Toch zoekfunctie ‘volledige tekst’ op Van Dale-cd-rom
Redactie Onze Taal
Toen vorig jaar de grote Van Dale op cd-rom verscheen, was er kritiek op het ontbreken van een zogenoemde fulltext-zoekfunctie. Je kunt wel zoeken naar trefwoorden, verbindingen en namen (en in de duurdere ‘plusversie’ is via de optie ‘geavanceerd zoeken’ nog veel meer mogelijk), maar de héle tekst van het woordenboek doorzoeken kan dus niet. Er is destijds over gespeculeerd waarom zo'n toch voor de hand liggende zoekfunctie achterwege is gelaten op een verder zo geavanceerde cd-rom. Ewoud Sanders suggereerde vorig jaar in NRC Handelsblad dat Van Dale bang was dat op die manier de feilen van het woordenboek te makkelijk aan het licht zouden komen. ‘Onder taalkundigen’, schreef Sanders, ‘is er de laatste jaren veel kritiek geweest op de Grote Van Dale. De Utrechtse hoogleraar Henk Verkuyl heeft in 1993 aangetoond hoeveel er in Van Dale valt af te dingen op compleetheid, consistentie, correctheid, courantheid en op de kwaliteit van de citaten. Dat is in kleine kring bekend, maar bij het grote publiek heeft Van Dale een bijna onaantastbare naam. De uitgever zal bang zijn geweest dat de tekortkomingen van het woordenboek op straat zouden komen te liggen als iedereen opeens fulltext kon zoeken.’
Als de uitgever zich inderdaad door die angst heeft laten leiden, dan lijkt het erop dat hij toch nog een lelijk steekje heeft laten vallen. Want in de plusversie blijkt het wel degelijk mogelijk om de volledige tekst te doorzoeken, al moet je wel even weten hóé. Druk tegelijkertijd de toetsen ‘Shift’, ‘Ctrl’, ‘Alt’ en ‘F10’ in en ziedaar: in het venstertje met zoekmogelijkheden verschijnt opeens ‘Volledige tekst’. Hoe zit dat? Waarom zweeg Van Dale over deze zoekfunctie, en waarom is die op deze manier verstopt? Rik Schutz, uitgever van Van Dale: ‘We hebben de functie “volledige tekst” niet opgenomen in het lijstje met officiële zoekmogelijkheden omdat we een veel krachtiger en verfijnder zoekmogelijkheid aanbieden met de functie “geavanceerd zoeken”. Daarmee kun je veel preciezere vragen stellen dan ooit met “volledige tekst” mogelijk zal zijn, al was het alleen maar omdat je verschillende zoekcriteria kunt combineren.’
Met angst heeft de afwezigheid van de ‘volledige tekst’-zoekfunctie volgens Schutz niets te maken. ‘Met de geavanceerde zoekmogelijkheden op de plusversie is het voor iedereen al heel gemakkelijk geworden om de inhoudelijke oneffenheden zichtbaar te maken die voortvloeien uit de bijna 150-jarige geschiedenis van de grote Van Dale. Een zoekfunctie als “volledig zoeken” voegt daar niets aan toe.’
Maar hoe bevalt de ‘volledig zoeken’-functie nu verder in de praktijk? Ewoud Sanders gaf in zijn NRC-stuk het voorbeeld van Goethe. Om via ‘geavanceerd zoeken’ alles met en van Goethe uit Van Dale te achterhalen, moest hij er eerst min of meer toevallig achter komen dat er dan gezocht dient te worden naar ‘J.W. Goethe’, maar uiteindelijk had hij toch beet: de Duitse dichter bleek 221 keer voor te komen in Van Dale. Wie in de volledige tekst zoekt, krijgt niet de verwachte 221 treffers, maar ziet er slechts 19. Hoe kan dat? Schutz: ‘Met “volledige tekst” bedoelen we alleen de woordenboekartikelen. De Goethe-citaten, die in het Duits zijn opgenomen, komen voor in de aanhangsels, die in de papieren editie achter in het derde deel staan. “Geavanceerd zoeken” doorzoekt ook die aanhangsels, en “volledige tekst” dus niet.’
Hoe dit ook zij: er blijkt behoefte te zijn aan de mogelijkheid om in de volledige tekst te zoeken. Daarom heeft Van Dale de functie toegevoegd aan het menu ‘opzoeken’ in de abonnementsversie van de cd-rom. Wie geen abonnement heeft, maar wél de plusversie van de cd-rom, kan de functie gebruiken met behulp van de genoemde toetscombinatie.
Auteursrechtelijk beschermd