouwde staat, en zo zijn de dingen gelopen. Niet alleen de mensen worden ouder, ook de dingen worden oud. Zelfs tedere praatpalen sterven; granaatscherven vinden zichzelf en hun oorspronkelijk verband niet meer terug; een eeuw vol tekst, vol op hol geslagen drukpersen, staat woordeloos, volslagen blanco naar zichzelf te staren. Dol van een teveel aan gebeurtenissen, van een teveel aan taal.

Wat is er ook alweer allemaal gebeurd? Die granaatscherf moet met een of andere oorlog te maken hebben, waar ik mijzelf in heb gewroet. De Tweede dus. Die praatpalen met de ontzagwekkende hang naar liefde die deze eeuw heeft uitgedrukt in de talloze fraaigelijnde voorwerpen en vormen die zijn geproduceerd om de hardheid te verbloemen en het allesbeheersende materialisme milder te doen voorkomen. Ook een granaat heeft iets aaibaars.

En dan is er als apotheose, zo schijnt het, een huwelijk, en al mijn vrienden zijn present. Ik zie ze staan vol verhalen, vol geschiedenis, vol lijden en liefde. Zelden heb ik ze zozeer beleefd als tijdens deze roezige avond. Het decor is die krankzinnige, goddeloze, twintigste eeuw die voorbijgaat als het leven van een krant. Iedereen is zo volslagen zichzelf dat er louter waarheden worden gesproken. God wordt er wat bleekjes van. Voor eens lijkt het of al deze afzonderlijke geschiedenissen niet zomaar los van elkaar, zonder enig verband geschieden. Nee, het is alsof ze, misschien maar voor even, samenvallen. Ik realiseer mij dat dat een Feest is: Feest, en ik kijk ernaar als een feestganger op zijn eigen bruiloft. Ik besluit dat dit geluk is.

Je