Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1785

Willem Edelwald, Geschiedenis van eenen verlooren Zoon. Eerste Deel. Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Haarlem, by J. van Walré, 1784. Buiten de Voorrede 451 bladz. in gr. 8vo.

Het beloop van deezen Roman in dit Eerste Deel is kortelyk het volgende: Willem Edelwald, naa eene goede opvoeding van zynen vader ontvangen te hebben, wordt toevertrouwd aan eenen braaven Gouverneur, Werlof genaamd. Door den tyd wordt Willem met zynen Gouverneur en een student Wilde, zynen byzonderen vriend, na de Hoogeschool gezonden, en by het vertrek bleek zynen ouders de Liefde voor zekere Juliane, een schoon en deugdzaam meisje. In het begin zet Willem zyne studien naarstig voort, en krygt kennis aan den braaven student Frolich: doch, tot zyn ongeluk, wordt hy door zynen vriend Wilde, die meer en meer de Letteroefeningen met ongeoorloofde vermaaken verwisselde, by zekere Henriette gebragt, die hem wel ras verleidt, en in eenen oneerlyken minnehandel inwikkeld; dikwerf zoekt hy zich van haar af te maaken, doch vergeefsch ----- daarop dreigt zy hem in Rechten te zullen betrekken, dat ten gevolge heeft, dat hy door schaamte en vrees gedreeven de vlucht neemt. Naa eenige ontmoetingen op die vlucht komt hy in zekere plaats, waar men bezig is met volk werven, en onze held wordt, door verraadery van Wilde, die kortgeleeden soldaat geworden was, tot den krygsdienst genoodzaakt. In deeze omstandigheid ontdekt hy, dat zyne zuster Carolina door zekeren Luitenant geschaakt wordt; welke weetenschap veroorzaakt, dat hy naa een ander Regiment verzonden word. De tyd van het leveren van den veldslag nadert vast, maar Willem ontmoet den broeder van Juliane, die gevallig in de stad, waar hy geinquartierd was, op eenen winkel als Comtoirbediende woonde; door de hulp van deezen deserteert hy, en zoekt zynen ouden vriend Frolich, nu te Frankfurth woonachtig, op, dien hy, naa verschillende ontmoetingen op zyne reis, en, naa het bekomen van eene gevaarlyke wonde, door den schaaker van zyne zuster, die hy weder zeer gevallig ontmoette, hem toegebragt, ontdekt.

Ongetwyfeld is 'er in deezen Roman veel leezenswaardigs; maar, zo verre wy over dit deel kunnen oordeelen, vallen 'er verscheide aanmerkingen op. - De schryver is gantsch niet vry te spreeken van langwyligheid. Er zyn zeer veele bypaden, die ons geduurig van den rechten weg afleiden, jaa den zel-

[p. 488]

ven bykans doen vergeeten. De geduurige toevallige ontmoetingen en herkenningen, in eene zo buitengewoone groote maate, hebben veel onnatuurlyks; en de menigvuldige Geschiedenissen van Minnaarytjes, die somtyds natuurlyk genoeg ontvouwd worden, maaken dit boek eenigzins gevaarlyk voor de jeugd. Voor het overige moeten wy bekennen, dat de Characters zeer wel in het oog gehouden zyn, en, indien de schikking hier aan beantwoordde, zoo hy zeker meer aanpryzing verdienen. De verzamelde bouwstoffen kunnen zeer goed zyn, en 'er kan egter een zeer wanstaltig gebouw van opgehaald worden. Het fraaiste en nuttigste gedeelte van dit werk schynt ons het Hoofddeel, dat den tytel draagt van Zedelyke Erfgaaf van Karel Edelwald voor zyn zoon Willem Edelwald: waarin een schat van Zedelessen geopend word: alléén brengt de vader zynen zoon, door hem bemind te willen maaken, zo niet over, ten minsten tot aan, de grensen van huichlaary - immers zegt hy ‘Zo iemand u zyne verzameling van Natuur- of Konstzeldzaamheden laat zien, zo houdt u als of gy ze nooit gezien hadt.’ Zou 'er niet een mengsel van veinzery en te vergetrokke zucht om te behaagen in de opvolging van deeze les liggen opgeslooten? Wat de Vertaaling betreft, dezelve is taamelyk; het Hoogduitsch blinkt somtyds te sterk door het Nederduitsch heen: als b.v. zich zoentjes geeven, voor elkander, bl. 55. hoog aangeschreeven staan by iemand, voor in een goed blaadje staan, 't geen ons elders voorkomt, enz. daarenboven is de vertaaling van genaturalizeerde woorden gedrongen. Om Candidaaten verwachtelingen, galant Jufferachtig of Jufferlyk te noemen, is eene te naauwe gezetheid op onze moedertaal. De woordschikking van eene andere taal in dezelve over te neemen dunkt ons nog eene veel grovere fout.