Levende Talen. Jaargang 1930

Adres-spellingregeling.

Amsterdam, 11 November 1930.

Aan Zijn Excellentie de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.

Excellentie,

Het Bestuur van de Vereniging van Leraren in Levende Talen, vertegenwoordigende meer dan 500 taalleraren in Nederland en Nederlands-Indië, heeft de eer naar aanleiding van Uw aanschrijving in zake de spelling (van 12 September j.l.) het volgende onder Uw aandacht te brengen.

Het Bestuur voornoemd betreurt het niet alleen ten zeerste, dat de spellingregeling in deze aanschrijving vervat tot stand is gekomen, zonder dat daarbij rekening is gehouden met de mening van werkelik deskundigen (de Hoogleraren en Leraren in taalkunde), maar meent in het belang van het onderwijs ook zeer ernstig tegen de strekking van deze aanschrijving te moeten protesteren.

[p. 18]

Naar ons oordeel had bij een dergelik vèrstrekkend besluit de mening van deskundigen zeker zoveel gewicht in de schaal moeten leggen als het advies van terzake niet of minder bevoegden en hadden wij de verwachting mogen hebben, dat Uw Excellentie het oordeel van mannen van wetenschap en onderwijspraktijk niet zonder meer voorbij zou gaan. Ons Bestuur is stellig overtuigd, dat daardoor een voorschrift is gegeven, dat in de praktijk onuitvoerbaar zal blijken en dat, in stee van eenheid te stichten, de verwarring op spellinggebied nog zal vergroten,

Behalve de argumenten, die in de Nota van Prof. Dr. C.G.N. de Vooys (van 12 Junie j.l.) te Uwer kennis zijn gebracht en waarmee wij ons ten volle verenigen, meent het Bestuur uit vele bezwaren en vragen nog enkele onder Uw aandacht te moeten brengen.

In bedoelde aanschrijving wordt gekommitteerden geboden de spelling van het schriftelik werk der eindexamenkandidaten volgens twee systemen te beoordelen:

a. het systeem-De Vries en Te Winkel,

b. het systeem volgens bijlage van de aanschrijving.

Volgens de aanschrijving onder IIb mag de buigings-n bij namen van dieren niet worden weggelaten, als woorden voor het mannelik en vrouwelik dier naast elkander staan. Hieruit volgt, dat men, over een domme vrouwelike persoon schrijvend, voortaan moet spellen: ‘Met dien ezel is niets te beginnen.’

Volgens dezelfde regeling is een vrouwelike sprinkhaan of kemphaan in het vervolg als ‘mannelik’ te beschouwen.

Voortgaande zal men van bovengenoemde vrouwelike personen moeten schrijven: ‘Zijn vorderingen blijven onvoldoende.’

Moeilikheid rijst ook omtrent de vormen der en des. De strekking van genoemde regel is, dat bij woorden die geen natuurlik geslacht hebben (of waarbij dit niet duidelik spreekt), het lidwoord enz. niet verbogen wordt; de konsekwentie is, dat bij die woorden de vormen der en des vervallen. Het zal in ieder geval moeilik zijn de leerlingen duidelik te maken, waarom de stand der tong goed, de bloemen der tuin verkeerd is, zonder toch telkens weer de begrippen genus en sexe tegenover elkaar te plaatsen.

In dit verband vestigen wij Uw aandacht op het ernstig bezwaar, dat de regel onder IIb de taalleraren herhaaldelik voor de pijnlike taak zal plaatsen, in de klasse te spreken over sexuele onderscheidingen. Dergelike biologiese onderwerpen blijven beter buiten het taalonderwijs.

[p. 19]

Krachtens de aanschrijving onder III richt men zich bij de ‘voornaamwoordelike aanduiding’ naar het beschaafde taalgebruik. Imperatief wordt hierbij voorgeschreven, dat men zal schrijven: ‘Is de kachel aan?’ - ‘Neen, hij is uit.’ Maar: ‘Die soep is erg warm; ze (of ook hij) is anders lekker.’

Het is dus blijkbaar de bedoeling dat dingnamen met hij en stofnamen met hij of ze worden ‘aangeduid’. Maar dit is niet volgens het beschaafde spraakgebruik, waar men afwisselend in beide gevallen hij, ze (of het) gebruikt.

Het trof ons dat een ‘regeling’ van de voornaamwoordelike aanduiding van abstracta ontbreekt. Menigeen zal zich afvragen, hoe het beschaafde taalgebruik op dit belangrijke punt is.

Voorts ontbreekt onder III elke aanwijzing omtrent het gebruik van andere aanduidende voornaamwoorden als hij en ze. Stilzwijgend mag dus verondersteld worden, dat ook dit zich naar de beschaafde omgangstaal richt. Wij zullen dus voortaan, over dezelfde persoon schrijvend, naast elkaar moeten spellen:

‘Neen, dien heer ken ik niet.’ (regel II)

‘Neen, die ken ik niet.’ (regel III, immers zo wil het beschaafde taalgebruik.)

Met deze enkele voorbeelden is wel voldoende aangetoond, dat genoemde regeling allerlei eigenaardige konsekwenties heeft en dat zij door kinderen niet zonder talrijke fouten zal worden toegepast. Geen enkel wetenschappelik taalkundige zal deze regeling ooit voor zijn verantwoording kunnen nemen.

Hieruit vloeit voort - iets waarvan Uw Excellentie ons de bedenkelikheid zal toegeven - dat deze regeling de leraren dwingt een spelling te onderwijzen, die in lijnrechte strijd is met hun grammaticaal onderwijs. Dit kan niet anders dan gezagondermijnend werken. Immers, worden de leraren verplicht - door de op gekommitteerden uitgeoefende dwang - deze regeling met hun leerlingen te behandelen, dan zullen ze daarbij onvermijdelik de onwetenschappelikheid en onuitvoerbaarheid van de regeringsregeling moeten aantonen. Aan de eis, die aan elke ambtenaar-opvoeder mag gesteld worden, dat hij bij zijn leerlingen de eerbied voor het gezag niet ondermijnt, zal door de leraren ten gevolge van deze aanschrijving wel heel moeilik kunnen worden voldaan.

Tenslotte achten wij de mogelikheid niet uitgesloten, dat door het open blijven van allerlei vragen, de regeling door examinator en gekommitteerde verschillend zal worden geïnterpreteerd.

[p. 20]

Op grond van het bovenstaande verzoekt ons Bestuur Uw Excellentie met aandrang deze spellingregeling, die

1. verwarring zal stichten,

2. onbedoelde konsekwenties meebrengt,

3. wetenschappelik niet te verdedigen is, en

4. de eerbied voor het gezag ondermijnt,

in te trekken en daarvoor in de plaats te stellen een, die aan de eisen van de tijd voldoet en waarvan de konsekwenties door mannen van wetenschap en onderwijspraktijk vooraf ernstig zijn onderzocht.

Namens het Bestuur van de Vereniging van Leraren in Levende Talen,

Dr. G. RAS, Voorzitter.

Dr. W. VAN DEN ENT, Sekretaris.