Leven van Lutgart

(1899)–Anoniem Lutgart, Leven van– rechtenstatus


Ga naar voetnootkritXVIII. Van din dat si van erterike schit ende op welken tijt. 3775[regelnummer] Nu es die abt enwech gevaren. Nu laett ons kiren daer wi waren Eer wi dit dicht van hem begonnen, Dats daer wi seiden dat die nonnen Groet ijammer dreven doe si sagen, 3780[regelnummer] Dat emmer moste in corten dagen Lutgart des lijfs en inde ontfaen. Nu siwi daer: mar laett ons gaen Met staden voert, dis biddic u, Want wi den tide naken u 3785[regelnummer] Dat ic geleiden moet die vrowe Ga naar margenoot+Ter doet wert, dis ic groten rowe Itoe gevule int herte binnen. Idoch so wil ic nu beginnen Te seggerie hoe si henen schit, 3790[regelnummer] Want ie die verste langer nit En can getrekken; nu hoert dun: Doe sos ten inde wert began Lutgart te gane ende si der doet Was nakende, alle ijammer groet 3795[regelnummer] Die nonnen makden ende seer, Alsic u seide en lettel eer. Daer was dat karmen harde ghingeGa naar voetnoot1; Si karmden alle sonderlinge, Ende elke also bedroefde hare 3800[regelnummer] Alse of Lutgart har moeder ware. Daer was gewent, daer was geserowen. Met karitaten ende in trowen Was daer gedint der Godes brut; Si quamen in, si gingen ut. 3805[regelnummer] Al dat Lutgarden it te vromen Ochte it te baten mochte comen, Dat was met staden so gedaen Dags elke en danken heft ontfaen, Want elke wasser toe gereet: 3810[regelnummer] Die eene brac, die andre sneet, Ene andre temperde een ghelafGa naar voetnoot2,
[pagina 184]
Ene andre dat der vrowen gaf Als si gelavet wesen woude. Dos dinden beide ijonge ende oude, 3815[regelnummer] Meerre ende mindre sonder wanc Ga naar margenoot+Vrowen Lutgarden even lanc Dat Got gesparde har werde lijf; Want daer ne was no man no wijf, Conveers noch monek, hem en dochte, 3820[regelnummer] Opdat hi it der vrowen mochte Gedienen daer si dranc ochte at, Dat hi moste emmer dis te bat Gevaren, want si souden laten Deelechtech sijn der karitaten 3825[regelnummer] Ende alles goeds ende alre vromen, Die hare ic was van Gode comen. Dos lach die vrowe ende al denghenen Die quamen ende ghingen henen, Dat Godes wart sprac sonder mide 3830[regelnummer] Ende ongespart tote an den tide Dat hare ontgeven wart die macht Van sprekene ende het hare ontfacht, Dat was tin nasten donresdage. Doe wart Lutgarden alle clage, 3835[regelnummer] Ende al geroep, ende al gelut Benomen, want har spreken ut Dis selves dages es gegaen. Want doe collacie was gedaen, So quam Sybilie daer si lach 3840[regelnummer] Van buten in, want sise plach Begoemen ende hars nemen ware. ‘Sybilie,’ sprac die Godes kare Doe sij verhoerde ende si vernam Dat daer Sybilie gaende quam, 3845[regelnummer] ‘Mine utverkorne, comt bi mi Ga naar margenoot+Hir sitten, want ic ende ghi Saen terre werelt scheeden selen. Daeromme willic u bevelen Den hogsten coninc, onsen Here, 3850[regelnummer] Die met hem selven emmermere Motu vergelden al dat goet Dat gi gedaen hebt ende doet Mi, armer weesen, dagelike. Dae motu Got van hemelrike 3855[regelnummer] Daer boven in dat lange leven Te loene hem selven over gheven, Want ic tevollen nit ne can U dis gedanken. Nu sijt dan Bevolen Gode ende onser Vrowen; 3860[regelnummer] Ende allen santen, die beschowen Dat Gods anschin, bevelic u; Want hets genakt der wilen nu Dat ons die doet hir scheeden sal. Got, die iugeert die werelt al, 3865[regelnummer] Motu ontfaen in sijn geleide!’ Doe gaven een versuchten beide Sybilie ende ver Lutgart, So dat die trane al ongespart Hen beiden sepen op die wangen 3870[regelnummer] So rasch, dat harre engheene in langen En conde en wart gespreken nit. Wat wondre das? Want die besit Wat an dat scheeden hen gelach, Wel sonder twivel weten mach 3875[regelnummer] Datt amperGa naar voetnoot1 was in wederside. Ga naar margenoot+Idoch die Gods gebenedijde, Lutgart, dis droevens hare onttoech, Want het der silen lettel doech, Al eischet over recht die moet, 3880[regelnummer] Die bi naturen droeven doet Die herten daer die minne in levet, Alse hen dat scheeden hir ontgevet, Daer si met trowen resten in. Dis lit die maget haren sin 3885[regelnummer] Getrostet sijn van din gescheede. Mar dis Sybilie noch met leede Int herte binnen dat verdroch, So sprac die vrowe: ‘Hets nu gnoch, Sibilie, laett u droeven staen; 3890[regelnummer] Al motic van u scheeden saen Ende u begeven metten live, Ochtic u metter silen blive Getrower dan ic was tevoren, So hebdi lettel goet verloren. 3895[regelnummer] Laett u getrostet wesen dan; Got, die ons beiden goedes an, Hi sal int eewelike leven Die sameninge ons weder geven. Mar hoert, Sybilie, wat ic u 3900[regelnummer] Met corten warden segge nu, Want schire ic sprake leggenGa naar voetnoot2 sal: Die closter van Aiwires al Van santen ende van santinnen, Ende oc van vrowen, die hir binnen 3905[regelnummer] Tin Godes dinste gheechent waren Ga naar margenoot+Ende sijn ter feesten wert gevaren Van hemelrike, es nu so vol, Dat cume en winkel ochte en hol Es idel bleven, daer en si 3910[regelnummer] En heilege in, die alle mi Festeeren comen ende selen Die henenvart van mi bevelen
[pagina 185]
Gode, onsen eeweliken vader, Ende op geleiden allegader 3915[regelnummer] Ter feesten wert van hemelrike Din gheest van mi, daer eewelike Hem es geloft te spanne crone. Nu segget dan, dat u Got lone! Sybilie, die verkorne mijn, 3920[regelnummer] Din vrowen die hir binnen sijn, Din ouden ende din ijongen beide, Dat se in der iegenwerdech heide Der Godes vrint hen so bedragen Met eeren, dat si hars gewagen 3925[regelnummer] Te Goede ende si hen das beloven In Gods presentie ghinder boven.’ Dit waren dalre ijoncste wart Die terre werelt sprac Lutgart, Die utverkorne Godes brut. 3930[regelnummer] Mettesen warden so ginc ut Der vrowen spreken altemale, Want si met pinen dese tale Volsproken heft ende over macht. Dos bleef si liggende al din nacht 3935[regelnummer] Ende oit sider sonder sprake; Ga naar margenoot+Mar blide, in hoegen ende in wake. Te Gode wert so scheen si wel Met eenechheiden; want nit el En gaf te merkene har ansichte 3940[regelnummer] Dan dat met gheestiliken lichte Har herte binnen was onsteken Dos lach die maget sonder spreken Al toten nasten saterdage. Acharme! hoe node ic dis gewage, 3945[regelnummer] Al motic mi geninden das, Die dach Lutgarden gheechent was Hars lijfs tontfane en salech inde! Die dach hi warpse utin ellinde Van alre werelliker noet; 3950[regelnummer] Die dach hi tracse dor die doet Int onvergangelike leven; Die dach Lutgarden heft gegeven Dat lange licht, dat se eewelike Beschinen sal in hemelrike, 3955[regelnummer] Want Got hare alles goedes an Dis dages, alsic u began Te seggenè; ende alse ons velijt Die vite, ontrent die vespertijt, So heft hare ogen wide ontploken 3960[regelnummer] Die Godes brut, die si beloken Hadde over menech ijar gedregen. Mettin so wilde Got gewegen Din gheest op wert, dats wale in schine. Daeromme ontploec se sonder pine 3965[regelnummer] Die Gods vrindinne, ende also saen Ga naar margenoot+Als si die ogen hadde ontdaen, Die staende bleven oit sent Ontploken wide alse of si blent Geweist en hadden noch tevoren 3970[regelnummer] Hars siens no meer no min verloren, So schit die sile in Godes name Ende ongestoert van din lichame, Ende es gevaren met geleide Der ingle ende der sante beide, 3975[regelnummer] Die daer van Godes halven waren Geleiden comen thenenvaren Der Godes brut, wel salechlike Ter blischap wert van hemelrike. Daer wert Lutgarden gheest gedaen 3980[regelnummer] In die possessie ende ontfaen Met groter ioyen, daer se mede Har brudegoem festeren dede Die harre comsten blide was. Daer songen Deo graciasGa naar voetnoot1
[pagina 186]
