Levende Talen. Jaargang 1930

Ingezonden.

Geachte Redactie,

Het zij mij geoorloofd te antwoorden op de bespreking, die de heer Kruisinga gewijd heeft aan An Idiomatic Reader for Higher Forms in Berichten en Mededeelingen van September. Voor zoover ik mij herinner is het de eerste maal, dat ik mij aan iets van die aard bezondig. Wel heb ik het twijfelachtig genoegen gehad, meermalen dergelijke artikelen van anderen te lezen, waarbij het mij vaak is opgevallen, dat de beoordeelaar over een enkel, misschien eenigszins zwak, punt van zijn kritiek ‘te grazen’ werd genomen, terwijl de hoofdzaak, waaraan waarschijnlijk niets te redden viel, eenvoudig werd verzwegen. Aangezien dergelijke verhandelingen mij, in een helder oogenblik, wel eens min of meer onvolledig toeschenen, heb ik mij voorgenomen deze methode niet te volgen, maar de punten, die de heer Kruisinga naar voren brengt, een voor een te beantwoorden.

1. De goede dingen: met zorg, zee van tijd, uitvoerig en in het algemeen nauwkeurig, ernst enz. heb ik met groote waardeering gelezen. Ik kan niet ontkennen, dat daar een grond van waarheid in ligt. Bovendien kan een handig uitgever daar, zonder zijn geweten geweld aan te doen, uitstekend gebruik van maken in advertenties. Hij kan over minder gelukkig gekozen uitdrukkingen als ‘volkomen onbruikbaar’ natuurlijk in de haast wel heengelezen hebben.

2. Idiomatic. De heer Kruisinga betwijfelt, of de titel van het boek wel juist is, d.w.z. hij kent het woord ‘idiomatic’ niet in de beteekenis: ‘om er idioom uit te leeren.’ Ik geloof, dat het nog wel door de beugel kan. De Engelsche taal is tamelijk buigzaam. Er zijn niet veel woorden, die men niet voor het woord ‘reader’ kan plaatsen. Er zijn ‘dramatic readers’ (Harrap), ‘patriotic readers’ (by Sir James Yoxall), ‘citizen readers’ (by Arnold-Forster), ‘nature infant readers’ (Cassell), ‘historical, geographical, literary, phonic, wonder, science, narrative’ enz. readers. Er zijn er, in der daad, nog veel meer, maar aangezien de heer Kruisinga zelf vindt, dat de titelkwestie weinig beduidt, en ik het daar volkomen mee eens ben, zullen we dit punt verder laten rusten. Het is nu eenmaal een bekend feit, dat wij Hollandsche taalgeleerden af en toe woorden gebruiken in het Engelsch, die den Engelschman zelf onbekend zijn. Toen ik enkele jaren geleden bezig was aan mijn boekje Engelsch Spreken en Schrijven, en voor de spraakkunstige gedeelten, (die tot de ‘zwakste’ behooren) nogal eens gebruik maakte van Kruisinga's Handbook, nam ik daar o.a. uit over de uitdrukking ‘standing expressions’. (De heer Kruisinga is volstrekt niet de eenige, die deze uitdrukking in zijn spraakkunsten gebruikt). Tot mijn verbazing hoorde ik van Engelschen, o.a., om een bekende naam te noemen, van Mr. A.J. Wyatt, Cambridge, dat dit geen Engelsch is, ‘possibly an Americanism’. Ik heb toen de uitdrukking geschrapt.

3. De voorrede is geschreven in een mengelmoes van Engelsch en een tikje Nederlandsch. Dit is de eenige opmerking in het stuk van den heer Kruisinga, die mij geërgerd heeft. Zij is toch zeker niet grappig? In dat geval zou ik ze graag vergeven hebben. Nu kan ik ze slechts op zijn allerzachtst misleidend noemen. Er staan, als ik goed tel, 18 Nederlandsche woorden in de voorrede van drie en een halve pagina, woorden als: Koninklijk Besluit, Hoogere Burgerscholen, Gymnasia, Lycea, Akte Engelsch Lager Onderwijs, die ik niet wenschte te vertalen. In ons voorbericht hebben wij verzocht om kritiek, vriendelijk en onvriendelijk, of, zooals het er staat: kind and unkind. Maar deze opmerking van den heer Kruisinga is niet ‘unkind’, ze is ‘kinderachtig’.

