Onze Taal. Jaargang 76

[p. 322]

Taalergernissen

Hoort of ziet u taalverschijnselen die u lelijk, verwerpelijk, leuk, nieuw of anderszins opmerkelijk vindt? Laat het ons dan weten. Liefst per e-mail ([e-mail], met vermelding van uw adres) of anders per reguliere post (Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag).

In shock
Marnix Leene - Ermelo

Na de ontsnapping van de gorilla Bokito in Diergaarde Blijdorp dit voorjaar spraken de media over een medewerker die ‘in shock’ geraakt was. Zelfs in het NOS Journaal was dit te horen. Wat waarschijnlijk bedoeld werd, is dat de medewerker geschokt was na de aanblik van zo'n grote ontsnapte mensaap, en wel zodanig dat hij daar kennelijk ernstige psychische schade van ondervond. Ook volgens Van Dale kan er sprake zijn van een psychische shock, maar in de medische wereld is een shock echt iets anders.

Met de medische term shock wordt aangegeven dat de bloeddruk zó laag is dat de vitale levensfuncties niet meer in stand gehouden kunnen worden. Deze daling van de bloeddruk kan ontstaan na groot bloedverlies of het oplopen van ernstige brandwonden, en is levensbedreigend. Het kan kortom alleen een fysieke oorzaak hebben, en geen psychische.

Ik zou graag zien dat er wat voorzichtiger omgesprongen wordt met deze term.

Samen door 'n deur?
Frans Lisman - Velp

Samen door 'n deur kunnen. Velen - onder wie premier Balkenende en Buitenhof-redacteur Peter van Ingen - spreken deze uitdrukking zó uit. Ze geven deur het onbeklemtoonde lidwoord een, uitgesproken als [uhn]. Het gaat er echter niet om of twee mensen samen door 'n deur kunnen, nee, het gaat erom of ze samen door één deur kunnen, en zó moet je dat dus uitspreken.

Weer terug
Constant Coolsma - Utrecht

Waar ik me aan erger: het veelvuldig te onpas gebruiken van de combinatie weer terug waar een van beide woorden volstaat. Zo kopte de Volkskrant begin mei: ‘Fors ingrijpen is weer terug’, en NRC Handelsblad zette de maand ervoor boven een artikel: ‘De RAF-terroristen zijn weer terug’. Dat weer lijkt me hier overbodig. Ik heb de indruk dat in kranten en andere publicaties de combinatie vaker voorkomt dan de afzonderlijke woorden weer en terug.

Expat
Sophie Smeelen - Egmond aan Zee

Ik vind expat een lelijk woord. Het klinkt hard en afgemeten. En wat ik nog erger vind, is dat het om een afkorting gaat die niet voor de hand liggend is. Het is nietszeggend en onduidelijk; je denkt eerst aan woorden als ex-patiënt, ex-patent en ex-pathologisch. Pas als je het woordenboek erbij haalt zie je dat het staat voor ‘iemand die lange tijd in het buitenland verkeert’ (volgens Van Dale), oftewel een ‘expatriate’.

Hoofd-ingenieur en studie
A. Zwartendijk - Bergschenhoek

Hoewel ik me mateloos erger aan het oprukken van het Engels in het Nederlands, erger ik me nóg meer aan de moraalridders die een Engels woord letterlijk vertalen in het Nederlands. Chief-engineer bijvoorbeeld wordt nogal eens vertaald als hoofd-ingenieur, terwijl het in feite gaat om een hoofd-werktuigkundige op een schip, oftewel een ‘hoofdstoker’, zoals de stuurlieden denigrerend zeggen.

Nog zo'n voorbeeld. Laatst las ik in de krant: ‘Het farmaceutisch bedrijf liet de studie doen bij de lancering van de website.’ In mijn ogen betekent studie ‘het bestuderen van een bepaald wetenschappelijk terrein’ (bijvoorbeeld: rechtenstudie). En dan is het toepassen van het bestudeerde volgens mij niet stúdie maar ónderzoek.

‘Vergeef ons en leidt ons’
Gé Ostendorf-Reinders - Geleen

Begin dit jaar werd er in Onze Taal gediscussieerd over de vraag of een gebiedende wijs als ‘Redt de Torteltuin!’ correct is. De een ziet in die uitgang op -t nog een oude meervouds- of een beleefdheidsvorm. Voor de ander doet het zó ouderwets aan dat hij het als fout aanvoelt. Maar volgens mij is er een derde groep: de mensen die niet kunnen kiezen.

