Levende Talen. Jaargang 1930

Nog eens: correctie-euvel.

In het Decembernummer 1929 van het tijdschrift ‘Berichten en Mededeelingen van de Vereeniging van Leeraren in de levende talen’, vinden we een artikel over correctie, dat we niet stilzwijgend meenen te mogen laten voorbijgaan. Volgens verklaring van den schrijver hebben we hier te doen met een uit het leven gegrepen dialoog tusschen een jeugdig leeraar en een ervaren docent. Het onderwerp van hun gespek is de correctie van het door de leerlingen gemaakte schriftelijk werk. Wij krijgen hier eene uiteenzetting van de wijze waarop de praktisch gevormde leeraar zijn taak in deze opvat en aanprijst. De jongere, die gretig toeluistert, komt slechts nu en dan tusschen beide om een vraag te stellen of uiting te geven aan zijn verwondering over hetgeen door zijn confrater aan raad en wijze lessen ten beste gegeven wordt.

Nadat de nieuweling zijn drukke dagtaak ter sprake gebracht heeft en het woord correctie heeft uitgesproken, valt de andere hen in de rede ‘korrektie!’ Nou ja, klassikale, in de laagste klas

[p. 26]

een dicteetje, een stijloefening, daarmee finis'. Bij het vernemen, dat zijn collega in elk der klassen een opstel per maand opgeeft en nakijkt, hooren we het hoongelach van zijn confrater. ‘Je gaat - zeker geestelijk, misschien ook lichamelijk - dood aan z'n kwantum nakijksel.’ Verder den vrijen teugel gevend aan zijn spotzucht, rekent hij gedurende drie kwart bladzijde zijn jongen vriend voor ‘hoeveel hektaar deze jaarlijks al corrigeerend af te grazen krijgt.’ Op het wederwoord ‘spot u er maar mee! In elk geval, 't is nuttig en 't is plicht!’ krijgen we van practicus, die meewarig spreekt over den academisch gevormden leeraar, te hooren, dat correctieplicht slechts ontstaat, indien, naar zijn oordeel, andere plichten hierdoor niet in het gedrang komen. Wel is waar, wordt door hem toegegeven ‘alleen door het maken van opstellen leer je te schrijven, je schriftelijk uit te drukken’; ‘wekelijks (niet maandelijks) moesten we opstel of iets van dien aard laten doen’, maar daar volgt onmiddellijk op ‘ga 'ns na: nu al 35000 vierkante decimeters enz.’ Conclusie dus: geen of ongeveer geen schriftelijk werk, ten einde correctie te vermijden.

Op de vraag ‘maar corrigeert u dan zoo goed als nooit?’ luidt het antwoord ‘dat is te veel gezegd: maar wel: uiterst spaarzaam’. ‘Een opstel per drie maanden, in de klasse uit te werken, dat geeft me een uur correctie.’ Verder ‘proefwerk-Nederlands, dat hoef ik met mijn opvattingen niet te geven: Nederlands is geen geheugen, geen kennis-vak. Voor het gewichtige rapportsijfer heb ik materiaal genoeg in de beurten in de klas.’ De opmerking ‘als U geen korrectie hebt, dan is er buiten school voor de school zelf toch niets te doen’ lokt het antwoord uit: ‘Erg zou dat niet zijn! Onze salarisregeling gaat blijkbaar van dat standpunt uit.’ En verder ‘sijfer ook nog extra werkzaamheden als toelatings- en aflatings-examineerderij niet weg. Eindexamen aan H.B.S. A en B en Gymnasiumafdeeling. Ik kan je oprecht zeggen (schaam er me niemendal voor) dat ik het half Juli allerbeust ben.’ Als ten slotte de jeugdige leeraar, die vol idealen, met toewijding en liefde zijn carrière begonnen is, informeert: ‘Maar zegt U eens: doen andere leeraren ook zooals U’? dan krijgt hij te hooren ‘dat weet ik niet, of ja, ook wèl: de meeste zijn van het laisser-aller systeem geworden: 30 uren school; basta.’

We hebben gemeend door bovenstaande aanhalingen de geest en de strekking van genoemde dialoog zoo getrouw mogelijk weer te geven. Wat ons in het hier besproken artikel meer bijzonder getroffen heeft, dat is de geringschattende toon, waarop over de

[p. 27]

taak van den leeraar door een leeraar gesproken wordt. Deze minachting komt tot uiting, niet alleen in hetgeen gezegd wordt, maar ook in de keuze der woorden. Woorden als nakijksel, aflatings-examineerderij enz. kunnen geen ander doel hebben dan aan deze kleineering van het onderwijs zooveel mogelijk kracht bij te zetten. In hoeverre het aanzien en de belangen - ook de materieele - van den leeraarsstand hierdoor gediend Worden en in hoeverre diepere en hoogere beschaving hieruit moet blijken, willen we ter beoordeeling aan anderen overlaten.

Wat de eigenlijke kwestie der correctie betreft, zij die in genoemd opstel eenige voorlichting gezocht hebben, zullen in hooge mate teleurgesteld zijn. Met geen enkel woord wordt de zaak waar het om gaat besproken. Wij worden onthaald op hoon, spot en schampere opmerkingen. De jeugdige leeraar, die, volgens zijn eigen verklaring, al zijn vrije uren aan de correctie besteedt, is al even onverstandig als onervaren. Maar zijn vlijt, zijn plichtsbetrachting verdienen toch beter dan de meewarige spot van zijn verbitterden, sarcastischen confrater.