4. Wij hebben in het voorbericht gezegd, dat The Dutch Cheese gewaardeerd wordt door flinke leerlingen, omdat leerlingen van een 3de klasse weleens geneigd zijn een verhaal of boek gauw kinderachtig te vinden. Misschien kan

[p. 54]

deze opmerking er toe bijdragen, hen nog eens hun oordeel te laten overwegen, voor ze het er één, twee, drie, uitgeflapt hebben. Wij moeten niet vergeten, dat aan leerlingen, die met een vreemde taal beginnen, tamelijk vaak kinderachtige kost voorgezet wordt, en zij daarom wel eens ‘gevaar’ zien, waar geen gevaar dreigt. Zij zijn in dat opzicht als sommige leeraren, die elke glimlach op het gezicht van een jongen beschouwen als een begin van wanorde in de klas.

5. Het Septembervers in September. De opmerkingen van den heer Kruisinga over dit gedeelte hebben mij sterk verwonderd. Is hij werkelijk leeraar geweest? Natuurlijk lees ik een gedicht over September bij voorkeur in die maand. Met mijn tweede klassen leer ik altijd Remember, remember, the fifth of November. op de vijfde November. Ik zou er niet aan denken, het op 5 December te doen. Dan zingen we: Zie de maan schijnt door de boomen, in het Engelsch. Op 29 September spreek ik over Michaelmas Day, en staan er herfstasters op tafel. Ik wacht al jaren lang op een flinke mist in November, om Thomas Hood's ‘No!’ gedicht op het bord te schrijven. Of dacht de heer Kruisinga, dat ik dat op een mooie Meidag zou doen?

Wat die bloemlezing betreft, waar de heer Kruisinga in zijn artikel over schrijft, ik voel er veel voor. Toen ik onderwijzer was, vonden mijn leerlingen en ik het feit, dat Ligthart meegaat met de jaargetijden, en met de bekende feesten, het meest aantrekkelijke in zijn serie leesboeken: De Wereld In.

U ziet, het is geen origineel idee. Maar het is een zeer goed idee, zooals alles, wat de belangstelling wekt van de leerlingen, en tegelijkertijd ons onderwijs kan dienen, goed is.

6. Één gedicht van Shakespeare, enz. Hier begrijp ik volkomen, dat de heer Kruisinga zijn bevreemding uitspreekt. De verklaring had wel in het voorbericht mogen staan. Ze volgt hier:

Vele Engelsche leeraren nemen waarschijnlijk de tijd van Shakespeare, en die van Wordsworth als hun ‘hoofdtijdperken’. De meesten zullen wel doen als ik, en met hun klassen spreken over de paar eeuwen, die daar tusschen liggen. Daar is echter maar heel weinig tijd voor; slechts eenige groote figuren kunnen besproken worden, en slechts enkele regels (hetzij twaalf, veertien, of twintig) gelezen, voor we aan het nieuwe tijdperk beginnen. We moeten kiezen of deelen. Ons urenaantal is beperkt. Willen we de tijd van Wordsworth behandelen? Welnu, dan zullen we, tot onze spijt, Milton, enz. alleen maar even kunnen aanraken. Doch als we Schutt's prachtige Introduction gebruiken, doen we veel beter. Beter ten opzichte van Milton! We lezen eerst 14 pagina's over Milton, en daarna 40 pagina's van zijn gedichten. Het eenige gevolg is, dat we zoo doorgaande, de romantische periode op geen stukken na bereiken.

De heer Kruisinga zegt verder, dat ‘de daaropvolgende kleine stukjes uit een aantal schrijvers van de romantiese periode nauweliks veel nut kunnen stichten’. Het was onze bedoeling, dat deze kleine stukjes een aanvulling zouden zijn van bestaande boeken, als The Romantic Movement van Bouten. Ik herhaal, dat we dat in ons Voorbericht wel eens hadden kunnen vermelden.

7. De behandeling van het ‘idioom’. Dit gedeelte heb ik met groot genoegen gelezen, omdat een zeker euvel hier zoo uitstekend, en waar, beschreven is. Bovendien staat er een opmerking in, die ik heel geestig vond, al was het dan een opmerking, die gedeeltelijk uit puntjes bestond. Het spijt me eigenlijk, dat ik tegen dit gedeelte uit de kritiek op moet komen. Ik ben een oogenblik geneigd geweest het over te slaan, al was het alleen maar om de reden, dat de heer Kruisinga evengoed als ik weet, dat zijn betoog hier heel interessant, maar tegelijkertijd heel onbillijk is. Voor ik begin wil ik zeggen, dat ik die onbillijkheid geen oogenblik heb kwalijk genomen.