In een maand tijd kwam ik de volgende voorbeelden tegen van onlogische constructies:

-	Stop de wasmachine niet te vol, overschrijdt nooit de dosering. (Dagblad De Limburger)
-	Zorg dat uw reispapieren in orde zijn en houdt deze bij de hand om extra vertragingen te voorkomen. (website Martinair)
-	Geef ons heden ons dagelijks brood, en vergeef ons onze schuld, zoals wij ook aan anderen hun schuld vergeven en leidt ons niet in bekoring. (tekst bij huwelijksmis)

Wat betekent expat eigenlijk?

Bij een werkwoord waarvan de stam op een d eindigt (overschrijden, houden, leiden) is men kennelijk eerder geneigd een t toe te voegen, terwijl men zich in het andere geval realiseert dat niemand het zo nog uitspreekt.

Het getuigt niet van veel taalinzicht en is daardoor toch wat irritant.

Hartstikke
S.M. Huijbregsen-van de Werfhorst - Utrecht

Laatst zei iemand in de krant dat naar het theater gaan ‘hartstikke duur’ geworden is. Het woord hartstikke gaat al een tijdje mee, maar ik vind het nog altijd een ongemanierde, wansmakelijke uitdrukking, die niet thuishoort in de betere verslaggeving.

Maar ja, als je tachtig bent, moet je niet zeuren.

Foutieve persoonsvorm
J. van der Meer - Schiedam

Half juni hoorde ik in het NOS Journaal in een reportage over de verkiezingen in België de zin: ‘Ze [d.w.z. Vlamingen en Walen - JvdM] worden gescheiden door de taalgrens die de gemeenschappen steeds verder uit elkaar drijven.’

Het betrekkelijk voornaamwoord ‘die’

[p. 323]

slaat in die zin terug op ‘taalgrens’, een enkelvoudig woord, zodat de persoonsvorm ook in het enkelvoud had moeten staan: ‘drijft’ i.p.v. ‘drijven’.

Ik heb de laatste tijd wel meer van dit soort fouten in dergelijke zinsconstructies gehoord. De persoonsvorm in de bijzin wordt aan het onjuiste onderwerp in de hoofdzin gekoppeld, en zo wordt de persoonsvorm van de bijzin ten onrechte in het meervoud gezet.

Vooralsnog
J. Kamphuis - de Meern

Ik vind de opmars van vooralsnog opvallend. Dat woord is overal in de plaats gekomen van voorlopig, soms ook in de plaats van tot nu toe. In de media las ik de afgelopen tijd:

-	Vooralsnog geen hbo-predikanten. (Trouw)
-	Het gebied rond de boot blijft vooralsnog gesloten. (Algemeen Dagblad)
-	Een duidelijk motief voor de moord ontbreekt vooralsnog. (Nu.nl)

En ook in Onze Taal trof ik het onlangs aan. Zo wordt in het meinummer iets gezegd over vertalingen op een bepaalde website: ‘vooralsnog in het Chinees, Farsi, Indonesisch en Turks’. En in een ergernis in het juninummer: ‘Vooralsnog ontbreekt het in Van Dale (...).’

Dan
H. Nouwen

Het valt me op dat het woordje dan de laatste tijd vaak nodeloos gebruikt wordt in gesproken en geschreven teksten. Bijvoorbeeld in het weerbericht: ‘En morgen, dan gaat het regenen.’ En zelfs in de schrijftaal komt het voor. Zo las ik begin mei in het Algemeen Dagblad: ‘Als het krantenconcern in de hand van (...) komt dan is de kans groot (...).’

‘Genootschap, doe er wat aan!’

Zeveneenhalf
Coen Eggen - Kelmond

In de loop van de jaren heb ik een ergernis ontwikkeld voor een welhaast nationale slordigheid: het weglaten van het tussenvoegsel en in geschreven getallen. Ik zou met plezier een etentje aanbieden aan degenen die het goed doen, want ik zal er niet failliet aan gaan.

Ik heb het over bijvoorbeeld twaalfeneenhalf, dat consequent twaalfeenhalf wordt. Je zou nog gaan denken aan een germanisme (zwölfeinhalb), ware het niet dat vrijwel niemand meer Duits spreekt.

De VPRO was indertijd misschien de eerste die zijn gids er ongenietbaar en dus onleesbaar door maakte, maar tegenwoordig is het een nationale ziekte. Enkele voorbeelden op internet:

-	Ik noteer haar ‘zeveneenhalf op het scoreblaadje en besluit op zoek te gaan naar een mannelijke student. (Univers)
-	De eerste bekende geschriften dateren van drie een half duizend jaar voor het begin van onze jaartelling. (Blinfotec.org)
-	Een leuke uitzending (...) opgediend door ons vaste duo. Die na die zeseenhalf uur - net als ik - van hun welverdiende rust gaan genieten. (Fanlogradio1journaal.nl)

Is hier sprake van het doorsijpelen van balkenendiaans gemompel? Ik word er in elk geval gestoord van.