Onze Taal. Jaargang 79

[p. 234]

Gaten in de taal
Familierelaties [2]
Schoonfamilie en familie van vaders-/moederskant

Redactie Onze Taal

In de aprilaflevering van deze rubriek vroegen we u welke familierelaties nog geen passende benaming hebben. In het juninummer kwamen al de broers en zussen en de neven en nichten aan bod. Deze maand bezien we de familie vanuit verschillende hoeken: we kijken naar vaderskant, moederskant én de ‘koude’ kant van de familie.

Op ieder potje past een deksel, maar niet voor elke pot of deksel is een naam. Alsof het met één familie niet al lastig genoeg is, wordt het pas echt ingewikkeld zodra je een relatie begint. Met een nieuwe liefde krijg je er meteen een schoonfamilie bij.

Alhoewel, ‘schoonfamilie’? Is dat wel zo'n goede aanduiding? Volgens de grote Van Dale staat schoonfamilie voor ‘aangetrouwde familie’. Kennelijk moet je dus getrouwd zijn om een schoonfamilie te krijgen. Hoe doe je dat als dat (nog) niet het geval is?

Een inzender lost het op door het te hebben over zijn ‘schijnmoeder’, ‘schijnvader’, ‘schijnzus’, en zelfs over zijn ‘zwijger’. Maar de meeste andere inzenders noemen ook de familie van vriend of vriendin gewoon ‘schoonfamilie’. Hoog tijd dus om de definities te verruimen:

schoonfamilie/-vader/-moeder ‘familie/vader/moeder van je partner’

Waarschijnlijk vindt Van Dale dat zelf eigenlijk ook, want bij schoonzus en zwager wordt er al wél gesproken over ‘partner’ in plaats van over ‘man’ en ‘vrouw’.

Prinses Máxima: broersvrouw van prins Constantijn.
Foto's: ©RVD

Wat zeker niet in de woordenboeken staat, is de naam voor de schoonouders van je kinderen, oftewel de ouders van je schoonkinderen. In onder meer het Maleis en het Italiaans zijn daar woorden voor, maar in het Nederlands ontbreken die. In alle inzendingen over dit onderwerp dook hetzelfde alternatief op:

medeschoonouders ‘schoonouders van je zoon of dochter’

En zo was het gat meteen grondig gedicht. Omdat J.E.C.M. van Wezer naast deze term nog vele andere nuttige suggesties instuurde, gaat de boekenbon van 25 euro naar hem.

■ Zwagers en schoonzussen

Dan - ze kwamen net al even ter sprake - de zwagers en schoonzussen. Daarbij doet zich een soortgelijk probleem voor als bij de neven en nichten, waarover het de vorige keer ging: er is maar één term beschikbaar voor veel verschillende relaties. Een zwager (of schoonbroer) kan bijvoorbeeld zowel de man van iemands zus zijn, als de broer van iemands partner. En voor schoonzus geldt een soortgelijke dubbelzinnigheid. Wat kunnen we daaraan doen?

Makkelijk, redeneerden sommige inzenders. Reserveer schoonbroer en -zus gewoon voor de broer en zus van je partner (zoals je schoonouders gebruikt wordt voor de óúders vn je partner). De man van je broer of zus is dan je ‘zwager’ en de vrouw van je broer of zus ofwel je ‘zwageres’ (suggereert Ton Wolf), ofwel je ‘zwagerin’ (Rogier Oud) en anders wel je ‘snaartje’ (M. van Tol). Maar ja, zwager en schoonbroer zijn al zó sterk synoniem dat het vermoedelijk niet opvalt als iemand er onderscheid in aanbrengt.

Er werden vele systemen uitgedacht, maar geen enkel was zó verfijnd als dat van Frens Bakker uit Nijmegen, die met vrijwel alle mogelijke scenario's (zoals homohuwelijken) rekening hield. De partners van je broer/zus worden op die manier:

zusters-/broersman ‘mannelijke partner van je zus/broer’
zusters-/broersvrouw ‘vrouwelijke partner van je zus/broer’

En de broers en zussen van je partner:

mansbroer/-zus(ter) ‘broer/zus van je man’
vrouwsbroer/-zus(ter) ‘broer/zus van je vrouw’

Doordat je ook heel makkelijk kunt zeggen dat je ‘vrouws broer’ laatst op tv was of dat je ‘broers man’ van het weekend bij je langskomt, is de stap naar één enkel woord voor vrouwsbroer en broersman niet zo groot meer.

En op soortgelijke wijze is ook het laatste gat te vullen van deze aflevering. In het juninummer vroegen we ons af of er in het Nederlands mogelijkheden waren voor een ‘Scandinavisch systeem’, waar bijvoorbeeld far (‘vader’) of mor (‘moeder’) voor woorden als bror/syster (‘broer/zus’) geplakt worden om aan te geven via welke ouder de familieverwantschap verloopt.

In het Nederlands red je het niet met ‘plakken’ alleen, want wat zou dan bijvoorbeeld je ‘moederoom’ zijn? De oom van je moeder of je oom via moederskant - haar broer dus? De bezits-s van het zwager-systeem biedt ook hier uitkomst: in een handomdraai vorm je ondubbelzinnige woorden als moedersbroer en vaderszus, of kortweg moersbroer en vaarszus, en dat is precies wat - wederom - Frens Bakker deed. Het levert hem na de oudergenoten van vorige maand een tweede boekenbon op.

In de volgende aflevering staat de stieffamilie centraal. Inzenden daarvoor hoeft niet, want we hebben inmiddels voldoende suggesties. En iedereen die bijdragen heeft geleverd voor deze aflevering: hartelijk bedankt!