Leven van Lutgart

(1899)–Anoniem Lutgart, Leven van– rechtenstatus


VIII. Van din dat hare vertogt wart dat die Tatren in dit lant nit comen en souden. Tin selven tide, int ander ijner Dat naest was comende, alse ons daer Ga naar margenoot+Die vite segt ende alse u somen Noch wel gedinkt, so waren comen 1405[regelnummer] Die Tartarine, en vole verwatenGa naar voetnoot1 Ende een horribel utermaten Ute Oriente in Hongeriën, Dat Turkelant ende al Rossië, Al Prucen dore ende al Polanen, 1410[regelnummer] Al Hongerije ende oc bat daenen Die marchen tote in Beijerlande Dorwoestte; want die Godes ande Also gewroken moste sijn. Nu laet u noch en lettelkijn 1415[regelnummer] Van derre wraken seggen voert; Al hebdijt some wel gehoert, Masschin gi some en hebbets nit Vernomen, want het was geschit Eer u memorie ochte leven 1420[regelnummer] Masschin ter werelt wart gegeven. Nu hoert hoe Got, die mach gebieden Al dat hi welt, mettesen lieden Sine ande wrac op die sonderen; Mar nit ne can ic u vercleren 1425[regelnummer] Waeraf ontfine begin ende inde, Want ics gescreven nit ne vinde, Dat okison van derre wraken. Tin tiden doe den inde naken Began Lutgart, die Godes brut, 1430[regelnummer] So quam dat volc gewaden utGa naar voetnoot2 Alse een tempeest met groter vart Dat man noch wijf en hef gespart,
[pagina 161]
Ga naar margenoot+Noch kint noch kraet, no clerc no pape, Dat beide riddere ende knape, 1435[regelnummer] Beide oude metten ijongen al Versloch, so dat negheen getal Der liede en was die si verwonnen; Si doedden moneke ende nonnen, Kanoneke ende regulire. 1440[regelnummer] Noch daden meer die felle ghire: Si bornen kerken ende clusen; Van clostren ende van godshusen Si makden stalle ende oc tavernen; Dis hen ne conden nit gewernen, 1445[regelnummer] Noch hen ne dorsten nit verbeiden, Want sise onssagen ende onttrieden, Noch patriarken, noch elite Met bannen noch met interdite, Noch met geboden, noch met kruchte. 1450[regelnummer] Want die daer bleven in die hachte, Waren si papen ochte clerke, Waest in capellen, waest in kerke, So mosten sonder wedertale Der doet gesmaken. Mur die wale 1455[regelnummer] Bedachten hen, si lieten al, Ende over berch ende over dal, Ende over bosch ende over heide Ontflowen, want die lange beide Dengenen sette in aventuren 1460[regelnummer] Die daer sijn leven wilde ontfuren. Dos wrac tin tiden Got sine ande Op al degene van din lande, Ga naar margenoot+Beide op die arme ende op die rike, Met lieden die se ijammerlike 1465[regelnummer] Mesfurden ende slogen doet, Dat schade was ende ijammer groet. Mar doe die felle Tartarine Dos waren comen in saisineGa naar voetnoot1 Van al din lande ende in tebroken 1470[regelnummer] Bi Gods gedoege ende ongewroken, So quam gevlogen die nimare Die menegen warp in groten vare In Alemaigne ende in Brabant; Oc sprac men tote in Ingelant, 1475[regelnummer] So dedt in Vrankerike al mede Van derre wraken, die Got dede In Prucen ende in Hongerië; So dedt al tote in Lombardië; Ende in die werelt overal 1480[regelnummer] Was so vermart dat ongeval, Dat beide in dorpen ende in staden Die vreese van dire ongenaden Materie gaf van groten sorgen; Want noch in vesten, noch in borgen, 1485[regelnummer] Noch in battaillien, noch in stride En waende nimen an din tide Sijn lijf ontdragen, quamen voert Die Tartarine ochte in die poert, Ochte in die stat, ochte in din lande, 1490[regelnummer] Daer men onssach die Godes ande, Die menech herte makde swar. Mar doe die commerlike vaer Ga naar margenoot+Die werelt hadde also verssagt, So quam t Aiwires toter magt 1495[regelnummer] En Godes vrint, en predekare, Din oc sijn herte was in vare Van derre wraken ongehir; Dis pauss penitencijr Die bruder was ende hit BernartGa naar voetnoot1 1500[regelnummer] Die goede man was so vervart, Dat hi van verren quam gestreken Ende al te voet die maget spreken; Want hi wel waende an haren warden Van allen saken, die so varden 1505[regelnummer] Sijn herte binnen, trost ontfaen. So heft hi sider oc gedaen So dat sijs bleef in sinen prise. Nu hoert in welkerhande wise: Doe hi t Aiwires binnen quam 1510[regelnummer] Ter fermerijen wert hi nam Din wech mettin geselle sijn. Daer hebben si die maget fijn, Lutgarden, vonden an din tide, Die harre comsten was so blide, 1515[regelnummer] Dat si din willecome gaf Hen beiden, daer si weder af Van gruten die antwerde ontfine. Daerna die bruder sitten ginc So na der vrowen, dat hi mochte 1520[regelnummer] Hare al ontdekken dat hi sochte Ende om wat saken so ververt Hi was tin tiden: ‘Maget wert,’ Ga naar margenoot+Sprac hi, ‘Lutgart, die Gods vrindinne, Dat mi mescomt, met droeven sinne 1525[regelnummer] Comic u clagen. Aï mi! Hebdi vernomen, maget vri, Hoe Got die werelt emmertoe Met ere wraken ongheroe Begint te plagene overal? 