Levende Talen. Jaargang 1937

Leerboeken.

Nieuwe Nederlandse Poëzie, verzameld door H. Godthelp. J.B. Wolters - Groningen, Batavia. 1936. Drie bundels, ing. ƒ 1,25, geb. ƒ 1,50.

Bij het samenstellen van een bloemlezing zullen voorlopig nog wel zoveel persoonlijke motieven een rol spelen, dat een beoordeling vooralsnog onmogelijk is, tenzij deze een absolute veroordeling zou moeten worden op grond van zeer aanwijsbare vak- of onderwijskundige fouten. Geen van beide zijn in deze bloemlezing te vinden; collega Godthelp is onmiskenbaar een man van smaak, althans volgens mijn smaak, en bij de gedichten die hij verzamelde zijn, dunkt me, voor ieder docent wel een aantal te vinden, die hij tot genoegdoening van zijn leerlingen en zichzelf kan behandelen. Een methodisch begin van deze bundels is, dat ze in opvolgende werkelijke of vooronderstelde moeilijkheden een klein aantal dichters behandelen: het willekeurig graantjes pikken, zoals dat in de meeste bloemlezingen gebeurt, heeft met methodiek niets uitstaande, tenzij men de historische volgorde of de soorten onderscheiding een methodische grondslag wenst te noemen, waarop men een onderwijs kan samenstellen, dat de jeugd graag voor literatuur maakt. Ik meen evenwel, dat ‘academische’

[p. 80]

grondslagen, zoals genoemde twee, geen enkele grond hebben voor ons onderwijs aan de middelbare scholen en we zullen moeten gaan zoeken in de richting door de heer Godthelp ietwat weifelend ingeslagen: er dient nog onderzocht te worden, wat de leerling wenst, wat hij verdragen kan, wat de docent kan geven en wat het leven eist. Het wordt tijd, dat het middelbaar onderwijs zich op deze dingen bezint, opdat we nu eindelijk eens niet alleen kunnen gaan spreken over, maar ook werken met een literatuuronderwijsmethode, die gebaseerd is op doelmatige grondslagen. Ook met deze Nieuwe Nederlandse Poëzie blijft het onderwijs nog een persoonlijk geliefhebber, waarvan de ‘gezelligheid’ o.a. afhangt van de mate, waarin de docent zich in de geestelijke behoeften van zijn leerlingen kan verplaatsen en dit is o.a. weer afhankelijk van de graad van zijn frisheid en geestdrift. Het lijkt me, dat collega Godthelp ze beide in voldoende mate bezit.

Tabellarisch Overzicht van de Vier Literaturen, door A.J. Schneiders en P.H. Greiner. 's-Gravenhage, G. Naeff. 1936. ƒ 0,40.

Deze tabel is een schuchtere poging om bij het middelbaar onderwijs te breken, althans wat de literatuur betreft, met onze verouderde methodiek; in feite ging Van Leeuwen in zijn Systematisch synchronistisch Overzicht achter de Korte Schets reeds verder door er de ‘aanverwante wetenschappen’ in te betrekken, wat consequenter en vèrstrekkender ook noodzakelijker, maar voor het ogenblik minder geschikt is, omdat we in Nederland nu eenmaal uiterst voorzichtig voorwaarts gaan en een plotselinge overgang van associatie- naar totaliteitsonderwijs ons van de wal in de sloot zou helpen, vrees ik: ook op de resultaten van ons onderwijs kan met onwillige honden kwalijk gejaagd worden, tenzij men uiterlijke resultaten te verkiezen acht boven innerlijke waarde. Intussen is het wetenschappelijke, didactische en sociale eis, dat we de onderwijsklok op die van de maatschappij trachten bij te zetten. Dat de collega's Greiner en Schneiders hierbij de helpende hand reiken verschuldigt hun onze dank.

Deze tabel lijkt me geschikt, zo ze door willige handen wordt gebruikt: in de eerste plaats dienen we er rekening mee te houden dat de samenstellers een eerste poging wagen, in de tweede plaats dat ze uit verschillende mogelijkheden een keus hebben moeten doen. Ze zullen ons in een buitenschoolse bespreking zeker toegeven, dat de pijlen in sommige gevallen ook in tegengestelde richting hadden kunnen geplaatst worden. Bepaald een fout acht ik het, dat ze, als in vele leerboekjes, het rationalisme tabellarisch bij de romantiek afsluiten instee van ze in een gedeeltelijk dubbele kolom te laten samenlopen; dit zal visueel weer het wanbegrip bevorderen, dat deze ‘bewegingen’ elkaar opvolgen als de werkploegen in een continuebedrijf, terwijl hier juist zo'n bij uitstek geschikte gelegenheid is om onze leerlingen op een ‘synchronistisch’ verschijnsel te wijzen - óok in de tabel. Hier moeten bij een mogelijke volgende druk de technische ruimtebezwaren op de éen of andere wijze overwonnen worden.

Men kan deze tabel op verschillende wijzen gebruiken:

Mogelijk is eerst enige werken te lezen en daaraan een bespreking van de algemene, door de gelezen werken gemanifesteerde verschijnselen vast te knopen aan de hand van de tabel.

Meer gewenst en in de geest der samenstellers en der totaliteits-idee is, eerst de algemene verschijnselen behandelen aan de hand van de tabel en

[p. 81]

andere illustratieve leermiddelen en daarna het besprokene in éen of meer werken te controleren.

Het beste gebruik kan verkregen worden, wanneer we de staketsels van onze taalvakken opruimen om gezamenlijk een talenvak te scheppen en o.a. een programma opmaken voor hèt literatuuronderwijs, zoals ik dat in Paed. Studiën, Mrt. 1928 in beginsel heb aangegeven. Daarbij zal een soortgelijke tabel als deze ons uitgangs- en eindpunt kunnen zijn en ieder van ons zal weten wat hij in het geheel en voor het geheel te verrichten heeft.

R. KUITERT.