Levende Talen. Jaargang 1932

Kleine bijdragen tot de Engelse syntaxis.
II.
De Absolute Genitief.

Het is bekend dat de absolute genitief van persoonseigennamen in verscheiden talen, ook in Nederlandse dialekten, veel voorkomt. Voorzover ik weet, is het gebruik bij soortnamen veel zeldzamer. Neemt men zulke soortnamen als de namen van bloedverwantschap, of altans famielieverwantschap, dan is men feitelik nog in dezelfde sfeer als bij de eigennamen. Van der Gaaf heeft onlangs in English Studies een reeks voorbeelden van absolute genitieven gegeven in het oudere Engels, en maakt daarbij de opmerking dat de konstruktie in het Angelsaksies niet voorkomt. Zijn stuk is mij een aanleiding geweest om de vraag te stellen waarom de absolute genitief eerst in het Middelengels opduikt, en tevens: of de tegenwoordige gebruikswijzen niets anders zijn dan een uitbreiding van de oude konstruktie.

Wat de eerste vraag betreft, zou men kunnen wijzen op het feit dat tal van konstrukties die men voor oeroud zou willen houden, en in verwante talen ook vindt, in het Angelsaksies nooit voorkomen, terwijl ze in de Middelengelse periode veelvuldig ‘belegt’ kunnen worden. Dit geldt b.v. van de bijzinnen zonder voegwoord, zowel bijvoeglike (Here is the book you wanted) als substantiefzinnen (I am sure he will help you). Het lijkt aannemelik te veronderstellen dat onze Angelsaksiese teksten de werkelike taal in dit opzicht niet weergeven, doordat de schrijvers te zeer beheerst werden door het voorbeeld van de Latijnse

[p. 233]

spraakkunst. Daar staat echter tegenover dat de teksten toch moeilik alle sporen van natuurlike taal met zo'n onfeilbaarheid zouden hebben kunnen verwijderen. En men moet verder bedenken dat de konjunkties in deze zinnen biezonder bescheiden van omvang waren: þe en þaet. Ik ben daarom geneigd de betrouwbaarheid van onze Angelsaksiese teksten te aanvaarden. Geldt hetzelfde van de konstruktie die hier boven genoemd is? Ik geloof het wel, en des te meer omdat er, dunkt me, ook hier een bepaalde oorzaak is aan te wijzen waarom de absolute genitief in het Angelsaksies minder aannemelik zou zijn dan in het latere Engels. Immers, door de voorbeelden van Van der Gaaf wordt, zij het ten overvloede, duidelik gemaakt, dat de konstruktie oorspronkelik niet anders dan bij kerknamen werd gebruikt; maar van meer belang lijkt mij dat de konstruktie speciaal in voorzetselbepalingen voorkomt. Van der Gaaf geeft geen enkel ander voorbeeld in de lijst van 1300-1450. En nu zou het gebruik van een genitief bij de betreffende voorzetsels vreemd geweest zijn in de tijd dat de substantieven nog een verbuiging hadden, zoals in het Ags. het geval was: innan Sce. Petres zou ongetwijfeld afwijken van de norm. Ik geloof daarom dat wij ook hier de feiten door de teksten gesuggereerd moeten aanvaarden, en de afwezigheid van de absolute genitief in het Ags. moeten verklaren uit de aard van de taal zelf.

De tweede vraag is voor mij niet zozeer interessant omdat wij een antwoord verlangen op een detail van het levende Engels, maar meer omdat wij er m.i. principiëel iets uit kunnen leren omtrent de wetenschappelike waarde van de studie van een levende taal. Als wij de betrekkelik ruime voorraad voorbeelden bij Van der Gaaf bestuderen is er, geloof ik, niet meer uit te halen dan v.d. G. gedaan heeft: een bevestiging van het feit dat de konstruktie al eeuwen lang bestaan heeft. Maar een nauwkeurige beschouwing van de feiten van de levende taal leert ons dat de zaak veel ingewikkelder is. Zo heb ik er in de nieuwe druk van mijn Handbook al op gewezen dat de absolute genitief van namen van verwantschap uitsluitend voorkomt in voorzetselbepalingen, en wel de voorzetsels at en to. Dit schijnbaar toevallige heb ik verklaard als een noodwendig resultaat van de funktie van de konstruktie in het levende Engels; zie Hdbk. 868. Maar ik heb slechts vermeld het ieder bekende feit dat de konstruktie nu ook gebruikt wordt van andere soortnamen, speciaal

[p. 234]

namen van beroepen: the tobacconist's, enz. Daarbij is mij echter een verschil niet duidelik geworden zodat ik er niet op gewezen heb, ofschoon het uit de voorbeelden wel blijkt: het betreft de funktie van de woorden die aan de absolute genitief voorafgaan, zoals de pronomina. Het is bekend dat in een attributieve genitief de voorafgaande pronomina het substantief in de genitief bepalen, zodat in my uncle's house, this man's house, my dient als bepaling van uncle, this als bepaling van man; wil men this als bepaling van house dan moet men de post-genitief gebruiken: this house of my uncle's. Analyseert men nu absolute genitieven als the tobacconist's, a chemist's, etc. dan bevindt men dat de lidwoorden niet tobacconist of chemist bepalen, maar bepalingen zijn bij de genitief; het onderscheid wordt nog duideliker als men de konsekwentie ziet dat deze genitieven kunnen worden bepaald door telwoorden: The Square contained five public-houses, a bank, a barber's, a confectioner's, three grocers', etc. (Hdbk. 870). Hiermee is een verdere stap gedaan die de absolute genitief scheidt van de flexievormen, en inlijft bij de derivatie. En dit leidt tot nog een verdere stap, die in het Handbook wel geïllustreerd is, maar niet in zijn betekenis herkend: men kan de konstruktie ook gebruiken bij meervoudige eigennamen die de famielie (het gezin) aanduiden: at the Jones's (Hdbk. 850), at the Hopes' (ib. 869). In de laatste paragraaf wordt ook nog een voorbeeld gegeven van een beroepsnaam (in the bakers and the sweetshops).

Wij zien uit het bovenstaande dat de oorspronkelik onbeduidende verkorting van een konstruktie heeft geleid tot een middel van gedachte-uiting van betekenis; men vergelijke b.v. de verschillende gedachten uitgedrukt door deze drie konstrukties: Pauline scarcely felt that she was living in the Strettons' house (Hdbk. 906), she was living at the Strettons', she was living with the Strettons. Ten slotte deze ‘principiële’ opmerking: diepgaande kennis van syntaxis zal in de eerste plaats het resultaat zijn van de studie van levende talen.

e. kruisinga.