1530[regelnummer] Hebdi vorhort dat ongeval, Die grote wrake ende dat verdrit Dat in Pollanen nu geschit, In Turkelant ende in Rossië, In Prucen ende in Hongerië, 1535[regelnummer] Ende hir bat naer in andre lande? Hebdi verstaen hoe Got sine ande
[pagina 162]
Wrekt over rike ende over arme, So es wel recht dats u ontfarme; Want over waer so segt men dat 1540[regelnummer] Dat muur noch veste en can die stat Beschermen, die die Tartarine Besitten; mar al sonder pine Si worpen borch ende oc kasteel Ter neder, so dats nit geheel 1545[regelnummer] En can gebliven noch onstaen. Oc horic seggen dat si slaen, Dat si belopen, al te doet So dat noch prinsche, noch genoet, Baron noch ander hoge man 1550[regelnummer] Sijns selves leven daer en can Ontdragen, welt hi comen voert. Noch hebbikker meer af gehoert: Ga naar margenoot+Si doeden moneke ende papen; So wie so daer hem laett betrapen, 1555[regelnummer] Si bischop, deken ochte elijt, Hi heft vollevet sinen tijt. Noch segt men van din Tartarinen Dat si tormenten ende pinen Die vrowen van religione, 1560[regelnummer] Ende hen ne schamen nit te doene Onwerde, lachter ende schande Din Godes bruden achter lande Die in abdijen sijn begeven; Want selker nemen si dat leven, 1565[regelnummer] Die andre vaen si ende binden, In welker stat dat sise vinden. Oc don noch meer die bose liede: Si wusten al met groten nide Kapellen, clostre ende closen; 1570[regelnummer] In kerken ende in Godes husen, Daer Got tevoren was gelovet, Daer don si, dinc die mi ongrovetGa naar voetnoot1 Te seggene, evel ende quaet Dat ijammer es ende overdact. 1575[regelnummer] Dos heft begonnen Got, die Here, Te plagene utermaten sere Van Prucen dat verwende lant; Dos laett regneren din viant Got in die werelt met gedoege. 1580[regelnummer] Mar warumme ic u dit betoege, Salic u seggen, vrië maget, Want gi die gracie hebt beijaget, Ga naar margenoot+Dat Got, die ewelike vader, Volgt uwer herten wille algader. 1585[regelnummer] So dunkt mi wel gevoege sijn Dat gi u herte, maget fijn, Met starker beden sonder sparen Te Gode wert laett henen varen Te biddene over dese noet, 1590[regelnummer] Dat Got, die alle dinc geboet, Van derre wraken late it saen Die werelt weder boete ontfaen, Ende dat hi oc doe wederkiren Dat bose vole, dat quadertiren, 1595[regelnummer] Te lande wert it hastelike; Want hens nijman, noch arm no rike In al dit lant, no man no wijf, Die nit ne waent goet ochte lijf Verlisen, eist dat si volcomen. 1600[regelnummer] Dit hebdi selve wel vernomen Bi horen seggene, alsic wane; Nochtan dat ic u des vermane En mach nit schaden, want ic weet, Al sidi, vrowe, altoes gereet 1605[regelnummer] Te vorderne alle goede saken, Dat u nochtan sal willech maken Van mire beden dat bedit Te biddene over dit verdrit Met enen sonderlingen niede; 1610[regelnummer] Want comen voert die bose liede Die andre lande also verterdden, Wat sal des landes dan gewerdden, Ga naar margenoot+Dat ongelijc din andren es? - ‘Laett u getrostet wesen des,’ 1615[regelnummer] Anwerde gaf die vrowe goet, ‘Dat Got sijns selves wille doet, Want alle dinc doet hi bi saken. Nochtan willie u kundech maken, Her Bernart, here, want gi mi 1620[regelnummer] Gebeden hebbet dat ic si Der werelt onstech mire beden Nu terre noet, dat lange es leden Dat ics began, dis gi mi nu Gebeden hebt; oc seggie u 1625[regelnummer] In rechten trowen, her Bernart, Dat nu gevesstet es die vart Der Tatren van te comene hir. Nu laett, her penitencijr, Hir af gesinken uwen rowe, 1630[regelnummer] Want ic u des sal mine trowe Te pande gheven dat si tsareGa naar voetnoot1 Noch tuwen live en comen hare. Nu sijt in hoegen ende vro, Want die sententie es also 1635[regelnummer] Gegeven iegen die viande Dat si nemmeer die Godes ande En selen wreken tesen tide.