3985[regelnummer] Beide ingle ende seraphine. Oc quamen voert die magedine, Ende alle songen met geninde Dat regnum mundi toten inde, Ende alle seiden : ‘Maget fijn, 3990[regelnummer] Ons motti willecome sijn, Want wi uwe salech heit begeren!’ Oc quamen voert die marteleren Met roden stolen ghachemmeert; Van hen so wart gessalueert 3995[regelnummer] Lutgarden gheest met groten goeme: Ga naar margenoot+‘Gode, alre magde brudegoeme, Ende oc ons allen, maget vri, Sijt wellecome, spraken si; Gebenedijt si Got, die Here, 4000[regelnummer] Beide eewelike ende emmermere Die a gesament heft met ons!’ Darna begonstense een respons Der silen teeren van der nonnen, Dat veni sponsa was begonnen, 4005[regelnummer] Oc quamen voert die confessore, Die Godes vrint, die seniore, Die wilen na den Godes danc Gepoeget hedden sonder wanc Ende oc na deewelike vrome, 4010[regelnummer] Ende alle seiden: ‘Willecome, Gebenedijde Godes brut!’ Daerna so makdense een gelut Met stemmen clar ende onbedwongen Ende alle teenengader songen 4015[regelnummer] En liet dat pulchra facie Beghint sed pulchrior fide; Dat songen si der vrowen teeren. Oc quamen voert die werde heeren, Die Gods apostlen algemeene, 4020[regelnummer] Ende alle seiden: ‘Maget reene, Groet willecome ons motti wesen!’ Oc was gesongen daer van desen Ihesu, corona virginum; Ende o Lutgardis, speculum 4025[regelnummer] Dewangelisten songen na. Ga naar margenoot+So daden audi, filia, Die patriarken, die daer quamen Mettin propheten altesamen; Ende alle grutten blidelike 4030[regelnummer] Lutgarden. Mar van hemelrike Die alrehogste coninginne, Si toegde sonderlinge minne Lutgarden, daer si iegen quam; Want in hare arme sise nam 4035[regelnummer] Ende seide: ‘Willecome, schone, Die Got, de koninc van den trone, Heft utverkoren, kare mijn! Echtt motti willecome sijn, Want uwer comsten benic vro!’ 4040[regelnummer] Daerna begonste in iubilo Te singene onser alre Vrowe Op minne ende op gerechte trowe Der silen teeren van der maget. Dit heft algader wel behaget 4045[regelnummer] Lutgarden. Mar die lof ende eere Die si ontfinc van onsen Here, Nam ut ende alles ginc tevoren; Want hi der maget utverkoren Van willecomen was so rive, 4050[regelnummer] Dat mensche en quam in desen live Sent dat die werelt Got geboet, Die al bescriven mochte hoe groet Die feeste was ende dat dedut, Daer Got Lutgarden, sire brut, 4055[regelnummer] Behelsede ende hit willecome Ga naar margenoot+Ende hise in deewelike vrome Dede in possessie ghinder boven, Daer sine werden ende loven Sal emmermeer ende eewelike. 4060[regelnummer] Dos wart Lutgart in hemelrike Ontfaen doe si van henen schit Ende si dit brosche leven lit; Want sijs verdinde in haren dagen Gelic dat oit wilen plagen 4065[regelnummer] Die Godes vrint, daer si nu mede Restt in den eeweliken vrede. Nu motte ons Got, die melde vader, Verleenen dat wi allegader Den wegen daer die vrowe in ghinc,
[pagina 187]
4070[regelnummer] So volgen moten sonder krinc Gestadelike in onsen tide, Dat igewele van ons gebide Dat hi ter eeweliker vromen Ten ijonesten dage mote comen!	voetnootkrit 3784 l. nu. 3808 l. Dats. margenoot+ f.320v^o. voetnoot1 d. i. in vollen gang. Vgl. Mnl. Wdb. op genge, 3). voetnoot2 d. i. laafdrank, koeldrank (Hooft). Het woord zal wel komen van den stam van laven, hoewel de vorming eenigszins vreemd is. Of is het woord het als znw. gebruikte bnw. laf (of gelaf), dat ook van den smaak gezegd wordt? In dit geval zou men kunnen vergelijken ndl. liflafjes, d. i. lichte en lekkere spijzen, vooral voor zieken geschikt. [tekstkritische noot]3843 l. si(?). - 3854 l. Daer (?). margenoot+ f.321r^o. margenoot+ f.321v^o. voetnoot1 Dus bestond dit woord reeds in de 13de eeuw, alzoo twee eeuwen. vroeger dan de tot heden bekende oudste bewijsplaats. Vgl. Tijdschr. 10, 155. Andere voorbeelden, eveneens uit de 15de eeuw, vindt men bij Boëth. 