Al wie op de hoogte is van onderwijszaken en in staat zich rekenschap te geven van de eischen gesteld aan een leeraar, die gedurende dertig lesuren per week, aan overbevolkte klassen goed en vruchtdragend onderwijs wil geven, zal erkennen dat het onmogelijk is van dien leeraar te vergen, dat hij, bij al dien zwaren arbeid, dagelijks nog geruimen tijd aan het nazien van schriftelijk werk besteedt. En toch is het noodzakelijk dat er geregeld schriftelijk werk gemaakt wordt; dit wordt zelfs door onzen ervaren docent met klem betoogd. En het is niet minder noodzakelijk dat dit werk door den leeraar wordt gecontroleerd. Zonder contrôle van de zijde van den leeraar, wordt het schriftelijk werk slordig knoeiwerk, waarvan het nut zeer twijfelachtig is. Hoeveel tijd nu aan deze contrôle moet besteed worden, dat mag door geen bindende voorschriften vastgesteld worden; de leeraar alleen kan en moet dit zelf bepalen. In ieder geval moet hij op de hoogte blijven van het kennen, het kunnen, de vorderingen en de tekortkomingen zijner leerlingen, aan wie hij raad en leiding geven moet. Uren en uren zijn daarvoor niet noodig. Ieder die met zijn tijd heeft leeren woekeren, - en wij mogen aannemen, dat de meeste leeraren, die toch allen zware studiën achter den rug hebben, vlug en vlot kunnen werken - zal gemakkelijk wekelijks enkele verloren uurtjes kunnen vinden om aan het allernoodzakelijkste werk der correctie te besteden. Mits hij zich aan deze taak zet met opgewektheid, liefde

[p. 28]

en toewijding, dan zal ook dit werk hem noch zwaar, noch moeilijk vallen. Op die wijze kan, met eenigen goeden wil, de steeds terugkeerende, irriteerende kwestie der correctie, tot ieders voldoening en tevredenheid, opgelost worden.

En thans het cardinale punt: de gemoedsstemming van den leeraar, zooals die blijkt uit het hier besproken artikel. Als wij onzen zegsman, den ervaren docent van bovengenoemde dialoog gelooven moeten, dan bestaat er bij de meeste leeraren niets meer dat aan belangstelling, toewijding of liefde voor hun levenstaak doet denken. Zooals hij dat uitdrukt, zijn zij het laisser-aller systeem toegedaan, zij geven de hun opgedragen lessen en verder basta. Of het door hen gegeven onderwijs vruchtdragend is of niet, wat er van de leerlingen terecht komt, het deert hen niet, zij trekken er zich niets van aan. In plaats van opgewektheid, zoo allernoodzakelijkst om belangstelling te wekken, zou er bij hen niets anders meer overblijven dan onverschilligheid, weerzin en een diep ingewortelde verbittering. Deze verbittering zou het gevolg zijn van de onvoldoende, onredelijke salarisregeling, ofschoon aan het slot van het artikel de opmerking gemaakt wordt ‘dat ook verbetering van de positie van den leeraar niet meer in staat is verandering te brengen in wat door de gewoonte een tweede natuur geworden is.’

Wat er van zij, de zaak is belangrijk, urgent genoeg om de onmiddellijke aandacht der overheid te vragen. Er dient onverwijld ernstig onderzocht te worden welke de oorzaak of de oorzaken zijn van de tegenwoordige misnoegdheid en malaise en of de thans vigeerende regeling omtrent salaris, urenaantal en klassebevolking gegronde aanleiding geeft tot de ontevredenheid die bij velen reeds zou verkeerd zijn in een onuitroeibare wrok. En wanneer deze gemoedstoestand inderdaad een gerechtvaardigd motief mocht vinden in een onredelijke bezoldiging, in een te zware dagtaak, in een te hoog opgevoerd aantal leerlingen per klas, dan is het meer dan gewenscht de oorzaken van de bestaande misnoegdheid weg te nemen. Er staat meer op het spel dan men denkt. Het gaat hier niet alleen om de belangen van den leeraar, maar tevens om die van allen, die bij het onderwijs belang hebben, het gaat om Nederlands cultureele toekomst. De zaak die ons bezig houdt bepaalt zich niet tot de kwestie van correctie. Ieder kan bevroeden van welken aard het onderwijs moet zijn van hem bij wien het laatste sprankje vuur, enthousiasme of liefde voor zijn levenstaak is uitgedoofd. Hoe kan hij die noch belangstelling noch opgewektheid heeft, belangstelling wekken?

[p. 29]

De leeraar, men vergete het niet, is niet slechts aangewezen om de leerlingen kennis bij te brengen, hij is tevens hun opvoeder. Welke verderfelijke invloed moet er op den duur uitgaan op het ontvankelijke gemoed van de jeugd, als de leeraar ieder oogenblik verraadt dat zijn hart vol is van onverschilligheid, wrevel en bitterheid?

Intusschen, welke ook de uitkomsten mogen zijn van het hierboven door ons met klem gevraagde onderzoek, moet ons de volgende opmerking uit de pen:

Er is een tijd geweest dat het voorkwam dat fabrieksarbeiders meenden uiting te moeten geven aan hunne ontevredenheid over onbillijke behandeling of onvoldoend loon, door heimelijk schade toe te brengen aan fabrikaten, machines, gebouwen of andere bezittingen hunner patroons. Zoodra echter de arbeiders zich georganiseerd hadden, werden deze strijdmiddelen door hunne besturen als onwaardig afgekeurd. Thans lijkt het alsof sommige verbitterde leeraren deze als onwaardig veroordeelde sabotage willen toepassen op een zooveel kostbaarder object n.l. het hart en den geest van de aan hunne zorgen toevertrouwde jeugd. Deze nieuwe soort van sabotage dient veroordeeld te worden, niet als onwaardig maar als misdadig.

Maastricht.

H. HOUBEN.