Levende Talen. Jaargang 1935

Duitse letters.

Het is heel goed mogelijk, dat de enquête die ons op de sectievergadering door den voorzitter werd toegezegd, verassingen oplevert. Niet dat ik erg benauwd ben, maar eerlijk gezegd, ik stond toch wel even te kijken van het aantal vingers dat 5 Januari omhoog ging; laat ik zeggen dat het een derde was van het aantal aanwezige wijsvingers; of om precieser te te zijn en de scherpzinnigen onder mijn lezers even voor te zijn, een zesde.

[p. 133]

Een 12 à 15 mensen van de 40 kwamen ons aanduiden dat ze in de klas Duitse letters gebruiken. Even stond ik er van te kijken. Het heeft misschien enige zin eens met 'n enkel woord pro of contra in te leiden. Maar ik zeg vooruit dat de inleiding op contra 't hoofdgewicht zal leggen.

Ik zit hier naast drie jongens, 3e klas H.B.S., 3e klas L.E. en 4e H.B.S.

Ze hebben mij, helaas, niet voor Duits. Ik zeg helaas, omdat zij de duizenden helpen vormen, die mij niet voor Duits hebben. Sapienti sat.

Tot nu toe hebben zij van 5 verschillende docenten Duits geleerd; maar van deze gaf, blijkens hun informaties, niemand Duitse letters. Ook ik geef ze niet.

Maar ik ken ze wel. Ik heb ze in mijn kinderjaren geleerd op de kostschool van Van Rij in Terborg. Daarna op 't Gymnasium in Doetinchem. Toen kwam Groningen. Noch Symons, noch Pol, noch Scholte schreven Duitse letters. In 1910 studeerde ik te Leipzig.

Sievers schreef Latijnse letters, Albert Köster Duitse.

Met intelligentie heeft 't niet te maken. Dat kan men uit de hierboven genoemde namen zien. Noch Sievers, noch Köster waren onnozel.

Meer heeft 't te maken met levenshouding. Misschien met sleur, met traditie. Wij allen hebben onze broodwinning gemaakt (stem achter uit de Wemogelederen: Wie spreekt daar van broodwinning?), van taalstudie en taalonderwijs, wij weten er allemaal zo een en ander van.

Wij weten allemaal dat we 't Sanskrit gelatiniseerd hebben, 't Gotisch, en nog misschien deze en gene onder de talen.

Wanneer de klank primair is, en de klank is primair, dan ziet men waarachtig niet goed in, waarom men zich de ballast van het vreemde letterteken nog zou opladen.

Ik zie niet waarom men niet een vers Homerus aldus kan voorstellen:

Andra moi ennepe mousa polytropon hos mala polla, enz. of een regel Hebreeuws:

bereschith barah elohim éth haschomaim weéth haarets.

De tijdgenoten van Odysseus zullen 't ons niet kwalijk nemen als we er toe over gaan en een groot deel Joden ook niet.

Maar wij zouden van de Duitse letters spreken. Men weet dat

[p. 134]

de huidige Duitse regering de ‘deutsche Buchstaben’ voorschrijft. Dat hebben ze maar te doen. Als daar ook Hooggeleerde heren in meegepraat hebben, dan zullen ze wel niet van de geaardheid van een Sievers zijn geweest.

Ook daar heerst blijkbaar de domheid en we weten dat zelfs Goden tegen haar tevergeefs strijden.

Zoals de Russische post U een brief retourneert, die gij bijvoorbeeld naar Petersburg adresseert - vanwege het feit dat deze stad niet bestaat - zo komt een brief uit Lippstadt geadresseerd naar Overveen - familienaam, Prinz-Mauritslaan en Overveen alles in keurige duitse letters, zeer prompt in Wassenaar terecht en daar schrijft de commies ten postkantore, die 't misschien ook wel bij van Rij geleerd heeft, voor den bode Overveen met letters die hij lezen kan.

Heel juist, zegt mijn vriend, die de Duitse letters op school doceert, dan moeten wij er maar voor zorgen, dat onze postbode ze lezen kan.

Zou 't niet even voor de hand liggend zijn, dat de Duitse afzender dan maar als hij naar 't buitenland schrijft een alfabet gebruikt dat men daarginds wel kan lezen?

Moeten wij zonder meer ‘het terugzetten van de klok’ nadoen?

Ik zou de vraag niet graag zonder meer bevestigend willen beantwoorden.

Het achteruitzetten van klokken is voorshands een zuiver Duitse aangelegenheid, waarmee het buitenland nog niets te maken heeft.

Wij zullen natuurlijk langzaam meegetrokken worden in 't proces, maar voorlopig, zou ik zeggen, mogen we de kat nog wel even uit de boom kijken. We hebben ons juist de laatste 50 jaar een weinig aan de, naar mijn smaak, miserabele Duitse letter ontworsteld. De Nederlandse aard verzet zich tegen die letter.

Ik beweer niet dat wij ze niet moeten leren, maar dat is iets anders dan ze regelmatig gebruiken; om ze te onthouden - ze kunnen te pas komen - zou men af en toe in de klas een paar regels met Duitse letters kunnen schrijven; maar daar blijve het dan ook bij.

Een imponderabile zijde van 't probleem lijkt mij deze: de letters liggen ons niet; misschien vindt de Deutsche Mensch ze prettig - ik heb het aantal brillen bij Duitse studenten wel

[p. 135]

eens in verband horen brengen met de Frakturschrift, maar ik weet dat niet - Hollandse jongens moeten ze niet; ze vinden ze onaangenaam.

Die enkeling die wat meer met Duitse geschreven brieven in aanraking komt, die leert ze wel; hij zal zich wel inlezen en inwerken. Onze Hollandse manier van schrijven is ingesteld op ronde penbewegingen. Men kan tegelijkertijd niet zijn hand aan de spitse, scherpe, hoekige Duitse letters wennen; geen enkel individu zal beide lettersoorten met dezelfde sympathie hanteren. Behalve natuurlijk de enkele beidlebigen, en voor die alleen hoeft men de hele schooljeugd niet jarenlang onaangenaam te zijn.

LEO STRAUS.