Levende Talen. Jaargang 1935

Cadet, jeune fille, lundi.

Cadet. Tot de weinige dingen, welke de meeste mensen bijgebleven zijn uit het onderwijs in de franse taal dat ze in hun jeugd genoten hebben, behoort het woordje cadet. Cadet -

[p. 199]

jongste, dat wèèt men ten minste: Le frère cadet - de jongste broer. La fille cadette - de jongste dochter. Zo staat het sinds lange jaren, in alle leerboeken waarbij jong Nederland opgroeit.

Toch is cadet - jongste onsoliede kennis, en de leerboekjes doen verkeerd met deze incorrecte formule elkaar na te schrijven. Want het woord cadet betekent altijd jongere, al kan het ook in zeven van de tien gevallen vertaald worden door jongste.

Als er twee jongens in éen gezin zijn, is de jongere vanzelf de jongste, maar zodra er meer zijn, betekent cadet nooit anders dan de jongere. De jongste is dan le dernier of le plus jeune. Zo vinden we het in de practijk van het leven: Van de drie dochters van M. Untel is Mlle A. l'aînée, Mlle D. la seconde of la cadette¹⁾ en Mlle C. la dernière of la plus jeune.

Zo vinden wij het ook terug in de boeken:

In Les Souvenirs de Marie Samary vind ik: Ma grand'mère Suzanne Brohan, eut quatre filles. Augustine l'aînée, deux jumelles dont l'une Elisa fut ma mère et qui vécurent toutes deux loin du théâtre, enfin Madeleine, la plus jeune. (Nouvelles Littéraires, 21-7 '34). En verder: Une grosse femme mariée à un entrepreneur dont elle eut trois garçons. Mon mari entra comme professeur du plus jeune garçon. (N.L. 28-7 '34).

En elders: Nous avons laissé le père Calas en affaires avec les femmes de Caraman; Pierre son fils cadet parcourait les rues de Toulouse à la recherche d'un cheval de louage.... Le plus jeune des fils Calas, âge de 22 ans, faisait un stage dans une maison de commerce de Nîmes.

Alex Coutet, Jean Calas, roué vif et innocent.²⁾

(Musée du Désert, 1933).

In de overigens uitstekende en alleszins aanbevelenswaardige Leercursus voor de Fransche Taal van Corbeau en Waanders (bij Thieme, Zutfen) vindt men op p. 27 van Deel I A deze zinnen, die heus precies fout zijn: ‘j'ai deux frères: P. et G.; P. est l'aîné, il a quinze ans; et G. est le cadet, il a dix ans.’³⁾ 't Moet zijn: ‘je suis le cadet et G. est le plus jeune

1) puîné(e) is vrij ongebruikelijk.

2) Voici l'état civil des enfants de Calas: Marc-Antoine avait 29 ans au moment des événements; Pierre 28 ans; Louis 26 ans; Donat-Louis 22 ans.

3) Les 13.

[p. 200]

(le dernier)’. Natuurlijk zou ‘G. est mon cadet’ ook goed geweest zijn.

Het is van belang dat onze schoolboekjes het woord cadet blijven geven, maar als standaard-vertaling moest (en moet) er naast staan jongere.

Jeune fille. Dat we meisje niet met fille moeten vertalen, is iets dat men niet genoeg herhalen kan. Geen fout choqueert een Fransman of Française meer dan deze, en zelfs in kringen waarin men het met de verbetering van fouten niet zo heel serieus neemt, wordt deze fout konsekwent verbeterd.

Vroeger echter werd fille zonder meer nog heel veel gebruikt voor dochter. Mademoiselle votre fille was: uw dochter.

Uit lectuur, maar vooral uit particuliere correspondentie en uit gesprekken is mij gebleken dat, zelfs in de betekenis van dochter, fille aardig begint terrein te verliezen. En ik heb op mijn jongste reis in Frankrijk verscheidene vrouwen ontmoet die zeiden ma jeune fille. ‘J'ai ma jeune fille qui fera la course pour vous avec plaisir.’

Lundi. Martinon zegt in Comment on prononce le français (p. 145): Mais le point capital à propos de la nasale un, c'est de ne pas la prononcer in! On entend in jour, in homme. Heureusement ce n'est pas encore chose très fréquente chez les gens qui ont quelque instruction; mais il est peu de fautes plus choquantes.’

Over de kwestie in 't algemeen zal ik me niet uitspreken. Quelqu'in klinkt ook in mijn vreemdelingenoor ordinair. Maar voor één in = un moet ik in ieder geval opkomen: 't is die van lundi. Verleden jaar was ik met mijn gezin in een pension de famille in de buurt van Saint-Malo. De patronne, de chauffeur, de kamermeisjes niet alleen, maar alle gasten (een kapitein van het leger, een bankier uit Versailles, een wijnbouwer uit Bourgogne, een hoofd van een school uit Chartres) zeiden lindi. En toen ik enkele jaren het genoegen had M. Julien Green in Amsterdam te ontmoeten, frappeerde het me onmiddellijk dat ook die herhaaldelijk lindi uitsprak.

Bloemendaal.

J.W. MARMELSTEIN.