[pagina 163]
Nu sijt in hoegen ende blide, Want sonder twivel ende waen 1640[regelnummer] Si selen weder kiren saen Te lande wert, her predekare. Dit seggie u al oppenbare Ga naar margenoot+Ende sonder twivel, want ic des Ben seker ende wel gewes.’ - 1645[regelnummer] ‘Owi’, antwerde gaf die here, Beide allewege ende emmermere Gebenedijt si, ver Lutgart, Got, die u hevet dese wart Gedichtt tevoren, die gi sprakt! 1650[regelnummer] Want si mi hebben vro gemakt Meer dan ic noit was tevoren, Want ic din hope hadde al verloren Die ic te locenessen wert Gedroch; so was ic oc ververt 1655[regelnummer] Dat mi tongoede al wart dat leven. Nu hebdi mi din troest gegeven Die so verhoeget minen moet, Dat hi mi weder comen doet Te goeden pointe ende al van desen 1660[regelnummer] Int herte binnen sijn genesen.’ Dos sprac die bruder toter maget. Nu willic u al ongevraget Voert seggen watter na geschide: Dat bose volc, die domme liede, 1665[regelnummer] Doe si die Godes ande gnoch Gewroken hadden int gevoch Ende over, gingen si die vart Bestaen, ende toriente wart Si kirden weder sonder beide, 1670[regelnummer] Na die sententie, daer af seide Die maget totin predekare. Aldos gevil dat si nit hare Ga naar margenoot+En quamen, want hen dat verboet Got dor sine edelheide groet 1675[regelnummer] Ende oc bi beden van der vrowen, Die ons verwarf met harre trowen Dat wi ontkommert sijn van desen. Gebenedijt so motsi wesen!	margenoot+ f.280r^o. voetnoot1 Tatren, in het opschrift, zal wel niet in Tartren (d. i. Tartaren) behoeven veranderd te worden; ook Limb. Wijsd. 90 komt tweemalen voor ‘Heydens (Heydenen) of Taters’. (18de eeuw). De vorm staat ook III, vs. 1627. Deze inval geschiedde onder de regeering van Oktaï, zoon van den beroemden Genghis Khan. Oktaï belastte zijnen neef Batou met de verovering van Rusland, dat weldra overweldigd werd (1236). De Mongolen vielen daarna Polen (1240), Silezië, Moravië en Hongarije aan, die schrikkelijk verwoest werden. Verder westwaarts drongen zij niet door en na Oktaï's dood (1243), trokken zij naar Azië terug. voetnoot2 Utewaden is zeldzaam met een pers. als ondw, gewoonlijk wordt het van bloed gezegd in de bet. uitstroomen (uit het lichaam). Iuwaden, van een zwaard gezegd, staat Limb. V, 397 (in het lichaam dringen). [tekstkritische noot]1445 l. verbieden. [tekstkritische noot]1530 l. verhort. margenoot+ f.280v^o. margenoot+ f.281r^o. voetnoot1 d. i. bezit, ofra. sesine. Zoo ook Rose, (fragm. Leipz.) 841. margenoot+ f.281v^o. voetnoot1 Deze predikheer, die later poenitentiarius van Paus Innocentius IV geworden is, had Sinte Lutgart van nabij gekend. Sommige bijzonderheden van haar leven, door hem medegedeeld, werden naderhand in Cantimpré's werk ingelascht. Zie Inleiding: Thomas van Cantimpré en zijne Vita Lutgardis. margenoot+ f.282r^o. [tekstkritische noot]1596 l. niman. - 1615 l. Antwerde. margenoot+ f.282v^o. voetnoot1 d i. ontgroven, waarschijnlijk te grof, te gemeen zijn. Het woord komt nergens elders voor, behalve in dit gedicht; zie III, 3118. Voor de vorming vergelijke men Wap. Rog. 850 ontdinnen, eig. te dun, te zeldzaam zijn, d. i. ontgaan, onbereikbaar zijn, en ontdieren, Belg. Mus. 10, 118, 9, d. i. te duur zijn. Zoo ook III, 2004 ontgroten en ontswaren, d. i, te moeilijk zijn. margenoot+ f.283r^o. margenoot+ f.283v^o. voetnoot1 d. i. weldra, spoedig, binnen kort. Vgl. tsaren (Lanc II, 13879), Stoett in Noord en Zuid 9,174 vlgg., en het meer gebruikelijke saermeer (tsaermeer, tjaermeer), o.a. II, 6749. Tsare noch en heeft hier de bet. van niet nog, niet meer (bij uw leven). margenoot+ f.284r^o. margenoot+ f.284v^o.

Vorige Volgende

VIII. Van din dat hare vertogt wart dat die Tatren in dit lant nit comen en souden.