Levende Talen. Jaargang 1934

Kort verslag van de sectievergadering voor Duitsch op 5 januari 1934.

De voorzitter, Dr. H. Sparnaay, opent te ruim 2 uur de goedbezochte sectievergadering voor Duitsch. Als 1ste punt van behandeling is de verkiezing van drie nieuwe bestuursleden aan de orde. - Op voorstel van den voorzitter wordt bij acclamatie als voorzitter gekozen de heer Dr. G. Ras. Daarna worden, op voorstel van den heer Dr. H. Sparnaay, als nieuwe leden van het bestuur, eveneens bij acclamatie, gekozen de heeren: Dr. C. Brouwer en Dr. A. Meyboom.

De voorzitter gaat nu over tot de behandeling van het 2de punt: Inleiding van den heer Dr. C. Brouwer over: ‘De beoordeeling van de eindexamenvertaling uit het Duitsch.’

De spreker begon met vast te stellen, dat bij de beoordeeling der Eindexamenvertaling tweeërlei factoren een rol spelen, nl.

1e:	die, waaraan men invloed kán toekennen,
2e:	die, welke invloed móeten hebben.

Men kan de maatstaf, die men aanlegt, laten afhangen van den aard der vertaling, de geschiktheid om vertaald te worden. Is de vertaling een vaag dichterlijk stuk prosa, of bevat ze ‘modernarchaïstisch Duitsch’, wat in de laatste jaren wel voorgekomen is, dan zal men bij de beoordeeling veel door de vingers moeten zien.

Ook, als we met een ‘normale’ vertaling te doen hebben, Duitsch bv. van Carossa, of van Hermann Hesse, dat in zijn samenhang door jonge menschen te begrijpen is, waarin gerust een behoorlijk aantal moeielijke woorden en ingewikkelde zinsconstructies mogen voorkomen, dan zal het toe te kennen cijfer in de eerste plaats bepaald moeten worden door het aantal gemaakte fouten.

[p. 30]

Het zal noodig zijn zoo objectief mogelijk te beoordeelen, dus van elk werk een uitvoerig proces-verbaal op te maken en de zwaarte der gemaakte fouten in rekening te brengen volgens een norm, die bij onderling overleg vastgesteld is. De normvergaderingen, die echter uitgebreid zouden moeten worden tot besprekingen tusschen de leeraren van alle scholen met dezelfde deskundigen, tusschen de deskundigen onderling en tusschen deze en de leeraren, wilden ze geheel aan hun doel beantwoorden, hebben in dit opzicht veel goeds gebracht. Een heel goede kant ervan is tevens het feit, dat ze den beoordeelaars bescheidenheid leeren. Subjectieve elementen blijven er steeds, bv. de mogelijkheid, om heel goede, van zuiver taal- en stijlgevoel getuigende vondsten extra te honoreeren.

Men heeft over het algemeen met twee soorten fouten te maken: 1e. die, welke bewijzen, dat een candidaat een woord of uitdrukking niet kent of een zin niet begrijpt (heele fouten) en 2e. die, waaruit blijkt, dat hij niet in staat is het Duitsche begrip in goed Nederlandsch (in den regel op te vatten als aanvaardbaar Nederlandsch) weer te geven. Deze laatste zou hij als ½ f., ¼ f. willen beschouwen, al naardat het begrip benaderd is.

Met verschillende voorbeelden uit de vertalingen van de laatste jaren is dit duidelijk te maken, bv. met de vertalingen voor ‘Wandervögel’, ‘Zureden’, ‘beizukommen’, ‘in panischer Eile’, ‘tauduftende Waldungen’, ‘einer arbeitet fördernd in die Hand des andern’ enz. Het gaat hierbij in den regel niet om een Hollandsch equivalent voor een Duitsch woord, maar om een benadering van het Duitsche begrip en een weergave in Nederlandsch idioom, dat in het geheele verband het best is; het betreft hier dus meestal stilistische fouten.

Over het geheel genomen zal men deze niet zoo zwaar mogen aanrekenen, ook al, omdat men anders geen cijfer zou geven voor het Duitsch, maar voor de kennis en het beheerschen van het Nederlandsch. De geringe tijd, die beschikbaar is voor voorbereiding, is stellig eveneens een belangrijke factor. Wil men het Nederlandsch wel zeer zwaar laten wegen, dan zal men dit ook moeten doen bij vakken als aardrijkskunde, geschiedenis, wiskunde enz. Men zou dus het Nederl. in het middelpunt van het onderwijs moeten plaatsen.

Bij de beoordeeling van de Duitsche vertaling ontspruiten er

[p. 31]

nog bijzondere moeielijkheden aan de verwantschap tusschen beide talen. Tegenover germanismen - de vaststelling ervan is niet altijd gemakkelijk - zal men het best het bovengeschetste standpunt kunnen innemen en zich dus in de eerste plaats moeten afvragen, of het Duitsch begrepen is.

Deze wijze van beoordeeling is ook het meest aanbevelenswaardig, wanneer men te doen heeft met verwaarloozing van grammaticale kwesties en met het gebruik van vreemde woorden. Men verlieze niet uit het oog, dat in sommige gevallen een vreemd woord het Duitsche begrip juister weer geeft dan het Nederlandsche.

Ten slotte zal men bij de waardeering van het gemaakte werk mogen aannemen, dat men bij 10 à 12 fouten nog net voldoende kan geven.

Men kan de groote moeielijkheid van het vertalen uit het Duitsch, waarvoor naast een uitgebreide woordenkennis een fijn gevoel voor het Duitsche taaleigen en een volkomen beheersching van het Nederlandsch vereischt wordt, pas geheel beseffen, wanneer men zelf eerst de vertaling maakt.

Aan de debatten werd door een vijftal leden der vergadering deelgenomen. De spreker beantwoordde de opmerkingen en vragen.

Ten slotte vroeg een der leden, of het niet mogelijk zou zijn, een methodische toelichting te geven van een wijze van vertalen uit het Duitsch in het Nederlandsch voor de klassen 4 en 5 eener H.B.S. - c.q. van een Gymnasium -.

De voorzitter beloofde overweging van behandeling eener zoodanige methodische toelichting voor de volgende Algemeene Vergadering.

Na rondvraag volgde sluiting te ruim half vier.

j.c. de buisonje.