229d en 265 b, op beide plaatsen met bitter verbonden, en gezegd van medicijnen. margenoot+ f.322r^o. voetnoot2 d. i. nederleggen, staken. Hier staat dus die sprake leggen met de spraak verliezen gelijk. Deze bet. heeft leggen ook in het Mnl. Vgl. Lübben 2, 654 a, en ndl. ‘het halleluja leggen,’ waarover A. Beets gehandeld heeft in Tijdschr. 16, 290. margenoot+ f.322v^o. [tekstkritische noot]3929 hs. Gods. 3940 l. gheesteliken. - 3957 l. verlijt. 3970 Glosss: Migravit autem pia Lutgardis anno dominice .incarnationis Mco xLvi, xvi kalendas julii, etatis sue vero anno Lxiii. margenoot+ f.323r^o. margenoot+ f.323v^o. voetnoot1 Tot verklaring van deze en de andere hier gebezigde liturgische termen, diene het volgende, ons gedeeltelijk medegedeeld door den Heer Dr. L. Schmedding, S.J. te Katwijk aan den Rijn. Deo gracias, een gebed dat alleen uit deze twee woorden bestaat, en herhaaldelijk in de liturgie wordt gebruikt, niet enkel in het brevier, maar minstens even vaak daar buiten. Regnum umundi et Omnem Ornatum saeculi contempsi propter amorem Domini mei Jesu Christi quem vidi, quem amavi, in quem credidi, quem dilexi”, het responsorium waarmede de achtste lectio van den derden Nocturnus sluit in het ‘officium commune nec virginis nee martyris’. Veni Sponsa Christi, accipe coronam quam tibi Dominus praeparavit in acternum”, de antiphona vóór het ‘Magnificat’ in de eerste vespers van het officium commune virginum’. In de Nocturnen van hetzelfde officie komt hij nogmaals voor. Pulchra facie, sed pulchrior fide, beata es virgo Maria, respuens mundum laetaberis cum angelis, intercede pro omnibus nobis. Sancta et immaculata virginitas, quibus te laudibus referam nescio”, een deel van een oud romeinsch officie ter eere der H. Maagd uit de 8e eeuw (aangeh. door Batiffol, Histoire du bréviaire romain bl. 139). Audi filia et vide, et inclina aurem tuam et obliviscere populum tuum et domum patris tui”, Psalm 44 (45), vs. 10, waarmede de tweede Nocturn van het ‘officium commune virginum’ geopend wordt. De hymne Jhesu, corona Virginum komt in het hedendaagsche brevier voor zoowel in de Laudes als in de Vesperne van het officium commune virginum. Naar eene eenigszins gewijzigde redactie staat zij bij Daniel, Thesaurus Hymuologicus 1, 112 (eene andere hymne met dezelfde aanvangswoorden, bij Dreves, Hymni inedili, bl. 198). O Lutgardis speculum zal wel het begin zijn eener hymne, waarin de eigennaam veranderd is, om haar op deze gelegenheid toepasselijk te maken. In iubilo, is misschien eveneens het begin van een responsorium of antiphona of hymne; vgl. voor den vorm het door Acquoy, Het Geestelijk Lied, bl. 65, aangehaalde kerstlied, dat begint met In dulci iubilo”. Wellicht ook is met ‘jubilum’ bedoeld eene soortgelijke beteekenis als vermeld wordt bij Ducange: ‘productionem cantus in finali litera antiphonae seu cujusvis cantus ecclesiastici’ b.v. op de volgende ald. aangehaalde plaats: ‘unde quidam longam neumam (= pneumam) cum organis jubilant, quae Jubilum vocatur.’ Vgl. het Lexicon der Kirchlichen Tonkunst van P. Utto Kornmüller: ‘Jubilus, Jubilatio’ heissen die melodischen Anhängsel, welche an das Alleluja des Graduale sich anschlieszen und über dem letzten a des Alleluja oft in sehr ausgedehnter Weise gesungen werden. Man nannte sie früher auch Neuma..... Die allelujatischen Jubilen wurden im Mittelalter auch Sequentiae genaunt, denen man später Worle unterlegte; man erweiterte diese zu ganzen hymnenartigen Dichtungen, welche dann den Namen Sequenzen oder Prosen erhielten.’ - ‘In Jubilo singen’ kan dus beteekenen: ‘het alleluja aanheffen met rijke variaties’ of ook ‘eene sequentie zingen welke met deze woorden begint’. [tekstkritische noot]3994 l. ghachemeert. margenoot+ f.324r^o. margenoot+ f.324v^o. margenoot+ f.325r^o. [tekstkritische noot]4156 l. die se. - 4175 l. Ende.

Vorige Volgende

Ga naar voetnootkritXVIII. Van din dat si van erterike schit ende op welken tijt.