In dit gedeelte kan ik heel kort zijn. Het is natuurlijk onzinnig zelf hersengymnastiek te verrichten, en dan te wenschen, dat een candidaat op een examen raadt, welke kunstjes je aan 't uitvoeren bent. Maar dat heeft hoegenaamd niets te maken met wat door ons gedaan wordt. Wij stellen geen vragen: wij deelen mee. Er is dus weinig knapheid noodig, om onze ‘geestelike acrobatensprongen’ te volgen. Zoo zeggen wij op pag. 21: hanky is een afkorting voor handkerchief. Er zijn meer van die vaak gebruikte afkortingen: pram, bijv. voor perambulator, en Zoo, voor Zoological Gardens. Eigenlijk flauw van me, het raadsel, dat de heer Kruisinga als zoo moeilijk voorstelt, zoo maar op te lossen.

[p. 55]

Maar nu blijft een veel belangrijker vraag. De heer Kruisinga heeft volkomen gelijk, dat de aandacht van de lectuur wordt afgeleid door de vele aanteekeningen. Dat er veel ‘idioom’ geleerd moet worden, betwist hij niet. Hij wenscht dit evenwel te bereiken door ‘het nauwkeurig lezen en interpreteren van goedgekozen teksten’.

Ik ben dit tot mijn spijt niet met hem eens. Tot mijn spijt, want ook ik zou het liever doen. Maar zoo langzamerhand heb ik al een veeljarige ondervinding, en daarin heb ik moeten constateeren, dat de heer Kruisinga op dit punt ongelijk heeft. Als ik in de vijfde klas zeg: ‘Herinner je je die uitdrukking niet? Hebben we indertijd gehad in The Wheels of Chance, of in A Christmas Carol’, is het resultaat gewoonlijk een goedig zwijgen, gepaard aan een uitdrukking op de gezichten, die ik mag interpreteeren als: ‘Jij zal het wel weten, ouwe, maar wij niet’. Maar toen ik enkele dagen geleden bij schriftelijk werk in de vijfde klas opgaf het woord ‘very’ te gebruiken als een adjectief, schreven de dit jaar voor het eindexamen gezakte candidaten, die drie jaar geleden met mij The Dutch Cheese gelezen hadden, allen met hartverscheurende originaliteit: on his very doorstep (Id. Read. pag. 15). De anderen, met wie ik het niet gelezen had, schreven niets. Waarom schreven ze niet: It was the very thing he liked? (A Christmas Carol, with notes by E. Kruisinga, pag. 8).

Dit punt wordt wel heel lang, vrees ik. Maar er is toch nog iets. Is de heer Kruisinga wel volkomen eerlijk, wanneer hij de aandacht vestigt op de aanteekeningen, die ‘uitgaan’ van dit of dat woord, en dan neerkomen op andere, en wanneer hij zegt, dat het veel beter is nauwkeurig te lezen? Het schijnt mij toe van niet. Want dan had hij toch behooren te zeggen: ‘Het eerste, volgens mij geheel verkeerde, hebben de schrijvers gedaan in de prozastukken: The Dutch Cheese, Mr. Franklyn's Adventure, en Roast Pig (hier reeds in veel mindere mate). De volgens mij goede methode hebben zij bij alle overige stukken toegepast, met misschien een heel enkele toevallige uitzondering.’

Ik heb dit tot mijn verbazing in het artikel van den heer Kruisinga gemist. Toch moet het zijn aandacht wel getrokken hebben, dat wij bij verreweg de meeste stukken geen geestelijke acrobatensprongen hebben gemaakt. Immers, bij de meerderheid daarvan staan de aanteekeningen naast de text, en een knappe kerel, die in de ruimte naast een regel kans ziet één woord meer te zeggen dan het absoluut noodzakelijke.

Uit mijn laatste opmerkingen merkt de heer Kruisinga, dat wij het geheel eens zijn met zijn beginsel. Dat wij datgene, waarover hij ons aanvalt, alleen maar doen in enkele stukken, omdat wij het daar noodzakelijk vinden. Die stukken komen in het tweede leerjaar (de 3de klas), waarin veel ‘idioom’ geleerd moet worden. Daarna laten wij de methode varen.

Ik herhaal, mijnheer Kruisinga, dat U dit hadt behooren te vermelden. Althans, indien U het heeft opgemerkt.

8. Het nieuwe boek enz. is volkomen onbruikbaar. Heusch niet!

C. VAN HEERIKHUIZEN.

Het is niet mijn gewoonte op anti-kritiek te antwoorden: wanneer een zaak van twee zijden belicht is kan de deskundige lezer zich ook zonder dat een oordeel vormen.

Natuurlijk zijn er in het stuk van Kollega v. Heerikhuizen wel enkele dingen recht te zetten: omdat wij elkaar niet volkomen begrepen hebben. Maar dat komt beter tot zijn recht bij mondelinge behandeling. Ik hoop de schrijver op onze a.s. vergadering te ontmoeten, en te spreken.

E.K.